TÜRK MODERNLEŞMESİNDE SPOR: TANZİMAT’TAN ERKEN CUMHURİYET’E

Bu incelemede Türk modernleşmesinde sporun geçirdiği kurumsal değişimin unsurları ve yönü irdelenmeye çalışılmış, Türkiye'de modern sporun kurumlaşma süreci 3 safhaya ayrılmıştır. Osmanlı'da geleneksel güreş ve spor tekkelerinin Tanzimat'a gidilen süreçte tasfiye edildiği görülmektedir. Geleneğin çözülmeye başladığı, laikleşmenin hızlandığı Tanzimat döneminin sonlarına doğru, batılı bir spor olan cimnastik dalının, dönemin modern okullarına ve eğitim sistemine entegre olarak Fransız etkisiyle Osmanlı toplumuna girdiği görülür. Bu aşama, sporda batılılaşma etkisinin ilk işaretlerinin de görüldüğü, sporda modernleşmenin birinci safhasıdır. 20. yy başlarında futbolun Türkiye'ye İngilizler eliyle sokulmasından sonra Türklerin de bir süre sonra hızla İstanbul'la sınırlı olarak kulüpleşme ve ligleşme sürecine oluşturmakta; bu safhada sporun beden eğitimi ve cimnastik denkleminden kurumlaşmaya başladığı, belirgin göstergeler olarak ortaya çıkmaktadır. 1920'li yılların başlamasıyla beraber Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı'nın (TİCİ) kurulması ise Üçüncü safhayı oluşturur. Bu safha artık, tek sporlu futbola dayalı kurumlaşmadan çok sporlu kurumlaşmaya; İstanbul'daki sınırlılıktan tüm Türkiye'ye ulaşma çabalarına; kozmopolit ve futbola dayalı dağınık yapıdan ülkede tek söz sahibi merkezi-milli bir spor örgütüne; ülke yüzeyine genişlemiş bürokratik-rasyonel bir yapıya denk gelmektedir. 1936 yılında Türk Spor Kurumu'na (TSK) geçiş ise Kemalist devletin modernleşmesini tamamlayan spora da radikal bir tarzda el koyma kararıdır. Bu uygulama korporatist devlet politikasını yansıtır

SPORT IN TURKISH MODERNIZATION: FROM REFORM TO EARLY REPUBLIC

In this investigation, it is tried to explicate the elements and direction of institutional change that sport has undergone in Turkish modernization, the process of institutionalization of modern sports is divided into three phases. In the process of reform (Tanzimat) it is seen that traditional wrestling and sport tekkes in Ottoman were liquidated. Towards the end of the period of the reform (Tanzimat) that tradition began to disintegrate, secularisation accelerated, gymnastics which is a western sport branch entered Ottoman society by the effect of french through integrating into modern schools of the era and education system. This phase is the first phase of modernization in sport which first signs of the effect of westernization in sport was also seen. In the early 20th century after football was inserted to Turkey by the hand of English, Turks as well after a period of time quickly taking the process of foundation of clubs and leagues limited to İstanbul forms the second phase of modernization of sport; in this phase massificating of sport via football by gaining independence from physical education and gymnastics equation, quickly turning into institution were emerged as distinctive indicators. With the starting of 1920s the establishment of Union of Turkish Training Association (TICI) in case forms the third phase. institutionalization more than a single sport institutionalization based on football; efforts to reach all of Turkey from the limitation in İstanbul; a central-national sport organization which is the sole arbiter in the country from cosmopolitan and desultory structure based on football; a bureaucratic - rational structure enlarged the surface of the country. In 1936 to get through Turkish Sport Association (TSK) is a radical style confiscation of Kemalist state also on sport which completed its modernization. This practice reflects the corporatist state policy

