Fuzûlî Divanı’ndan Hareketle Klasik Türk Şiirinde Su Kültü*

XVI. yüzyılın önemli şair ve ediplerinden olan Fuzûlî, Anadolu’dan uzakta, Türkçe Divanı’nın önsözünde belirtiği gibi Bağdat’ta doğup büyümüştür. Fuzûlî poetikasında şiir yazarken her türlü ilimden faydalanılması gerekliğini belirtmiştir. Ancak, Fuzûlî’nin şiirlerini kaleme alırken ilimler haricinde eski inanç ve geleneklerden ne ölçüde faydalandığı araştırılmaya değer bir konudur. Bu sebeple bu çalışmada Fuzûlî’nin yaşadığı coğrafyada İslamiyet’ten önce var olan su kültü inanışının şairin şiirlerine hangi boyutta yansıdığı araştırılmıştır. İslamiyetle birlikte bazı batıl inanç ve geleneklerin değiştiği bilinmektedir. Bu anlamda bazı toplumlarda var olduğu bilinen ve İslamiyetle birlikte geçerliliğini yitiren inanışlardan biri de su kültüdür. Bu çalışma içerisinde Fuzûlî Divanı’nda su kültü araştırılmış ve bu inanışın şairin şiirlerinde doğrudan yer almadığı, örtük olarak ve farklı bir amaç dâhilinde yer aldığı görülmüştür. Divanı içerisinde su kültünün izleri en çok Su Kasidesi’nde görülmüştür. Bu kasidede Fuzûlî’nin su kültünü hatırlatır nitelikte beyitler yazmasının altında yatan amaç makale içerisinde irdelenmiştir. Fuzûlî Divanı’ndaki su kültü ile ilgili inanç ve gelenekler çalışma içerisinde, su ile iyileşme, bilgi edinme, ölümsüzlük elde etme, aydınlanma, kurtuluşa erme ve kutsallık kazanma alt başlıkları altında örnek beyitlerle ele alınmıştır. Fuzûlî’nin Türkçe Divan’ı üzerine yapılan inceleme sonucunda Fuzûlî Divanı’nda dolayısıyla klasik Türk şiirinde su kültünün yansımaları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. As a result of the examination on Fuzûlî's Turkish Divan, the reflections of the water cult in Fuzûlî's Divan and thus in classical Turkish poetry were tried to be revealed.

Water Cult in Classic Turkish Literature and Fuzûlî Divan

XVI. Fuzulî, one of the important poets and poets of the century, was born and grew up in Baghdad, far from Anatolia, as indicated in the preface of the Turkish Divan. Fuzûlî stated in the preface of his divan that it is necessary to make use of Islamic sciences and other sciences first while writing his poems. The extent to which Fuzulî benefited from old beliefs and traditions is a matter worth researching. For this reason, in this study, the extent to which the water cult belief, which existed before Islam in the geography where Fuzûlî lived, was reflected in the poet's poems was investigated. It is known that some superstitions and traditions have changed with Islam. In this sense, one of the beliefs that are known to exist in some societies and lost their validity with Islam is the cult of water. In this study, the cult of water in Fuzûlî's Divan was researched and it was seen that this belief was not directly included in the poet's poems, but was implicitly and within a different purpose. The traces of the cult of water in his Divan are mostly seen in Su Kasidesi. In this ode, the underlying purpose of Fuzûlî's writing couplets reminiscent of the cult of water has been examined in the article. Beliefs and traditions related to water cult in Fuzûlî's Divan are discussed with sample couplets under the sub-headings of healing with water, acquiring knowledge, attaining immortality, enlightenment, attaining salvation and gaining sanctity.

