TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ VE MARMARA BÖLGESİ’NDE KÜMELENME

Türkiye'de otomotiv sanayi 1960'lı yıllarda "ithal ikamesi" politikası çerçevesinde kuruldu. 1970'li yıllarda aksam parça üretimine yönelik "yerlileştirme" ve "otomobil üretimi" süreci başladı. Sektör, 1980'li yılların başından bu yana yaptığı yoğun atılımlar sayesinde rekabetçi bir nitelik kazandı. Sektör için 1990'lı yıllar "küresel rekabet" için yeniden yapılanma ve küresel sanayi ile entegrasyon dönemidir. 1996 yılında Türkiye'nin Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği'ni sağlaması, değişen pazar ve rekabet koşulları otomotiv sanayini yeni bir yapılanma sürecine itti. Günümüzde Türk otomotiv sanayi dünya pazarlarına yönelik tasarım ve üretim için atılımlarını sürdürmektedir. Otomotiv sektörünün ayırt edici özelliklerinden biri de güçlü, standartları yüksek ve rekabetçi bir yan sanayiye sahip olmasıdır. Türkiye'de otomotiv sanayi, Marmara Bölgesi Doğu Marmara illerinde sektör ve coğrafi temelde kümelenme göstermektedir. Marmara Bölgesi'nde yer alan 12 otomotiv ana sanayi işletmesinden 10'u Doğu Marmara illerinde faaliyet göstermektedir. 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı'na göre Marmara Bölgesi'nde 10+işçi çalıştıran 527 otomotiv yan sanayi işletmesinden % 76.9'u Doğu Marmara illerinde faaliyet göstermektedir. Marmara Bölgesi otomotiv ana sanayi istihdamının % 86.5'i de bu illerde istihdam edilmektedir. Türkiye'de yaklaşık 200 bin kişinin istihdam edildiği otomotiv yan sanayi istihdamının % 65'i bölgede istihdam olmaktadır. Adı geçen sayım verilerine göre Kocaeli ve Sakarya illerinde imalat sanayi istihdamında otomotiv sanayi birinci sırada yer alırken, Bursa İli'nde ikinci sırada yer almaktadır. Bu veriler sektör odaklı mekansal yoğunlaşmayı net bir şekilde ortaya koymaktadır. Otomotiv sektörünün Marmara Bölgesi'nde kümelenme göstermesinin nedenleri arasında; Türkiye'de illerin rekabetçilik analizleri yapıldığında ilk ona giren iller arasında dördünün sözü edilen bölgede yer alması gösterilebilir. 2012 yılı Türkiye nüfusunun % 30'u Marmara Bölgesi'nde ikamet etmekte ve bölgeyi iyi bir pazar haline getirmektedir. Sanayi ve ticaretin en yoğun olduğu ve büyük ölçekli firmaların faaliyet gösterdiği bir bölgedir. Marmara Bölgesi'nin sahip olduğu coğrafi konum, Avrupa ve AB ülkelerine en kısa ulaşımı sağlamaktadır. Bölgenin lojistik altyapısı, Ar-Ge kurumları ve üniversiteler otomotiv sanayinin ihtiyaçlarına cevap verebilecek teknik altyapı ve programlara sahiptir

AUTOMOTIVE MAIN AND COMPONENT INDUSTRIES IN TURKEY AND CLUSTERING IN THE MARMARA REGION

The automotive industry in Turkey displays clustering on a geographic and sectoral basis in the Eastern Marmara Segment of the Marmara Region. Ten of the twelve automotive main industry enterprises located in the Marmara Region operate in the Eastern Marmara provinces. According to the General Census of Industry and Business Local Units 2002, 76.9% of 527 automotive component industry businesses, which employed 10+ workers, operated in the Eastern Marmara provinces. 86.5 % of employment in the main automotive industry of the Marmara Region is in the Eastern Marmara provinces. 65% of in the automotive component industry, in which about 200.000 people are employed in Turkey, are employed in the region. According to the aforementioned census data, while the automotive industry was ranked 1st in the Kocaeli and Sakarya provinces for employment in the manufacturing industry, it was ranked 2nd in the Bursa province. This data clearly puts forward a sectororiented spatial concentration. When competitiveness analysis of the provinces in Turkey is conducted, four provinces out of the first ten situated in the aforementioned region can be shown among the reasons why the automotive sector exhibits clustering in the Marmara Region. 30% of Turkey’s population in 2012 resided in the Marmara Region, which has turned the region into a good market. It is a region where industry and commerce are the most intense, and where large-scale firms operate. The geographical location which the Marmara Region possesses enables the shortest transportation time to Europe and EU countries. The logistic infrastructure of the region, and R&D institutions and universities has technical infrastructures and programs that can meet the needs of the automotive industry

