219106

ÇUVAŞÇAYA ÖZGÜ BAZI ÖZELLİKLER ÜZERİNE

Çeşitli coğrafyalara yayılan Türk boylarınca konuşulan Türkçe, günümüzde yirminin üzerinde yazı diliyle temsil edilmektedir. Bu yazı dillerinden Gagavuz ve Azerbaycan Türkçeleri, Türkiye Türkçesine en yakın lehçeler kabul edilirken Yakutça ve Çuvaşça gibi lehçeler ise Türkiye Türkçesine daha uzak lehçeler olarak düşünülmektedir. Çağdaş Türk lehçelerinin her birinin kendine has birtakım özellikleri mevcuttur. Bu lehçeler, pek çok noktada birbirleriyle ortak özellikler gösterseler de aralarında onların ayrı birer lehçe sayılmasına sebep olan bazı farklılıklar da bulunmaktadır. Lehçeler arasındaki bu farklılıklar ve ortaklıklar, yapılan lehçe tasniflerinde her zaman için birer kriter olarak kullanılmışlardır. Çuvaşçanın da çağdaş Türk lehçelerinden biri olarak diğer lehçelerle arasında pek çok açıdan benzerlikler vardır. Çuvaşça, yapım ve çekim eklerindeki ortaklıkların yanı sıra başka noktalardan da diğer lehçelerle benzerlikler göstermektedir. Bununla birlikte onun da kendine has ve farklırotasizm/zetasizm meselesi başta olmak üzere pek çok açıdan ilgi çekici bir lehçe özelliği sergilemektedir. Özellikle, Altayistik çalışmalarında ayrı bir önem taşıyan Çuvaşça, problemli meselelerin aydınlatılmasına katkı sağlayacak veriler de içermektedir. Çuvaşçanın kendine özgü bu özellikleri, geçmişte onun farklı bir dil olarak algılanmasına da sebep olmuştur

ON SOME PROPERTIES SPECIAL TO CHUVASH

Turkish, which is spoken by Turkish people settled in divergent territories, is represented with more than twenty literary languages at the present time. While Gagauz and Azerbaijan Turkish are regarded as the closest dialect to Turkey Turkish, dialects such as Chuvash and Yakut are thought to be the most distant. Each of the modern Turkish dialect has some special properties. Although these dialects have a lot in common, there are some differences which cause them to be

PDF

___

ALKAYA, Ercan (2010), “Türkiye Türkçesinde ve Türk Lehçelerinde İyelik Ekinden Sonra Kullanılan +lAr Çokluk Eki Üzerine”, Müjgan Cunbur Armağanı (Hazırlayan: Prof. Dr. Tuncer Gülensoy), TKAE Yayınları, s, 31-37, Ankara.

ANDREYEV, İ. A. (1997), “Çuvaşskiy Yazık”, Yazıki Mira, Tyurkskiye Yazıki, s. 480-491, Bişkek.

BASKAKOV, N. A. (1975), “On the Common Origin of the Categories of Person and Personal Possesion in the Altaic Languages”, Researches in Altaic Languages, s.7-14.

BENZİNG, J. (1959), “Das Tschuwaschische”, Philologiae Turcicae Fundamenta, Wiesbaden, s. 695-751.

BENZİNG, J. (2005), (Çev. Zeki Kaymaz) “Çuvaşça”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt: V, Sayı 2, Sayfa: 303-309.

CEYLAN, Emine (1995), “Çuvaşistan, Çuvaşlar ve Çuvaşça”, Çağdaş Türk Dili (7), Ocak 1995, s. 16 – 24

CEYLAN, Emine (1997), Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, TDK Yay. , Ankara.

CLARK, Larry (1998), “Chuvash”, The Turkic Languages, London and New York, s. 434-452.

EMRE, Ahmet Cevat (1940), “Şahıs Zamirleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, TDAY Belleten, Seri: II, Sayı: 3-4, Mayıs 1940, Ankara 1940, s. 12-29.

ERCİLASUN, Ahmet Bican (2004), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.

ERDAL, Marcel (2004), A Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston, 575 s.

ERSOY, Feyzi (2004), “Çuvaş Türkçesiyle Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi Bakımından Karşılaştırılması”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004, s. 1075-1086.

ERSOY, Feyzi (2007), “Çuvaş Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Ankara 2007, s. 1285-1340.

ERSOY, Feyzi (2010), Çuvaş Türkçesi Grameri, Gazi Kitabevi, Ankara.

ERSOY, Feyzi (2012), Türk-Moğol Dil İlişkisi ve Çuvaşça, Gazi Kitabevi, Ankara.

FEDOTOV, M. R. (1996), Çuvaşskiy Yazık, İstoki Otnoşeniye k Altayskim i Finno-Ugorskim Yazıkam İstoriçeskaya Grammatika, Çeboksarı.

GRØNBECH, K. (1995), Türkçenin Yapısı,(Çev: Mehmet AKALIN), TDK Yay., Ankara.

HÏVETERÏ, T (1928), ÇÉvaş ÇÏlhÏyÏn KrammattikÏ, Şupaşkar.

JOHANSON, Lars (2002), Structural Factors in Turkic Language Contacts, 186 s. (Çev. Nurettin Demir; Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, TDK Yay., Ankara 2007.)

KRUEGER, J. G. (1961), Chuvash Manuel, Bloomington.

LEVİTSKAYA, L. S. (1976), İstoriçeskaya Morfologiya Çuvaşskogo Yazıka, Moskova.

MENABİT, Ciden Sena (2006), “Ne…Ne’li veya Ne…Ne De’li Bağlama Edatlarında Olumsuzluk Sorunu”, TDAY Belleten 2004/I, Ankara.

PAVLOV, İ. P. (1965), Hal’hi ÇÉvaş Literaturı Çilhi, Şupaşkar.

POPPE, Nicholas (1965), Introduction to Altaic Linguistics, Wiesbaden.

RAMSTEDT, G. J. (1957), Vvedeniye v Altayskoye Yazıkoznaniye, Morfoloji, Moskova.

TEKİN, Talat (2003), “Zetacism and Sigmatism in Proto-Turkic”, Talat Tekin, Makaleler 1, Altayistik, Ankara, s. 1-37.

TEKİN, Talat (2004a), “Altaic Languages”, Talat Tekin, Makaleler II,Ankara, s. 404- 413.

TEKİN, Talat (2004b), “Ana Türkçede z’leşme ve ş’leşme”, Talat Tekin, Makaleler II, Tarihi Türk Yazı Dilleri, Ankara, s. 598-612.

TEKİN, Talat-ÖLMEZ, Mehmet (1999), Türk Dilleri, Simurg Yay., İstanbul.

TGS: Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı II (TGS II 1999), TDK Yay., Ankara.

YEGOROV, V. G. (1954), Sovremennıy, Çuvaşskiy Literaturnıy Yazık v Sravnitel’no-İstoriçeskom Osveştenii, Çeboksarı.

YILMAZ, Emine (2002), Çuvaşça Çok Zamanlı Morfoloji, Grafiker Yayınları, Ankara.

ZEYNALOV, Ferhat (1993), Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi, İstanbul.