İngiliz Konsolosluğu Raporlarına Göre Adana Vilayetinin Ekonomik Durumu (1888-1909)

Adana vilayeti sınırları o dönemde Halep-Konya bölgesi (vilayetleri) ile Akdeniz arasında yeralmaktadır. O dönemde adı geçen vilayette Ermenek, Selendi, Amanus, Mora, Selefkeh, Kilidria, Ayach,Ayaş, Lamas, Marmaris, Karaisalı, Feke, Tarsus, Yumurtalık, Sis, Misis, Osmaniye, Yarput, Islahiye, Kars,Hassa, Payas ve Kozan yerleşim yerleri bulunmaktadır. Bu çalışmada Adana vilayetinin 1888-1909 yılları arasında İngiliz Adana Konsolosluğu tarım ve ticaret üzerine diplomatik konsolos raporlarını içerençalışmalar ortaya konulmuş ve vilayetin o dönemdeki ekonomik durumu incelenmiştir. İngiliz konsolosraporlarının bir kısmı Adana vilayetinin ekonomik durumunu ortaya koymaktadır. Bu raporlarda sadece1888-1909 yılları arası Adana vilayeti değil aynı zamanda Halep, Konya vilayetleri ile Akdeniz bölgesinedair bilgiler de yer almaktadır. 19. yüzyılın son çeyreği ve 20. yüzyılın başları itibariyle gözlemlere ve birincielden kaynaklara dayanması bakımından detaylı bilgiler içermektedir. Raporlar 1888, 1897, 1898, 1888,1897, 1898, 1902, 1903, 1904, 1905, 1908 ve 1909 yıllarına ait kayıtlara yer verilmektedir. Raporlarda tarımürünleri, ulaşım, bölgesel karşılaştırmalar, ithalat, ihracat, hayvan varlığı, ticari hayat, ulaşım vemakineleşme gibi dönemin önemli konularına yer verilmiştir.1888-1908 yılları arasındaki raporlarda Halepile Adana vilayetleri ve bazen İskenderun kenti birlikte ele alınmıştır. 1909 yılı raporunda ise Adana, Tarsusve Mersin kentleri birlikte yer almıştır. Tarım ve ticaret ile ilgili olarak İngilizler tarafından tutulan bukayıtlar aslında Halep-Adana vilayetlerinin bilgilerine detaylı olarak anlatılmıştır. “House of CommonsParliamentary Papers” olarak basımı gerçekleştirilen bu referanslar İngiliz yabancı ofisi tarafından Türkiyebaşlığı adı altında yıllık seriler olarak yayınlanmıştır. Bu kayıtlar içerisinde ordu mensubu askerlerintutanaklarından da bahsedilmiştir.

Economic Situation of Adana Village According to the British Consulate Reports (1888-1909)

The border of Adana province was between the cities Halep, Konya and Mediterranean Sea in those days. At that age there were settlements called Ermenek, Selendi, Amanus, Mora, Selefkeh, Kilidria, Ayach, Ayaş, Lamas, Marmaris, Karaisalı, Feke, Tarsus, Yumurtalık, Sis, Misis, Osmaniye, Yarput, Islahiye, Kars, Hassa, Payas ve Kozan in the city of Adana which is mentioned above. Some reports of the English consulate show the economic situation of Adana city. In these reports there are some informations both Adana and Halep, Konya, Mediterranean Area between the years 1888-1909. Those reports have detailed informations based on observations and at first hand resourses during the last quarters of 19. century and the beginning of 20. century. Reports have the records of 1888, 1897, 1898, 1888, 1897, 1898, 1902, 1903, 1904, 1905, 1908 and 1909. In reports, there are infos about the important subjects of the age such as agricultural products, transportation, regional comparisons, import, export, animal existence, trading and mechanization. In those reports, the cities Halep, Adana were paired with; sometimes İskenderun was paired with Adana and Halep in those reports, too. In 1909 report, Adana -Tarsus and Mersin cities have taken space together. These records hold by English are particularized in the infos of Aleppo-Adana cities. These references called “House of Commons Parliamentary Papers” are published as series annually by the name of Turkey by English Foreign Office.In these records, army members proceedings are also mentioned.

PDF

___

House of Commons Parliamentary Papers, 1888, No: 406.
House of Commons Parliamentary Papers, 1897, No: 1952.
House of Commons Parliamentary Papers, 1897, No: 2083.
House of Commons Parliamentary Papers, 1901, No: 2785.
House of Commons Parliamentary Papers, 1902, No: 2970.
House of Commons Parliamentary Papers, 1904, NO: 3154.
House of Commons Parliamentary Papers, 1905, NO: 3368.
House of Commons Parliamentary Papers, 1907, NO: 4061.
House of Commons Parliamentary Papers, 1909, NO: 4235.
Foreign Office (FO) 371/533/28405: Sir Gerard Lowther’den Sir Edward Grey’e Gizli Telyazısı. No. 225, 16.8.1908.
Adana İl Yıllığı (1991). Kemal Matbaası.
Baykara, T. (1988). Anadolu’nun Tarihi coğrafyası. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yayınları.
Bozkurt, N. (2012). Ticaretin Felsefesi, Tarihçesi ve Etikle Olan Sıkı Bağına İlişkin Bazı Saptamalar. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, S. 2, s. 153-155.
Doğan, Z, Arslan S. & Berkman, A.N. (2015). Türkiye’de tarım sektörünün iktisadi gelişimi ve sorunları: Tarihsel bir bakış. Niğde Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 29-41.
H. 1289 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi (1289).
H. 1290 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi (1290).
H. 1293 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi (1293).
H. 1308 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi (1308).
H. 1309 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi (1309).
H. 1312 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi (1312).
H. 1333-1334 Tarihli Devlet Salnamesi (1334). 1925-1926 Tarihli Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1927). 1926-1927 Tarihli Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1928).
Kısacık, T. & İşisağ, A. N. (2014). Bağdat belemedik hattında kırılma noktası Belemedik Toros tünelleri. “Dr. Eckart Cunts: Bağdat ve Hicaz Demiryolu. Levent Ofset.
Kurt, Y. (2003), Çukurova tarihinin kaynakları III1572 Tarihli Adana Sancağı Mufassal Tahrir Defteri. Türk Tarih Kurumu.
Sezen, T. (2006). Osmanlı yer adları. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
Sonyel, S. R (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ve Türkiye’yi bölme çabaları (1908- 1918). Belleten, Cilt: LXI Ağustos 1997 Sayı: 231.
Tönük, V. (1945). Türkiye’de İdare Teşkilatı’nın tarihi gelişimi ve bugünkü durumu. Kanaat Basımevi.
Alyu, E. (2009). Adana ilinin tarımsal üretimi ve tarıma yönelik teşvik uygulamaları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Hasgül, S. (2016). Salnamelere göre Adana vilayetinin demografik ve kültürel yapısı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