Osmanlı Vakıf ve Arazi Tahriri Mukayesesi: Çınarcık Örneği

Bu çalışmada Osmanlı döneminde Yalakabad nahiyesine bağlı Çınarcık karyesinde artan nüfusa bağlıolarak kurulan yerleşim biriminin, 1724 yılında Kethûda Mehmet Paşa vakfına bağlanması ve vergigelirlerinin vakfa tahsisi konusunda tanzim edilmiş vakıf tahrir defteri ile 1844-1845 yılları Maliye NezaretiTemettuat Defterleri kıyaslanmıştır. Bölgenin tarım ve ulaştırma alanlarındaki potansiyeli karşılaştırmalıtarih çalışması ile aydınlatılacaktır. Defterlerdeki gelir ve vergi verileri de karşılaştırmalı olarak analizedilmiştir. Bölgenin ekonomik performansı ve demografik durumu bu çalışma ile gün yüzüne çıkmıştır.Nüfusun etnik yapısı, mal varlıkları, ticari durumu, denizcilik sektörü, meslekler, tarım faaliyetleri verileryardımı ile kıyaslanarak incelenmiştir. Vakıf arazisinin tahsisi, bölgenin ekonomik ve coğrafi sınırları tespit edilmiştir. Temettuat defterlerinin öncelikli gayesi ekonomik reformların gerçekleştirilmesidir. Tanzimatdöneminde mali sorunların giderilmesi için iktisadi durumdan haberdar olunması elzemdir. Bu amaçla yenivergi uygulamalarının yaygınlaşması için veriler önemlidir. Tüm üreticilerin gelirleri bu defterlerekaydedilmiştir. Vergi dışı gelirler de yazılmıştır. 1844-1845 Tarihli 5022 Numaralı Temettuat defteri 21sayfadır. Bu defterde hıristiyan rum tebaanın gelir ve vergi kayıtları bulunmaktadır. 1844-1845 Tarihli 5038Numaralı Temettuat defteri 18 sayfadır. Bu defterde Müslüman Türk nüfusun gelir ve vergi kayıtlarıbulunmaktadır. Kethûda Mehmet Paşa vakıf defteri 11 sayfadır. İskan edilenlerin isimleri ve vergi toplamlarıkayıt edilmiştir. Çınarcık karyesinin coğrafi bölgesinin sınırları vakıf defterine yazılmıştır.

The Comparation of the Ottoman Waqf and the Tax Registers: The Cinarcik Case

In this study, the settlement book of Çınarcık village, which was established in the Ottoman period under the Yalakabad township, which was established as a result of the increasing population, and the foundation registry book of 1844-1845. The potential of the region in agriculture and transportation areas will be illuminated by a comparative history study. Income and tax data in the books were also analyzed comparatively. The economic performance and demographic situation of the region emerged with this study. The ethnic structure, assets, trade status, maritime sector, professions, and agricultural activities of the population have been analyzed by means of data. The allocation of the foundation land, the economic and geographical boundaries of the region were determined. The primary purpose of the income books is the realization of economic reforms. It is essential to be aware of the economic situation in order to eliminate financial problems in the Tanzimat period. For this purpose, data is important for the spread of new tax practices. Income of all manufacturers is recorded in these books. Non-tax revenues are also written. Income books no. 5022 dated 1844-1845 are 21 pages. There are income and tax records of the Christian Greek population in this book. Income books no. 5038 dated 1844-1845 are 18 pages. There are income and tax records of the Muslim Turkish population in this book. The foundation book of Mehmet Pasha in Keth is 11 pages. The names and tax totals of the resettled were recorded. The borders of the geographical region of Çınarcık career are written in the foundation book.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Hatt-ı Hümayun, (BOA,HAT/1502- 39).
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti, Temettuat Defterleri, BOA.ML.VRD.TMT.d, 5022.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti, Temettuat Defterleri, BOA.ML.VRD.TMT.d, 5038.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Arşiv Dairesi Başkanlığı, Vakf-ı Cedid Defterleri, (TKGM, VAYS, VC), No: 55.
Adıyeke, N. (2000). Temettuat sayımları ve bu sayımları düzenleyen nizamname örnekleri. OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11, 769- 823. https://doi.org/10.1501/otam_0000000461
Akkuş, Y. (2017). Osmanlı maliyesi literatüründe ihmal edilmiş bir tartışma: Tevzi’ defterlerinden vergi-i mahsûsa’ya geçiş”, Tarih Dergisi, 65, 29-62.
Alkan, M. (2007), Osmanlı vakıf sisteminde bozulma üzerine bazı düşünceler. Türk Dünyası Araştırmaları, 166, 67-83.
Anabolu. M. (1995). Olympos dağı eteklerinde Prusa (Bursa) sikkesindeki Therme ile ilişikili olarak”, Belleten, 226, 583-584.
Aygün, N. (2008). XIX. Yüzyıl başlarında İstanbul merkezli Osmanlı deniz taşımacılığı = Istanbul centered Ottoman sea transport in the early XIX. Century. OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 23, 53-84. https://doi.org/10.1501/otam_0000000285
Bayraktar, K. (2007). 1844 yılı temettuat sayımlarına göre Çorlu’nun sosyo-ekonomik yapısı. Türk Dünyası Araştırmaları, 171, 171-200.
Cuinet, V. (2012). İzmit mutasarrıflığı, çev. Pelin Koç, Demkar Yayınevi.
Çizakça, M. (2017). İslam dünyasında vakıflar, Karatay Üniversitesi Yayınları.
Ekinci, İ. (2006). Son dönem Osmanlı deniz ticaretini kurtarma çareleri. Karadeniz Araştırmaları: Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, 3, (10), 25-5.
Genç, M. (2016). Mukataa, TDV, İ.A, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, 31, 129-132.
Güneş, A. (2019). Gelir kaynaklarına göre 16. Yüzyıla Yalakabad kazası vakıfları. Karamürsel Alp Tarih Sempozyumu, 1177-1204.
Güran, T. (1998). 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren Yayınları.
Kahraman, C. (2019). Çınarcık Şehri’nin demografik gelişimi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14(1), 65-81.
Kaya, M. (2013). Yalova-Gemlik bölgeleri ve İzmit Yarımadası’nda Yunan mezalimine dair itilaf devletleri araştırma komisyonu raporları (12-22 Mayıs 1921). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitütsü Atatürk Yolu Dergisi, 51, 563-578.
Kılı, Ş.-Kaplanoğlu, R. (2016). Osmanlı kuruluş devrinde; Doğu Marmara kıyılarında Türk iskanı. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 21, 27-45.
Köprülü, F. (2005). İslam ve Türk hukuk tarihi araştırmaları ve vakıf müessesesi, Akçağ Yayınları.
Mazak, N. (1998). Eski İstanbul’da deniz ulaşımı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Deniz Otobüsleri A. Ş.
Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmanî, 4, Aktaran: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Şahin, E.-Demirağ, S. (2018). Cumhuriyet dönemi Kocaeli vilayeti mülki yapılanma tarihi I (1924- 1954). Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal şler Dairesi Başkanlığı Yayınları, 1555-1594.
Tabakoğlu, A. (2009). Türkiye iktisat tarihi, Dergâh Yayınları.
Tuncel, M. (2013). Yalova. TDV, İA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, 43, 306-308.
Yediyıldız, B. (1986). Vakıf, MEB, İA, Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, 13, 153-172.
Zengin, K. (1987). Yalova, Edebiyat Fakültesi Basımevi.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