PDF

___

ACEA, (2011). The Automobile industry pocket guide. European Automobile Manufacturers Association Communications Department. www.communications@acea.be
AKGÜNGÖR, S., Kumral, N., ve Lenger, A.,(2003). National industry clusters and regional specialization in Turkey. European Planning Studies 11: 647-669.
AKLİN, K.,(2009). Türkiye’de illerin rekabetçilik analizi. Çerçeve Dergisi 51: 106-110.
ANSAL, H.,(1999). Lokomotif sektörlerden: Otomotiv. Oya Baydar (Ed.) 75 Yılda Çarklardan Chip’lere, İstanbul: Türkiye İş Bankası - Tarih Vakfı Yayını.
ARABACI, C. M.,(2006). The Relationships of the automotive and the supplier industry in Turkey in the framework of the developments on the world. Ankara: The Undersecretary of Treasury, The General Headquarters for Encouragement and Applications.
ASHEIM, B., Cooke, P., ve Martin, R.,(2006). The rise of the cluster concept in regional analysis and policy: A critical assessment. B. Asheim, P. Cooke and R. Martin (Eds), Clusters and Regional Development. New York: Routledge Taylor&Francis Group.
BEDİR, A.,(1999). Gelişmiş otomotiv sanayilerinde ana-yan sanayi ilişkileri ve Türkiye’de otomotiv yan sanayinin geleceği. Ankara: DPT İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yayını.
BEDİR, A.,(2002). Türkiye’de otomotiv sanayi gelişme perspektifi. Ankara: DPT İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yayını.
BRENNER, T.,(2006). Identification of local industrial clusters in Germany. Regional Studies 40: 991-1004.
BÜYÜKHELVACIGİL, T.,(2009). Kümelenme projesiyle otomotiv yan sanayi sektörü güç kazanacak. Çerçeve Dergisi 51: 74-77.
CANSIZ, M.,(2010). Türkiye’de organize sanayi bölgeleri politikaları ve uygulamaları. Ankara: DPT Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yayını.
CHOU, TL, Ching, C.H., Fan, S.M., ve Chang, J.Y., (2011). Global linkages, the Chinese High- tech Community and industrial cluster development: The semiconductor industry in Wuxi, Jingsu. Urban Studies 48 (14): 3019-3042.
DOĞRUEL, S., ve Doğruel, F.,(2008). Türkiye sanayine sektörel bakış. Ankara: Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği Yayını.
DPT (Türkiye Devlet Planlama Teşkilatı), (1979). Dördüncü beş yıllık kalkınma planı. Ankara: DPT Yayını.
DPT, (2001). Karayolu taşıtları imalat sanayi özel ihtisas komisyonu raporu. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Ankara: DPT Yayınları.
DPT, (2007). Otomotiv sanayi. IX. Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT Yayınları.
EUROPEAN COMMISSION, (2007). Innovation clusters in Europe: A statistical analysis and overview of current policy support. Enterprise and Industry Directorate-General, DG Enterprise and Industry Report.
ERASLAN, İ.H.,(2009). Kümelenme temelli kalkınma stratejileri. Çerçeve Dergisi 51: 22-28.
FAN, C.C. ve Scott, A. J.,(2003). Industrial agglomeration and development: a survey of spatial economic issues in east Asia and a statistical analysis of Chinese regions. Economic Geography 79(3): 295-319.
GENÇ, Ö.,(2008). Türkiye imalat sanayinin sektörel ve bölgesel dağılımı. Güncel Ekonomik Soru(n)lar Kongresi (26-28 Ekim 2007 Kuşadası-Türkiye). Aydın: Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü ve Avrupa Araştırmalar Merkezi.
GULES, H.K., Burgess, T.F., ve Lynch, J.E., (1997). The evolution of buyer-supplier relationships in the automotive industries of emerging european economies: The case of Turkey. European Journal of Purchasing&Supply Management 3(4): 209-219.
İSTANBUL SANAYİ ODASI, (2002). Otomotiv sanayi sektörü. İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Yayını.
KESKİN, H ve Dulupçu, M A (2010). Kümelenmeler: Bir literatür incelemesi (Clusters: A Literature Review). Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15(1):441-461.
LUNG, Y.,(2004). The challenges of the European automotive industry at the beginning of the 21 st century. Cahiers du GRES, Cahier no 2004-8.
