HALK HİKÂYELERİNDEKİ OLAY VE DÜŞÜNCE AKTARIMLARINDA DİGRESSİON’DAN YARARLANMA

Sözlü anlatım ürünlerinde anlatıcının ana konudan sapmasına, ayrılmasına, uzaklaşmasına ve bu yolla geleneksel anlatımı güncel yapma çabasına digression (sapma) arasöz denilmektedir. Sapma, ana konudan ayrılma, uzaklaşma anlamının yanında, konu dışı söz, parantez açmak, "merkezi temadan uzaklaşma" biçiminde de tanımlanmaktadır ve eğer bu arasöz konu içinde bir başka konu oluşturacak kadar uzun ve bağımsız ise "excursus" ya da" epizode" adını alabilmektedir. Araştırmamızın konusu olan halk hik?yelerinde, hik?yeci, digression (sapma) arasöz kullanarak anlatan/dinleyen arasında ara bulucu görevini üstlenir, böylece anlattıklarının dinamik kültürle ilişkisini kurar. Digression (sapma) arasöz, anlatıcı aşığın dünya görüşünü, değer yargılarını, psikolojik ve sosyal durumunu, ideolojisini ele veren bir nitelik taşır. Anlatıcı digression-sapma arasöz'ü kendi hakkında bir delil gibi kullanırken sözlü geleneğin güncelleşmesini de sağlamaktadır. Digression (sapma/arasöz) tanımları, metnin yazılı ve sözlü oluşuna, temel konudan bilerek konu dışına çıkmaya, çıkılan konunun temel konuyla ilişkisine ortak vurgu yapmaktadır. Yazar ya da anlatıcı digression (sapma) arasöz sayesinde kendisini yazılı ya da sözlü tekste sokmakta ve kendisi ile okur ya da dinleyen arasında bir bağ kurmaktadır. Çalışmamızda, ?şık Mevlüt İhsani'nin Ülker Sultan, Bedri Sinan ile Mahperi ve Şifakar adlı hik?yelerindeki digression (sapma) arasözler değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, her ne kadar, sözlü anlatımın geleneksel ürünü olan halk hik?yelerinden yola çıkılmış olsa da, digression (sapma) arasöz, hem yazılı hem de sözlü edebiyatın önemli bir meselesidir.

UTILIZING DIGRESSION IN THE NARRATION OF EVENTS AND THOUGHTS IN FOLK TALES

Digression is a literary tool in which the writer seemingly digresses, departs from, or distances his reader from the main topic of the work and represents an effort to move the narration from the traditional to the current time. Digression is also defined as not only an abrupt shift away from or, a distancing the reader away from, the main story, it is also characterized as being an expression on an unrelated subject, the opening of a parenthesis, or a departure from the main thread of the theme. If this digression is sufficiently long and independent so that it represents a subject within another subject, it is termed an excursus or an episode. The subject of this research is how the story-teller uses the tool of digression in the narration of a folktale, thus assuming the role of an intermediator and ensuring that the story being narrated has a relevant relationship with a dynamic culture. Digression represents a way that the narrator can express his or her own unique world view and values, or reveal his or her own psychological or social conditions and ideologies. And while the narrator uses digression as a clue to revealing something about him or herself, in the oral tradition it also allows the story to gain relevance in the present time. Digression, whether used in written or oral narrations, uses departure from the main topic in such a way that it expands or forms a relationship with the this primary subject. This tool allows the author or the narrator to inject him or herself into the actual story and thus to form a direct relationship with the reader or listener. This work is an analysis of how the tool of digression was used in Aşık Mevlüt İhsani’s folktale called Ülker Sultan and Bedri Sinan's Mahperi ve Şifakar. This study demonstrates that despite the fact that the use of digression originated in the narration of folktales, it also became a serious literary device in both written and oral literary modes

___

  • ALTUN, Işıl,( 2007), Ȃşık Mevlüt İhsani’nin Aşk Konulu Hikȃyeleri Üzerine Bir Araştırma, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İst.
  • AKTAŞ, Şerif, (2002), Edebiyatta Üslûp ve Problemleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • AZADOVSKİ, Mark, (2002), Sibirya’dan Bir Masal Anası (Girişi Yazan ve İngilizce’den Çeviren: İlhan Başgöz), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
  • BAŞGÖZ, İlhan, (1986), Folklor Yazıları, Adam Yayınları, İstanbul.
  • BORATAV, Pertev Naili, (2002), Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği (Yayıma Hazırlayan: Sabri Koz), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • GEMALMAZ, Efrasyap, (1995), Erzurum İli Ağızları ( İnceleme- Metinler-Sözlük ve Dizinler), Ankara.
  • KANAR, Mehmet, (2003) Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Derin Yayınları, İst.
  • SARAÇ, Tahsin (2003), Büyük Fransızca Türkçe Sözlük ( Grand Dıctıonnaire Francais – Turc, Adam Yayınları, İst.
  • SILAY, Kemal ( 1991), Ahmedi’nin Osmanlı Tarihinde Arasöz ( Digression) Tekniğinin Kullanımı ve İşlevi, Türkoloji Dergisi, Ankara Üniversitesi
  • Sesli Sözlük, http://www.seslisozluk.net/?=0&word=digression&lang=tr-en. Erişim Tarihi 18 Ocak 2014.
  • Süper Sözlük, http://tr.superglossary.com/Anlam. Erişim Tarihi 18 Ocak 2014.
  • Türkçe Sözlük (1974), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ank.
  • Zargan İngilizce Türkçe Sözlük, http://www2.zargan.com/tr/page/search?Text=digression. Erişim tarihi 18 Ocak 2014.