TÜRKLERDE VATAN KÜLTÜRÜNÜN OLUŞUMU: ANADOLU TECRÜBESİ

Türkler Orta Asya'dan getirdikleri kültürel değerleriyle toprağa yaklaşımlarını şekillendirmişlerdir. Türklerin bu kültürel değerleri, onların toprağı bir değer ölçüsü olarak kabul etmelerini sağlamıştır. Bu yönüyle Türkler diğer milletlerden önemli ölçüde farklılaşır. Türklerdeki bu değer anlayışı, onlara, bir anlamda dünyada kalıcı olmayı sağlayacak dinamikleri sunarken onların siyasî, sosyal ve iktisadî faaliyetlerine yön vermiştir. Bu faaliyetler, Türklerin, topraktan vatanı yaratan anlayışa ve vatana anlam veren bir değerler sistemine sahip olduğunu göstermiştir. Bu durum, Türklerin Anadolu'ya geliş ve buraya yerleşme süreçlerinde açıkça görülmüştür. Zira Türklerin Anadolu'ya geldiklerinde Anadolu siyasî, sosyal, iktisadî ve idarî bakımlardan oldukça sorunlu bir süreci yaşamaktaydı. Bu sorunlu süreçte Anadolu'nun en ücra köşelerine kadar yayılan ve buraların şenlendirilmesini sağlayan Türkler, kendi kültürel unsur ve değerleriyle buranın vatanlaştırılmasını sağlamışlardır. Anadolu'nun Türk vatanı haline getirilmesini sağlayan dinamiklerin somut örnekleri bu süreçte ortaya konulmuştur. Mimariden sanata, edebiyattan siyasete birçok alanda, bu gün dahi müşahede ettiğimiz örnekler, Türklerin vatan kültürünü oluşturmuş ve Anadolu tecrübesini meydana getirmiştir. Yine bu örnekler, Türklerin Anadolu topraklarına vurdukları birer mühür olarak kabul edilebilir ve Türklerin Orta Asya'dan birikimli bir şekilde geldiklerini göstermektedir. Anadolu'da oluşan Müslüman Türk Medeniyeti işte bu örneklerle vücut bulmuştur. Türklerin Anadolu'daki tecrübesi, onlara, kendilerine has siyasî, iktisadî, sosyal ve idarî düsturlar kazandırmıştır. Bu makalede, Türklerin vatan kültürünü, Anadolu tecrübesi ışığında örnekleriyle verilmeye çalışılmıştır.

THE FORMATION OF THE TURKISH NATIVE COUNTRY CULTURE: THE ANATOLIAN EXPERIENCE

The Turks shaped their approach to the land with their cultural values they brought from Middle Asia. This cultural value provided them to accept the land as a value measurement. In this sense differentiated the Turks from other nations in a very large sense. This sense of value has directed their political, social and economical activities while presenting the dynamics that provides them to be permanent in the world. These activities have showed that the Turks have the value system of creating the native country from land and giving value to that land. This situation was apparently seen in the coming and settling down of the Turks to Anatolia. In this challenging process, the Turks expanded till the uttermost places of Anatolia, making it native country with their own cultural identity and value. The concrete dynamics of making Anatolia native country were performed in this process. These examples from architecture, art, literature, politics and many different fields, still observed today, built the native country culture of Turks as well as the Anatolian culture. Besides, these examples should be regarded as an impress of the Turks in Anatolia and also this shows that they came from Middle Asia in an experienced manner. The Turkish-Muslim civilization existed through these in Anatolia made samples. These experiences in Anatolia gave the Turks political, economical, social and administrative principles, belonging to themselves. In this article, Turkish native country culture is tried to be given with examples in the light of Anatolian experience.

PDF

___

AKDAĞ Mustafa (1999). Türkiye'nin İktisadi ve içtimai Tarihi I (1243-1453), Ankara: BarıG Yayınları.

ARSLAN H. Çetin (2001). Türk Akıncı Beyleri ve Balkanların İmarına Katkıları (1300-1451), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

ASLANAPA Oktay (2004). "Anadolu'nun TürkleGmesinin Belgeleri", Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 207., Sayfa: 17-23., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

BABACAN Selami (1980). "Alp-Eren ve Gazi DerviGlerin Anadolu'nun TürkleGmesindeki Yeri", Milli Eğitim ve Kültür, Sayı: 6., Sayfa: 71-74., Ankara:

BAL Mehmet Suat (2005). "Anadolu'dan Balkanlara Yapılan Glk Müslüman Türk ve Gskânı (H. 662/1263-1264), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 175., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

BARKAN Ömer Lütfi (1949-1950). "Osmanlı Gmparatorluğunda bir Gskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler", İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, XI/1-4., Sayfa: 279-353., Gstanbul: Gstanbul Üniversitesi.