PDF

___

ADELMAN, M. (1986). A Sporting Time: New York City and The Rise of Modern Athletics 1820-70. Urbana: University of Ġllinois Press‟ den aktaran Mechikoff, R.A, Estes, S. G. (2006). A History and Philosophy Of Sport And Phisical Education: From Ancient Civilizations To The Modern World. McGraw-Hill Companies, Fourth Edition, New York.
AHMAD, F. (2009). Modern Türkiye’nin Oluşmu. Çev: Yavuz Alogan, Kaynak Yayınları, 8.Basım, Ġstanbul.
AMMAN, T. (2012). Bir Modernite Projesi Olarak Spor. Din ve Hayat TDV-İstanbul Müftülüğü Dergisi, Sayı 17, Ankara.
APAK, R. (1993). OnbeĢ Yıl ve Türk Sporu. Yay. Haz: Suat Karaküçük, Ülkü Dergisi 1933-1950 (Seçilmiş Spor Makaleleri), Ankara.
ATABEYOĞLU, C. (1991). Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi 1453-1991. Fotospor, Ġstanbul.
ATABEYOĞLU, C. (2000). Geleneksel Türk Güreşi ve Kırkpınar. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Yayınları, Birinci Baskı, Ġstanbul.
ATABEYOĞLU, C. (2001). Sporda Devlet mi? Devlette Spor mu?. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Yayınları, Birinci Baskı.
ATABEYOĞLU, C. (2002). Türkiye‟de Futbolun Tarihi: Futbol Kulüpleri Nasıl Doğdu?. Toplumsal Tarih, Haziran, Sayı:102, Ġstanbul.
BERMAN, M. (2012). Katı Olan Her şey Buharlaşıyor. ĠletiĢim Yayınları, 15. Baskı, Ġstanbul.
BULAÇ, A. (2012). Din ve Modernizm. Çıra Yayınları, 6. Baskı, Ġstanbul.
COAKLEY, Jay J. (1998). Sport in Society: Issues and Controversies. McGraw-Hill Companies, Sixth Edition, United States of America.
CUFF, E.C., Sharrock, W.W., Francis, D.W. (2013). Sosyolojide Perspektifler. Çev: Ümit Tatlıcan, Say Yayınları, 1. Baskı, Ġstanbul.
ÇAĞLAR, B. K. (1992). Spor Safına Gönüllü Kaydolmak Gerek. Yay. Haz: Suat Karaküçük, Türk Spor Kurumu Dergisi (1936-1938) Seçilmiş Spor Makaleleri, Ankara.
ÇAĞLAR, B. K. (1992). Kemalistler Spor Davasına El KoymuĢlardır. Yay. Haz: Suat Karaküçük, Türk Spor Kurumu Dergisi (1936-1938) Seçilmiş Spor Makaleleri, Ankara.
DOĞAN, Y. (1989). Fenerbahçe Cumhuriyeti. Tekin Yayınevi, 2. Basım, Ġstanbul.
FĠġEK, K. (1985). 100 Soruda Türkiye Spor Tarihi. Gerçek Yayınevi, Birinci Baskı, Ġstanbul.
FĠġEK, K. (2003). Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkileri Açısından Spor Yönetimi. YGS Yayınları, 1. Basım, Ġstanbul.
GALEANO, E. (2008). Gölgede ve Güneşte Futbol. Çev: Ertuğrul Önalp-M.Necati Kutlu, Can Yayınları, 4. Basım, Ġstanbul.
GÖLE, N. (2008). Melez Desenler: İslam ve Modernlik Üzerine. Metis Yayınları, Üçüncü Basım, Ġstanbul.
HĠÇYILMAZ, E. (1974). Türk Spor Tarihi. Demet Ofset, Ġstanbul.
HĠÇYILMAZ, E. Türkiye’de Futbol. Yeniyüzyıl Kitaplığı.
ĠNALCIK, H. (2013). Rönesans Avrupası: Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci. Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, 4. Basım, Ġstanbul.
KAHRAMAN, A. (1995). Osmanlı Devleti’nde Spor. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Birinci Baskı.
KAHRAMAN, H.B. (2007). Postmodernite ile Modernite Arasında Türkiye. Agora Kitaplığı, Ġkinci Basım, Ġstanbul.
KARPAT, K. (2011). Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji. Çev: GüneĢ Ayas, TimaĢ Yayınları, 4.Baskı, Ġstanbul.
KÖKER, L. (2012). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. ĠletiĢim Yayınları, 13. Baskı, Ġstanbul.
MARDĠN, ġ. (2012a). Türkiye’de Toplum ve Siyaset: Makaleler 1. Der: Mümtaz‟er Türköne/Tuncay Önder, ĠletiĢim Yayınları, 19. Baskı, Ġstanbul.
MARDĠN, ġ. (2012b). Türkiye’de Din ve Siyaset: Makaleler 3. Der: Mümtaz‟er Türköne/Tuncay Önder, ĠletiĢim Yayınları, 17. Baskı, Ġstanbul.
MCGOMB, D.G. (2004). Sports in World History. Taylor&Francis Inc, First Published, New York.
MEYDAN, S. (2010). Sarı Lacivert Kurtuluş: “Kurtuluş Savaşında Fenerbahçe ve Atatürk”. Ġnkılap Kitabevi, Ġstanbul.
ORTAYLI, Ġ. (2007). Batılılaşma Yolunda. Turkuvaz Yayınları, BeĢinci Basım, Ġstanbul.
ORTAYLI, Ġ. (2009). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. TimaĢ Yayınları, 29. Baskı, Ġstanbul
SOMALI, V. (1989). Teknik, Taktik Yönleriyle Futbol ve Tarihi. Ġnkılap Kitabevi, Ġstanbul.
STEMMLER, T. (2000). Futbolun Kısa Tarihi. Çev: Necati Aça, Dost Kitabevi, Ankara.
SÜMER, R. (1990). Sporda Demokrasi. Türk Spor Vakfı, 3. Baskı, Ankara.
TAYGA, Y. (1990). Türk Spor Tarihine Genel Bakış. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Yayını No:87, Ankara.
TOURAINE, A. (2012). Modernliğin Eleştirisi. Çev: Hülya Uğur Tanrıöver, Yapı Kredi Yayınları, 8. Baskı, Ġstanbul.
WAHL, A. (2005). Ayaktopu&Futbolun Öyküsü. Çev: Cem Ġleri, Yapı Kredi Yayınları, 1.Baskı, Ġstanbul.
WEBER, M. (2008). Bürokrasi ve Otorite. Çev: H. Bahadır Akın, Yay. Haz: M. Atilla ArıcıoğluH. Bahadır Akın, Adres Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
YAVUZ, H. (2013). Avrupa’nın Zihin Tarihi. TimaĢ Yayınları, 2. Baskı, Ġstanbul.
YILDIZ, D. (1979). Türk Spor Tarihi. EKO Matbaası, Ġstanbul.