PDF

___

Abdurazzak, A. O. & Kalafat, Y.(2019). Halk kültüründe “satmak-satıp almak” inancının mitolojik boyutu. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Gelenek Görenek ve İnançlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 15-24.
Aday, E. (2013). Kütahya ili türbe ve yatırları etrafında oluşan inanç ve uygulamalar. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Akyüz, K., Yüksel, S., Beken, S. & Cunbur, M. (1958). Fuzûlî Türkçe Divanı. Türkiye İş Bankası Yayınları.
Artun, E. (2016). Anonim Türk halk edebiyatı nesri, edebiyat tarihi/metinler. Karahan Kitabevi.
Batislam, H. D. (2013). Divan şiirinde su ve suyla ilgili unsurlar. Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatında Su, ASKİ Genel Müdürlüğü Yayınları. 43-62.
Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. Ötüken Yayınları.
Çelik, A. (2019). Âlemin ve Âdemin dört ana unsuru: Garîb-nâme’de ‘anâsır-ı erbaa’ Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [ESTAD]. Prof. Dr. Muhammed Nur Doğan Armağan Sayısı, (2), 312-339.
Çetinkaya, G. (2015). Dede Korkut Hikâyeleri’nde semboller. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çifci, C. (2013). Geçmişten günümüze Türklerde su kültü, Geleneksel Türk Sanatında ve Edebiyatımızda Su, Aski Genel Müdürlüğü Yayınları, 23-30.
Dilçin, C. (2010). Fuzûlî’nin şiiri üzerine incelemeler. Kabalcı Yayınevi.
Duymaz, A. (2019). Eşik kültü ve Taptuk’un eşiğindeki Yunus Emre. AKAD (10-11), 2-19.
Gölpınarlı, A. (2016). Fuzûlî Dîvânı. İnkılâp Kitabevi.
Günay, H. M. (2009). Su. İ.A, 37, 442-443.
Gürkan, S. L. (2009). Su. İ.A, 37, 440-442.
Hassan, Ü. (2015). Eski Türk toplumu üzerine incelemeler. Doğu-Batı Yayınları.
İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. Milli Eğitim Basımevi.
İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm materyaller ve araştırmalar. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Karakurt, D. (2011). Türk söylence sözlüğü. https://turuz.com/book/title/Turk+Soylence+SozluguAchiqlamali+Ansiklopedik+Mitoloji+Sozlugu-Deniz+Qaraqurd-2017-382
Kaya, D. (2019). Türklerin yaratılış destanı ile İslami kaynaklardaki müşterekliklere sentezî bir yaklaşım. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Gelenek Görenek ve İnançlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 207-214.
Kıyak, A. (2013). Geleneksel Türk inanışlarındaki su kültü ve Elazığ’daki izleri. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(4), 22-39.
Kızılözen, G. (2019). İran Türklerinde bir arpacık sağaltma ritüelinin çözümlenmesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 12(27), 658-671. http://dx.doi.org/10.12981/mahder.589663
Mazıoğlu, H. (2011). Fuzûlî üzerine makaleler. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ocak, A. Y. (2000). Alevî-Bektaşî inançlarının İslâm öncesi temelleri. İletişim Yayınları.
Onay, A. T. (2009). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. (Haz. Cemal Kurnaz), H. Yayınları.
Oymak, İ. (2010). Anadolu’da su kültünün izleri. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15(1). 35-55.
Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi I-II. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Önge, D. (2013). Klasik Türk şiirinde haberleşme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Örnek, S. V. (1971). Etnoloji sözlüğü. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Pala, İ. (2009). Su. İ.A, 37, 442-443
Şayhan, F. (2018). Altay Türklerinin inanmalarındaki su kültünün mitsel okuması. Bilig, (87), 83- 100.
Şentürk, A. (2019). Osmanlı şiiri klavuzu 3. OSEDAM Yayınları.
Timurtaş, F. K. (2013). Makaleler dil ve edebiyat incelemeleri. (Haz. Mustafa Özkan), TDK Yayınları.
Türkan, K (2012). Türk dünyası masallarında su kültü. Milli Folklor. 24(93), 135-148.
Uçar, H. (2020). Bir kültün özellikleri: Türklerde su kültü. Kültür Araştırmaları Dergisi. 7, 24-47. http://dx.doi.org/10.46250/kulturder.779430
Uzun, M. İ. (1995). Fâtıma. İ.A, 12, 224-223.
Üzgör, T. (2000). Su redifli şiirler ve Fuzuli'nin Su Kasidesi’nin kompozisyonuna dair. İlmî Araştırmalar, (9), 239-248.
Yardımcı, M. (2019). Yer-Su kültünün geleneksel kültürümüzdeki yeri ve şiirimize yansıması. 8. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Türk Halk Kitabı, T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Yazar, S. (2019). Anlamın peşinde: Su Kasidesi’nin 24. beytindeki “yaygın yanlış” üzerine. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], 5(11), 1-24. http://dx.doi.org/hikmet.632753
Yıldırım, N. (2006). Fars mitolojisi sözlüğü. Kabalcı Yayınevi.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