VLADİMİR PROPP'UN BİÇİMBİLİMSEL YAKLAŞIMI ÇERÇEVESİNDE "BASAT DEPEGÖZİ ÖLDÜRDÜGİ BOY" ÜZERİNE BİR İNCELEME

Masallar, Anonim Halk Edebiyatının en yaygın mahsullerinden biridir. Masallarda insanlığın geçmişiyle ilgili sırlar bulunduğu gibi derlendikleri toplumun gelenek ve görenekleri de bulunur. Masallarda her tabakadan kişileri görmek mümkündür. Masal her çeşit insanın örnek gösterilmeye değer ile kaçınılması gereken niteliklerini dinleyicisinin göstergebilim, budunbilim, halkbilim gibi alanlarda çalışmalar yapmış, bu alanlarda önde gelen bilim adamlarından biridir. En önemli yapıtı sayılan "Masalın Biçimbilimi" folklor sahasında kaynakçalardan biri olarak kabul edilir. Propp bu önemli eserinde, olağanüstü masalların yapısını belirlemeye çalışır. Kendi dönemindeki halkbilim ve metin çözümlemeleri çalışmalarından yöntem açısından hayli ileri seviyede olan "Masalın Biçimbilimi" daha sonraları pek çok dile çevrilir. 19781982 yılları arasında da "Masalın Biçimbilimi" adıyla Türkçeye çevirisi yapılır. Birçok bilim adamı bu yapıta yönelik eleştirileri ya da bu yapıta dayanarak geliştirdikleri metin çözümlemeleriyle V. Propp'un bu alanda açtığı çığırın önemini ortaya koymuşlardır. V. Propp, öncelikle, çalışmasını olağanüstü (peri) masallarla sınırlandırır. Propp, peri masallarının konularını birbirleriyle karşılaştırmaya girişir. Bu amaçla özel yöntemler izlenerek önce olağanüstü masalların oluşturucu bölümlerini ayırt eder, sonra da masalları oluşturucu bölümlerine göre karşılaştırır. Çalışmasının sonucunda biçimsel bir yapı ortaya çıkarır. Başka bir ifadeyle masalların oluşturucu bölümleri ile bu bölümlerin kendi aralarında ve bütünle kurdukları bağıntılar açısından bir betimlemesini yapar. Bu çalışmada öncelikle göstergebilim, budunbilim ve anlatı çözümlemesi alanlarındaki çalışmalarıyla tanınan halkbilimi uzmanı Vladimir Yakovlieviç Propp'un "Masalın Biçimbilimi" adlı kitabında yer verdiği kuramı hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra Dede Korkut Kitabı'ndan "Basat Depegözi Öldürdügi Boy" adlı destanî anlatı bu kuram çerçevesinde incelenecektir

A STUDY ON "BASAT DEPEGÖZİ ÖLDÜRDÜGİ BOY" IN TERMS OF VLADIMIR PROPP'S MORPHOLOGIC APPROACH

Tales are ones of the most common anonymous folk literature works. Tales have both some secrets of human's history and customs and traditions of the society from which tales are compiled. It is possible to see persons from every class of a society. Tales present qualities of every kind person that are worth taking as examples and somebody needs to avoid from to listeners. Vladimir Yakovlieviç Propp studied in social sciences such as semeiology, ethnology, folklore and he is one of the prominent scientists. The Morphology of Tales which is his most important work is accepted as one of the important bibliographies. Propp tries to identify structures of fairy tales in this important work. The Morphology of Tales was advanced from the other folklore and text analyses in its era and was translated into many languages afterwards. It was translated into Turkish by the name of Masalın Biçimbilimi between 1978 and 1982. Many scientists suggested V. Propp's importance in this field by their criticism about this masterpiece and text analyses that they improved on the basis of it. Firstly, V. Propp limited his work with fairy tales. Propp tried to compare the themes of fairy tales with each other. To do this, he distinguished the creative parts of fairy tales with special methods and after that, he compared them according to their creative parts. He revealed a formal structure as a result of his study. In other words, he described them in terms of the creative parts of tales and their relations to the whole book. In this study, some information will be given about the theory about which the folklore expert Vladimir Yakovlieviç Propp, known with his works on semiotics, ethnology and text analyses, mentioned in his book called The Morphology of Tales. After that, Basat Depegözi Öldürdügi Boy, one of the Dede Qorqut tales, will be analysed in terms of the theory that is mentioned above

PDF

___

ABALI, İsmail. (2013). Yapısal Folklor Kuramı Bağlamında Bir Masal İncelemesi Örneği. İDİL, 8, 26-40.

BORATAV, P. Naili. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.

BORATAV, P. Naili. (2007). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Kitabevi.

ÇIBLAK, Nilgün. (2005). V. Propp’un Masal Çözümleme Metodu. Türk Dili, 638, 127-140.

ÇOBANOĞLU, Özkul. (2002). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.

DUNDES, Alan. (2006). Mitte İkili Karşıtlık: Geçmişe Bakışta Propp/Lévı-Strauss Tartışması (Çeviren: Selcan GÜRÇAYIR). Millî Folklor, 69, 110-117.

DÜNDAR, Hülya. (2002). Vladimir Propp ve Masalın Biçimbilimi, Milli Folklor, 55, 115-118.

EKİCİ, Metin. (2006). Araştırma Yöntemleri. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (Editör: M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayınları, 69-112.

ELÇİN, Şükrü. (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.

ERGİN, Muharrem. (1997). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

EROL, Gülbuğ. (2005). Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde Cesur Yürek Filminin İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 23, 353-361.

GÖKYAY, O. Şaik. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: MEB Yayınları.

GÜNAY, U. (1975). Elazığ Masalları (İnceleme), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basım Evi.

GÜRDAL, Cem. (1994). Propp Metodunun Rastgele Alınan Dört Türküden Hareketle Türk Halk Müziği Araştırmalarında Uygulanması Üzerine Bir Deneme. Millî Folklor, 23, 53-55.

ÖZSOY, B. Sami. (2006). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.

PROPP, Viladimir. (2011). Masalın Biçimbilimi. (Çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

SAKAOĞLU, Saim. (1998). Dede Korkut Kitabı I. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.

SEYİDOĞLU, Bilge. (2006). Erzurum Masalları. İstanbul: Dergâh Yayınları.

TEMEL, Süreyya. (2005). Propp Metodu ve Bir Karagöz Metnine Uygulanması. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 8, 85 -106.

TÜRKER, Elif. (2013). Masal mı, Yeni Hayat mı? Yeni Hayat Romanını Masalın Biçimbilimi’ne Göre Okuma Denemesi. Millî Folklor, 100, 154-161.

ZARİÇ, Mahfuz. (2013). Vladimir Propp’un İşlevler ve Eylem Alanları Modeli Açısından Yaşar Kemal’in Ağrıdağı Efsanesi Romanı. Hece, 195, 108-117.