TÜRKİYE’DE LİSE TARİH ÖĞRETİMİNDE ERMENİ SORUNU VE TEHCİR (1950-2015)

Bu araştırmanın amacı 1950 yılından günümüze kadar Türkiye'de liselerde uygulanan tarih dersi öğretim programları ile tarih ders kitaplarında Ermeni sorunu ve tehcir başta olmak üzere Ermenilerle ilgili konulara yaklaşımı ortaya koymaktır. Genel tarama modeli ve doküman incelemesi yönteminin kullanıldığı bu araştırma kapsamında araştırma dönemi olan 1950-2015 yılları arasında liselerde uygulanan tarih dersi öğretim programları ile aynı dönemde okutulan ve örnekleme dâhil edilen ders kitapları incelenmiştir. Araştırma sonucunda Türkiye'de Ermeni sorunu ve tehcir konularına lise tarih öğretiminde yer verilmesinin genel olarak iki aşamada gerçekleştiği anlaşılmıştır. Ermeni terör örgütü ASALA'nın 1970'li yıllarda Türk diplomatlara yönelik suikastlar düzenleyerek Ermeni sorununu dünya gündemine taşıma gayretleri karşısında Milli Eğitim Bakanlığı 1981 yılında T.C. İnkılâp Tarihi, 1983 yılında ise lise III. sınıf Tarih dersi öğretim programlarına Ermeni sorunu ile ilgili konuları ekleyerek öğrencilerin bu konularla ilgili doğru bilgilendirilmesini ve bilinçlendirilmesini hedeflemiştir. 1990'lı yıllarda Ermenistan Cumhuriyeti ve Ermeni diasporasının 1915 yılı olaylarını dünya kamuoyuna Ermeni soykırımı şeklinde sunma ve birçok ülke parlamentosunda bu yönde karar çıkartma gayretlerine karşı 2002 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Ermeni sorunu ve tehcir ile ilgili konulara lise Tarih ve T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programlarında daha ayrıntılı bir şekilde yer verilmesine karar vermiştir. Bu kararla birlikte Türklerin Anadolu'yu fethinden başlayarak Türk-Ermeni ilişkileri ile Ermeni sorununun ortaya çıkması ve günümüze kadar geçirdiği aşamalar ayrıntılı olarak tarih ders kitaplarına yansıtılmıştır. 1980'lerin başından günümüze tarih ders kitaplarında Ermeni sorunu, tehcir ve Ermenilerle ilgili verilen diğer bilgiler Ermeni iddialarının yaygınlaştırılma çabalarına paralel olarak artarken ders kitaplarında bu konularla ilgili kullanılan dil ve üslup ise gittikçe sertleşmektedir

ARMENIAN QUESTION AND RELOCATION IN HIGH SCHOOL HISTORY TEACHING IN TURKEY (1950-2015)

The objective of this study is to reveal the approach towards the subjects regarding the Armenian, particularly the Armenian question and relocation, in history curricula and history textbooks applied in high schools in Turkey from the beginning of the 1950s up to today. The general survey model and document analysis method were used in this research. As a result of this research we find out that it has been in two phases in general to reflect the Armenian question and relocation issues in history curricula and textbooks in high schools in Turkey. In the first phase, in return for the efforts of ASALA terrorist organization intensifying in the 1970’s to bring up the Armenian question to the agenda of the world by assassinating the Turkish diplomats, it has been aimed to raise awareness in the students by including the issues related to the Armenian question into Turkish Republic Revolution History curriculum in 1981 and high school 3rd class History lesson curriculum in 1983. Although the acts of ASALA terrorist organization ended as of the mid 1980s, the Diaspora and the Republic of Armenia that try to keep the Armenian question current in world’s agenda started to follow the politics of making the parliaments of many countries accept the claims that a genocide was carried out against the Armenians in 1915. Moreover, these proposals were accepted by many countries, and lastly French Parliament, during 1990s. In response all these manipulation efforts, Ministry of Education Board made a decision on adding subjects related to the Armenian question more detail in history lesson curricula in 2002. A broader space started to be allocated to the subjects of the Armenian question and relocation in history textbooks following this decision. In history textbooks from the 1980’s to today, it is seen that the Armenian question, relocation and other information related to the Armenians has increased in parallel with the efforts to popularize the Armenian claims, the language used and style have become tougher