MACNEİLL, S., ve Chanaron, J.J.,(2005). Trends and drivers of change in the European automotive industry:(I) Mapping the current situation. Int. J. Automotive Technology and Management, 5(1): 83-106.
ORHAN, O.Z.,(1997). Gümrük birliği sürecinde Türk otomotiv sanayinin ve otomotiv yan sanayinin rekabet gücü. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını.
OXFORD RESEARCH, (2008). Cluster policy in Europe: A brief summary of cluster policies in 31 European Countries. Europe Innova Cluster Mapping Project, Oxford Research AS, January.
ÖZATEŞLER, M.,(1994). Türk otomotiv sanayi ve dünya. Otomotiv Endüstrisi Dergisi. 56(1):37.
PARTO, S., (2008).Innovation and economic activity: An institutional analysis of the role of clusters in industrializing economies. Journal of Economic Issues XLII(4): 1005-1030.
PORTER, M.,(1998). Clusters and new economics of competition. Harvard Business Review 76(6).
RODRIGUE, J.P., Comtois, C., ve Slack, B.,(2006). The Geography of Transport Systems. NewYork: Routledge.
SOHN, D.W., ve Kennedy, M.,(2007). Universities, clusters and innovation systems: The case of Seoul, Korea. World Development 35(6): 991-1004.
SÖNMEZ, A., (1996).Otomotiv yan sanayinin hedef pazarlara ihracat imkanları. Ankara: İGEME Yayınları.
SÖNMEZ, A.E., (2010). Otomotiv ana ve yan sanayi. Ankara: Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi.
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI, (2010). Otomotiv sektörü raporu. Ankara: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü Yayını.
SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI, (2011). Türkiye otomotiv sektörü strateji belgesi ve eylem planı 2011-2014. Ankara: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü Yayını.
BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI, (2012). Otomotiv sektörü raporu. Ankara: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü Yayını.
TEZER, E.,(1996). Gümrük Birliği’ne giriş sürecinde Türk otomotiv sektörünün mevcut durumu ve geleceği. Ankara: Gümrük Kontrolörleri Derneği Yayını.
TEZER, E.,(2008). The Automotive industry in Turkey “Clustering”. Clustering for Competitiveness-Third International Clustering Conference (December 03-04, 2008), İstanbul.
TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU, (2007). 2002 Genel sanayi ve işyerleri sayımı-İller. Ankara:Türkiye İstatistik Kurumu Yayını. (www.tuik.gov.tr).
OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ, (2008).Marmara Bölgesi otomotiv lojistik planlaması. Noyan Arsan (Ed.), İstanbul: Otomotiv Sanayi Derneği.(www.osd.org.tr).
OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ, (2011). Otomotiv sanayi 2010 yılı değerlendirme raporu. Otomotiv Sanayi Derneği Yayını.(www.osd.org.tr).
OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ, (2011). Otomotiv sanayi genel ve istatistik bülteni, 2011-1. Otomotiv Sanayi Derneği Yayını. (www.osd.org.tr).
OTOMOTİV SANAYİ DERNEĞİ, (2013). Otomotiv sanayi 2012 yılı değerlendirme raporu. Otomotiv Sanayi Derneği Yayını.(www.osd.org.tr).
ÜNSAL, N.,(1989). Dünyada gelişmekte olan ülkeler ve Türkiye’de otomotiv sanayindeki son gelişmeler. Bursa: Otomotiv ve Yan Sanayi Sempozyumu (Mayıs 1989).
VARIŞ TEZCANLI, M.,(1995). Otomotiv sektörü İstanbul: İMKB Yayınları.
WASTI, S.N. ve Wasti, S.A.,(2008). Trust in buyer –supplier relations: The case of the Turkish automotive industry. Journal of International Business 39: 118-131.
The International Organization of Motor Vehicle Manufactures (OICA) (www.oica.net) (Erişim tarihi:20 Nisan 2013)
European Automobile Manufacturers’ Association www.acea.be (Erişim tarihi:25 Mart 2013)
European Cluster Observatory www.clusterobservatory.eu (Erişim tarihi:5 Ocak 2013)
Türkiye İstatistik Kurumu www.tuik.gov.tr (Erişim tarihi:20 Nisan 2013)
Otomotiv Sanayi Derneği www.osd.org.tr (Erişim tarihi:15 Nisan 2013)
Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği www.taysad.org.tr (Erişim tarihi:15 Nisan 2013)
Otomotiv Teknolojileri Araştırma ve Geliştirme San. ve Tic. A.Ş. www.otam.com.tr (Erişim tarihi:20 Nisan 2013)