BARKAN Ömer Lütfi (1952). "Osmanlı Gmparatorluğunda bir Gskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler", İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, XIII/1-4., Sayfa: 56-78., Gstanbul: Gstanbul Üniversitesi.

BAYKARA (1988). Anadolu'nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I Anadolu'nun İdarî Taksimatı, Ankara: Türk Kültürünü AraGtırma Enstitüsü Yayınları.

BEDGRHAN YaGar (2002). " Anadolu Nüfus Hareketleri ve Selçuklu Sultanlarının Gskân Politikası", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 140., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

BGLGGÇ Emin (1971). "Türkler ve Gslamiyet", Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Cilt: 10., Sayı: 110-111., Sayfa: 224-229., Ankara: Türkiye Diyanet GGleri BaGkanlığı Yayınları.

CAFEROĞLU Ahmet (1972). "Glk Anadolu Vatan Kültürü Kurucuları", Türkiyat Mecmuası, Cilt 17., Sayfa: 1-12., Gstanbul.

CAHEN Claude (1979). Osmanlılardan önce Anadolu'da Türkler, (Çeviren: Yıldız Moran), Gstanbul: E Yayınları.

CAHEN Claude (1987). "Türklerin Anadolu'ya Glk GiriGi (XI. Yüzyılın Gkinci Yarısı)", (Çeviren: YaGar Yücel-Bahaeddin Yediyıldız)Belleten, Cilt: LI., Sayı: 201., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ÇAY M. Abdulhaluk (I 1983). "Anadolu'nun TürkleGmesi I", Türk Kültürü, Sayı: 239, 183-188., Ankara: Türk Kültürünü AraGtırma Enstitüsü.

ÇAY M. Abdulhaluk (II 1983). "Anadolu'nun TürkleGmesi II", Türk Kültürü, Sayı: 241, 270-279., Ankara: Türk Kültürünü AraGtırma Enstitüsü.

ÇETGN Osman (1981). Selçuklu Müesseseleri ve Anadolu'da İslamiyet'in Yayılışı, Gstanbul: Marifet Yayınları.

ÇETGN Osman (2002) "Gskânlarla Anadolu'nun Türk Vatanı Haline Gelmesi", Türkler, Cilt: 6., Sayfa: Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

ÇGFTÇGOĞLU Gsmail (2008). Orta Asya-Anadolu Glim Kültür Köprüsü (XI-XVI)", Bilig, Sayı: 44., Sayfa: 143-172., Ankara.

DEMGR Mustafa (2002). "Osmanlı Devleti'nin KuruluGunda Türk Nüfusu", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 140., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

DGKGCG Mehmet (1998). Anadolu'da Türkler (Anadolu'ya Türk Göçleri), Gstanbul: Burak Yayınevi.

DOĞRU Halime (2002). "Osmanlı Devleti'nin Rumeli'de Fetih ve Gskân Politikası", Türkler, Cilt: 9., Sayfa: 165-176., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

EKGNCG Abdullah (2003). "Gskit, Hun ve Selçuklu Akınları Sonucunda Anadolu'nun TürkleGmesinde Urfa'nın Konumu", Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 194., Sayfa: 48- 51. Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

EKGNCG Abdullah (2004). "Urfa ve Çevresinde Türk Akınları (MÖ. VII- MS. XIV. Yüzyıl), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, Sayfa:259-273, Elazığ

EMGROĞLU Mecdi (1984). "Bolu Yöresi Yer Adları" Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, 11- 13 Eylül 1984, Sayfa: 181-200., Ankara: Milli Folklor AraGtırmaları Dairesi Yayınları.

ERCAN Yavuz (1986). "DevGirme Sorunu, DevGirmenin Anadolu ve Balkarlardaki TürkleGme ve GslamlaGmaya Etkisi", Belleten, Cilt: 50., Sayı: 198., Ankara Türk Tarih Kurumu Yayınları.

ERSOY Ersan (2008). "Türklerde Bir Gskân Siyaseti Olarak Derbend TeGkilatı", Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, Sayfa: 47-53., Elazığ.

GÜL Kemal Vehbi (1971) Anadolu'nun Türkleştirilmesi ve İslâmlaştırılması, Gstanbul: Toker Yayınları

GÜLER Ali (2008). "Anadolu'nun TürkleGmesi Gle Glgili Bazı Meseleler", Uyan Türkiyem II. Yörük-Türkmen Büyük Kurultayı ve Bilim Şenliği, 3-4 Mayıs 2008, 198-205., Ankara: Türk Metal Sendikası Yayınları.

GÜNGÖR Erol (1998). Sosyal Meseleler ve Aydınlar, 4.Baskı, Gstanbul: Ötüken Yayınları.

GNBAgI Mehmet (2002). "Balkanlarda Osmanlı Hakimiyeti ve Gskân Siyaseti", Türkler, Cilt: 9., Sayfa: 154-164., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

KAFADAR Cemal (2010). İki Cihan Âresinde, Ankara: BirleGik Dağıtım Kitabevi.

KAFALI Mustafa (1999). Anadolu'nun Fethi ve Türkleşmesi, Trabzon: Trabzon Türk Ocakları Yayınları.

KAFESOĞLU Gbrahim (1953). "Doğu Anadolu'ya Türk Selçuklu Akını (1015-1021) ve Tarihî Ehemmiyeti", 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, Sayfa: 259-274., Gstanbul: Yalçın Matbaası.

KAFESOĞLU Gbrahim (1970). "Malazgirt Meydan Muharebesi", Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Cilt: 9., Sayı: 98-99., Sayfa: 213-215., Ankara: Türkiye Diyanet GGleri BaGkanlığı Yayınları.

KAFESOĞLU Gbrahim (1972). Selçuklu Tarihi, Birinci BasılıG, Gstanbul: Millî Eğitim Basımevi.

KAFESOĞLU Gbrahim (1998). Türk Milli Kültürü, Onuncu Baskı, Gstanbul: Ötüken Yayınları.

KAMALOV Glyas (2002). "Moğol Gstilası ve Anadolu Kültürüne Tesirleri", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 140., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

KARADOĞAN Ahmet (2002). "Ad Bilimi Perspektifinden Anadolu'nun TürkleGmesi Sürecine Farklı BakıG", Türkler, Cilt: 6., Sayfa: 283-287., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

KAYMAZ Nejat (1993). Malazgirt SavaGı ile Anadolu'nun Fethi Ve TürkleGmesine Dair", Malazgirt Armağanı, Sayfa: 259-268., Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

KOCA Salim (2008). "Anadolu'nun Türkiye Haline Gelmesinde Türk Kültürünün Rolü", Uyan Türkiyem II. Yörük-Türkmen Büyük Kurultayı ve Bilim Şenliği, 3-4 Mayıs 2008., 126- 171., Ankara: Türk Metal Sendikası Yayınları.

KÖPRÜLÜ Fuad (1999). Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, 6. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

KÖYMEN Mehmet Altay (1986). "Selçuklular ve Anadolu'nun TürkleGmesi Meselesi", Selçuk Dergisi, Sayı: 1., Sayfa: 21-35., Konya: Selçuk Üniversitesi Selçuklu AraGtırmaları Merkezi.

MÜKRGMGN HALGL (1934). Türkiye Tarihi Selçuklu Devri I Anadolu'nun Fethi, Gstanbul: AkGam Matbaası.

NURBAKG Haluk (1984). Türkistan'dan Türkiye'ye Anadolu Mucizesi, Ankara: MayaG Yayınları.

OCAK Ahmet YaGar (1991). "Anadolu (Anadolu'nun TürkleGmesi ve GslâmlaGması)", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt: III, Sayfa: 110-116., Gstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

ÖGEL vd. (1986). Türk Milli Bütünlüğü içinde Doğu Anadolu, 2. Basım, Ankara: Türk Kültürünü AraGtırma Enstitüsü Yayınları.

ÖZ Mehmet (2010). "Erol Güngör'ün Tarih AnlayıGı", Erol Güngör'ün Anısına Türkiye'de Değişim Sempozyumu (6-9 Aralık 2010), Sayfa: 101-110., Ankara: Gazi Üniversitesi Rektörlüğü.

ÖZCAN Koray (2010). "Erken Dönem Anadolu-Türk Kenti Anadolu Selçuklu Kenti ve Mekânsal Ögeleri", Bilig, Sayı: 55., Sayfa: 193-220., Ankara: Ahmet Yesevî Üniversitesi Mütevelli Heyet BaGkanlığı.

ÖZKÖSE Kadir (2003). "Anadolu'nun TürkleGmesi ve GslamlaGmasında Tasavvufi Zümre ve Akımların Rolü", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: VII/1, s. 249- 279, Sivas.

ÖZTÜRK Necdet (1990). "Malazgirt Zaferi ile Yeni Bir Vatanın KuruluGu", Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 44., Sayfa: 8-10., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

PAMUK Bilgehan (2006). "XVII. Yüzyılda Bir genlendirme (Ghyâ) Uygulaması: Mormoc Köyü'nün Gmarı (Kelkit)", Bilig, Sayı: 36 Sayfa: 227-241., Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.

RASONYG Lâszlo (1987). Türk Devletinin Batıdaki Vârisleri ve İlk Müslüman Türkler,(Yay. Haz. g. K. Seferoğlu - Adnan Müderrisoğlu), Ankara: Türk Kültürünü AraGtırma Enstitüsü Yayınları

SEVGM Ali (1993). Malazgirt Meydan SavaGı ve Sonuçları", Malazgirt Armağanı, Sayfa: 219-229, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

SOLAK Gbrahim (2000). "Anadolu'da Nüfus Hareketleri ve Osmanlı Devleti'nin Gskân Politikası" Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 127., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Yayınları.

SOLMAZ Sefer (2011). "DaniGmendlilerin Gskân Politikası", Büyük Selçuklu Devletinden Türkiye Selçuklu Devletine Mehmet Altay Köymen Armağanı., Sayfa: 145-163., Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü.

SÜMER Faruk (1960). "Anadolu'ya Türkler Yalnız Göçebe olarak mı Geldi?", Belleten, Cilt: XXIV., Sayı: 96., Sayfa: 567-594., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

SÜMER Faruk (1989). "Türkiye'nin DoğuGu", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 59., Sayfa: 10-21., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

SÜMER Faruk (2002). "Anadolu'da Oğuz Boylarına Ait Yer Adları", Türkler, Cilt: Cilt 6., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

gEKER Mehmet (1987). Fetihlerle Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması, Ankara: Diyanet GGleri BaGkanlığı Yayınları.

gGMgGR Sebahattin (2010). "Anadolu'nun TürkleGmesinde Türkmenlerin Rolü ve Tuğrul Bey Döneminde Bizans'a KarGı Verdikleri Mücadele", Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 10., Sayfa: 89-96., Konya: Türk-Gslam Medeniyeti Glmi AraGtırmaları Enstitüsü Yayınları

TANOĞLUAli (1954) "Gskân Coğrafyası Esas Fikirler, Problemler ve Metod" Cilt: 11, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 11, Sayfa: 1-32., Gstanbul: Gstanbul Üniversitesi

TIPKOVA Vasilka-Zaimova (2002). "XI. Yüzyıldan Sonra Anadolu'daki Bulgarlar ve Selçuklular", Türkler, (Çev: Zeynep Zafer)", Cilt: 6., Sayfa: 241-245., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

TOGAN Zeki Velidî (1981). Umumî Türk Tarihine Giriş I. Cilt., En Eski Devirlerden 16. Asra Kadar, 3. Baskı, Gstanbul: Enderun Yayınları.

TURAN Osman (1973). Türkler Anadolu'da, Gstanbul: Hareket Yayınları.

TURAN Osman (1998), Selçuklular Zamanında Türkiye Siyâsi Tarih Alp Arslan'dan Osman Gazi'ye (1071-1318), 6. Basım, Gstanbul: Boğaziçi Yayınları.

TURAN Osman (1999 I-II), Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi,12. Baskı, Gstanbul: Boğaziçi Yayınları

TURAN Osman (1999). Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, 8. Baskı, Gstanbul: Boğaziçi Yayınları.

TURAN Osman (2010a). "Büyük Malazgird Zaferi ve Anadolu'da Türk Destanı" Makaleler, Sayfa: 625-633, Ankara: Kurtuba Yayınları.

TURAN Osman (2010b). Selçuklular ve İslamiyet, 6. Basım, Gstanbul: Ötüken Yayınları.

ÜLKER Necmi (2002). "Batı Anadolu'nun TürkleGmesi: Gzmir Örneği", Türkler, Cilt: 6., Sayfa: 288-293., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.

ÜREMGg Ali (2005). Türkiye Selçuklularının Doğu Anadolu Politikası, Ankara: Ebabil Yayınları.

WGTTEK Paul (1971). "Osmanlı Gmparatorluğunun KuruluGu", Batı Dillerinde Osmanlı Tarihleri: I, (Çev. Güzin Yalter), Gstanbul: Türkiye Yayınevi.

YILDIRIM Dursun (1984). "Coğrafya'dan Vatan'a GeçiG ve Vatan Gle Göç EdiG Problemi", Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Eylül 1984, Sayfa: 157-168., Ankara: Milli Folklor AraGtırmaları Dairesi Yayınları.

YILDIZ Hakkı Dursun (2007a). "Anadolu'nun TürkleGmesi", Makaleler III, Cilt: 1., Sayfa: 397- 402., Ankara: Berikan Yayınları.

YILDIZ Hakkı Dursun (2007b). "Alparslan ve Malazgirt SavaGı", Makaleler I, Cilt: 1., Sayfa: 105- 108., Ankara: Berikan Yayınları.

YUVALI Abdülkadir (1985). "Anadolu'nun TürkleGmesi ve Moğollar", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 38., Sayfa: 90-101, Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.

YUVALI Abdülkadir (1990). "Türk Fethi Sırasında Bizans'ın Anadolu Politikası", Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 37., Sayfa: 25-28., Ankara: Türk Dünyası AraGtırmaları Vakfı.