PDF

___

AKDİN, İdris, Muhittin ÇAKMAK, Mustafa GENÇ (2009), T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük, Lise 3, MEB Devlet Kitapları, Ankara.
AKGÜNDÜZ, Ahmet, Said ÖZTÜRK ve Recep KARA (2008), Sorularla Ermeni Meselesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı (OSAV) Yayınları, İstanbul.
AKŞİT, Niyazi (1988), Tarih Lise III, Remzi Kitabevi, İstanbul.
ATSIZ, Bedriye ve Hilmi ORAN (1953), Tarih III, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
ATSIZ, Bedriye ve Hilmi ORAN (1956), Tarih III, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
DELİORMAN, Altan (1999), Tarih I, Bayrak Basın Yayın Tanıtım, İstanbul.
ERGEZER, Nevin (1996), Liseler İçin Tarih 2, Ocak Yayınları, Ankara.
CENGİZ, Erdoğan (1983), Ermeni Komitelerinin A’mal ve Harekât-ı İhtilâliyyesi, Başbakanlık
GÜNDOĞDU, Abdullah ve Üçler BUDAK (2004), Lise Tarih I, Tutibay Yayınları, İstanbul.
GÜRÜN, Kamuran (1983), Ermeni Dosyası, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara.
KARA, Kemal (1999), Liseler İçin Tarih I, Önde Yayınları, İstanbul.
KARA, Kemal (1996), Osmanlı Tarihi 1, Önde Yayıncılık, İstanbul.
KARA, Kemal (2001), Liseler İçin T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük 1, Önde Yayıncılık, İstanbul.
KARA, Kemal (2007), Lise Tarih I, Önde Yayınları, İstanbul.
KARAL, Enver Ziya (1966), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1960), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
KARAL, Enver Ziya (1974), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1965), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
KARASAR, Niyazi (1984), Bilimsel Araştırma Metodu, Hacettepe Taş Kitapçılık, Ankara.
KOMİSYON (2013), Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp tarihi ve Atatürkçülük, MEB Devlet Kitapları, Ankara.
KOPRAMAN, Kazım Yaşar (Koord.) Bahaeddin YEDİYILDIZ, Yurdagül ALPASLAN, H. Yavuz ERCAN, Özer ERGENÇ, Reşat GENÇ, Özkan İZGİ, Halil METİN, Rifat ÖNSOY ve Rifat TURGUT (1995), Ders Geçme ve Kredi Sistemi Uygulayan Ortaöğretim Kurumları İçin Tarih Ders Kitabı (Lise 2), MEB Yayınları, İstanbul.
KORAY, Enver (1951), Tarih Lise III: Yeni ve Yakınçağlar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
MEB (1943), Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü’nin Çalışma Planı İle İç talimatnamesi ve İnkılâp Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi Dersi Programı”, MEB Tebliğler Dergisi, 29 Teşrinisani 1943, sy.252.
MEB (1957), “Liselerin Yeni Müfredat Programı Hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı”, T.C. Maarif Vekaleti Tebliğler Dergisi, 7 Ekim 1957, sy. 976, ss. 155-158.
MEB (1975), “Liselerin IX, X ve XI. Sınıflarının Tarih Dersi Programları”, MEB Tebliğler Dergisi, 27.01.1975, sy. 1821, ss. 44-48.
MEB (1976), “Lise Haftalık Ders Dağıtım Çizelgeleri Hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı”, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 27 Eylül 1976, sy. 1900, ss.326-332.
MEB (1981), “Türk İnkılâp Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi Müfredat Programı”, MEB Tebliğler Dergisi, 25 Mayıs 1981, sy. 2087, ss.205-210.
MEB (1983), “Ortaöğretim Kurumları Tarih Programı”, MEB Tebliğler Dergisi, 29 Ağustos 1983, sy. 2146, ss.338-342.
MEB (1992/1), “Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliğini Uygulayan Orta Dereceli Okulların Seçmeli Dersler Grubu Arasında Yer Alan Genel Türk Tarihi I, II, III Programları”, MEB Tebliğler Dergisi , 3.8.1992, sy. 2363, ss. 474-486.
MEB (1992/2), “Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliğini Uygulayan Orta Dereceli Okulların Seçmeli Dersler Grubu Arasında Yer Alan Osmanlı Tarihi 1,2 Programları, MEB Tebliğler Dergisi, 17 Ağustos 1992, sy. 2364, ss. 476-479.
MEB (1992/3), “Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliğini Uygulayan Orta Dereceli Okulların Ortak Dersler Grubu Arasında Yer Alan Tarih 1,2 Programları”, MEB Tebliğler Dergisi, 17 Ağustos 1992, sy. 2364, ss. 479-485.
MEB (1993/1), Tarih I-II dersi Öğretim Programı Kitapçığı, Ankara.
MEB (1993/2), “Tarih I-II Programları (9. ve 10. Sınıf)”, MEB Tebliğler Dergisi, 15.3.1993, sy. 2378.
MEB (2002/1), “Ermeni Sorunu ile İlgili Konuların İlköğretim 5. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında Yer Alması Hakkında Karar”, MEB Tebliğler Dergisi, Temmuz 2002, sy. 2538, ss.545- 555.
MEB (2002/2), “Ermeni, Yunan-Pontus ve Süryaniler ile İlgili Konuların Orta Öğretim Tarih 1, Tarih 2 ve T.C.İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programlarında Yer Alması Hakkında MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 14.06.2002 Tarih ve 272 Sayılı Kararı”, MEB Tebliğler Dergisi, Temmuz 2002, sy. 2538, ss.530-544.
MEB (2008/1), “Talim ve Terbiye Kurulu’nun 11.10.2007 Tarih ve 172 Sayılı Kararıyla Kabul Edilen 9. Sınıf Tarih Dersi Öğretim Programı”, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=2&kno=98
MEB (2008/2), “Talim ve Terbiye Kurulu’nun 03.6.2008 Tarih ve 138 Sayılı Kararıyla Kabul Edilen 10. Sınıf Tarih Dersi Öğretim Programı” http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=96
MEB (2008/3), “Talim ve Terbiye Kurulu’nun 04.9.2008 Tarih ve 180 Sayılı Kararıyla Kabul Edilen Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi Dersi Öğretim Programı”, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=60
MEB (2009), “Talim ve Terbiye Kurulu’nun 09.3.2009 Tarih ve 27 Sayılı Kararıyla Kabul Edilen Tarih Dersi 11. Sınıf Öğretim Programı”, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=97
MEB (2010), “Talim ve Terbiye Kurulu’nun 10.12.2010 tarih ve 228 sayılı kararıyla kabul edilen T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Öğretim Programı”, http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=95
OKUR, Yasemin, Akın SEVER, Ertan AYDIN, Hakan KIZILTAN, Mehmet AKSOY, Mehmet ÖZTÜRK (2009), Ortaöğretim Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi 12, MEB Devlet Kitapları, Özkan Matbaacılık, Ankara.
OKUR, Yasemin, İlhan GENÇ, Tuğrul ÖZCAN, Mevlüt YURTBAY, Akın SEVER (2014), Ortaöğretim Tarih 9, MEB Devlet Kitapları, Ankara.
OKTAY, Emin (1961), Tarih Lise III, Atlas Yayınevi, İstanbul.
OKTAY, Emin (1967), Tarih Lise III, Yeni ve Yakınçağlar, Atlas Yayınevi, İstanbul.
OKTAY, Emin (1970), Tarih Lise III, Atlas yayınevi, İstanbul.
OKTAY, Emin (1985), Tarih Lise III, Atlas Kitabevi, İstanbul.
OKTAY, Emin (1988), Tarih Lise III, Atlas Kitabevi, İstanbul.
BOAGM (1994) ,Osmanlı Belgelerinde Ermeniler, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
ÖKE, Mim Kemal (1991), Ermeni Sorunu 1914-1923, Ankara.
SU, Mükerrem Kâmil ve Ahmet MUMCU (1996), Liseler için T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük, MEB Devlet Kitapları, Emel Matbaacılık, Ankara.
SU, Mükerrem Kâmil ve Kâmil SU (1961), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Kanaat Yayınevi, İstanbul.
SU, Mükerrem Kâmil ve Kâmil SU (1967), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Kanaat Yayınları, İstanbul.
SU, Mükerrem Kâmil ve Kâmil SU (1970), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Kanaat Yayınları, İstanbul.
ŞAPOLYO, Enver Behnan (1951), Türkiye Cumhuriyet Tarihi (1918-1950), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
ŞAPOLYO, Enver Behnan (1978), Türkiye Cumhuriyet Tarihi (1918-1950), Rafet Zaimler Kitabevi, İstanbul.
TURAN, Refik (2012), “Avni Akyol Dönemi Eğitim Siyasaları”, Milli Eğitim, Bahar 2012, sy. 94, ss.108-132.
TURAN, Vicdan, İlhan GENÇ, Mehmet ÇELİK, Celal GENÇ ve Şenol TÜREDİ (2014), Ortaöğretim Tarih 10. Sınıf, MEB Devlet Kitapları, Saray Matbaacılık, Ankara.
UĞURLU, Nurer (1995), Ders Geçme ve Kredi Sistemine Göre Tarih I, Örgün Yayınları, İstanbul.
URAS, Esat (1987), Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Belge Yayınları, İstanbul.
YERASİMOS, Stefanos (1995), Milliyetler ve Sınırlar, Çev. Şirin Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul.
YILDIRIM, Ali ve Hasan ŞİMŞEK (2003), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara.