TÜRK - MACAR KÜLTÜREL İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE EDEBİ ESER ÇEVİRİLERİ

Macarlar, tarihin en kadim dönemlerinden itibaren Türklerle sıkı ilişki içerisinde olan bir halktır. İki halkın kültürel etkileşimi de dolayısıyla tarihin bu en karanlık dönemlerine kadar gitmektedir. İki halkın ilişkilerinin tarihlerinde Macarların Osmanlı hâkimiyetine girmesi tarihi bir dönüm noktası olmuş, iki kültür birbirlerini yakından tanıma fırsatı bularak kaynaşma evresine girmiştir. Osmanlı döneminden itibaren iki kültür edebi alanda da birbirini tanıma yoluna gitmiştir. Osmanlı döneminde kurulan bu dostluk bağının günümüze kadar uzanmış olması bu iki dost ülkenin kültürleri arasındaki etkileşiminde devamlılığını sağlamıştır. İki ülkenin kültürleri arası iletişimin göstergesi olan sanatsal çeviriler, yüzyıldan daha fazla geçmişe sahiptir. Bu konudaki gelişme dinamiği, iki ülkenin siyasi, ekonomik ve toplumsal unsurları tarafından belirlenmekle birlikte, dinamiği oluşturan asıl etken Türk ve Macar halklarının aralarındaki tarihin derinliklerinden gelen dostluk ve kardeşlik bağıdır. Macarca’dan Türkçe’ye yapılan çeviriler ile Macar kültür mübadelesinde önemli bir bölümü oluşturmaktadır. Bu yüzden çevirileri sadece dil çevirisi olarak ele almak yanlış olup, kültür çevirisi olarak incelemekte gereklidir. Bu çalışmada Türk-Macar ilişkileri çalışmalarına yönelik artan ilgiye paralel olarak Türkiye’de edebi çeviriler alanındaki incelemelerine katkı sunmayı amaç edinmektedir. Bu çalışmanın en belirgin farkı ve katkısı hem Türkiye-Macaristan ilişkilerine dair gittikçe büyüyen bir literatür olmakla birlikte kültürel ilişkiler içindeki çeviri faaliyetleriyle ilgili çalışmanın olmaması hem de Türk-Macar ilişkilerine katkı sağlaması amaçlanmaktadır. Tarama niteliğinde olan bu çalışmada, Macarca’dan Türkçe’ye yapılan ilk edebi çeviriden başlayarak Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen sistemli çeviri faaliyeti ve Macar edebiyatından Türkçe’ye yapılan çeviriler konu edilmiştir.

LITERARY TRANSLATION WORKS OF THE CONTEXT OF TURKISH-HUNGARIAN CULTURAL RELATIONS FROM PAST TO PRESENT

The Hungarians are a people who are in close contact with the Turks since the most ancient periods of history. The cultural interaction of the two peoples therefore goes back to the darkest periods of history. The entry of the Hungarians into the Ottoman rule in the history of the relations of the two peoples has been a historical turning point, and the two cultures have found the opportunity to get to know each other closely and have entered the phase of integration. Since the Ottoman period, the two cultures have become familiar with each other in the literary field. The fact that this friendship bond, which had been established in the Ottoman period, has extended to the present day, has ensured the continuity of the interaction between the cultures of these two friendly countries. The artistic translations of the two countries, which are indicative of intercultural communication, have more than a century of history. While the developmental dynamics of this issue are determined by the political, economic and social elements of the two countries, the main factor that constitutes the dynamic is the friendship and brotherhood ties from the depths of history between the Turkish and Hungarian peoples. It is an important part of the Hungarian cultural exchange with translations from Hungarian to Turkish. So translations is wrong to consider as a translation only the language, the culture is necessary to examine the translation. In this study, the Turkish-Hungarian relations in parallel with the increasing interest for study aims to contribute to the examination of literary translations in Turkey. The lack of studies on the translation activities together in cultural relations, but this study is the most obvious difference and contribute to a growing literature on Turkey-Hungary relations and is intended to contribute to both the Turkish-Hungarian relations. In this survey, the first translation from Hungarian to Turkish, the systematic translation activity in the Republican period and the translations from Hungarian literature to Turkish were discussed.

PDF

___

Baştav, Ş. (1996), “Türk-Macar Münasebetlerinde Hungarolojinin Yeri” Türkiye’de Sosyal Bilimlerin Gelişmesi ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Yayınları, s. 37-47.
Bilim, C. (1990) “ Tercüme Odası”, OTAM (Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:1, ss.29-43.
Çalik, F. (2015)“ Soğuk Savaş Döneminde Türkiye-Macaristan İlişkileri”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt:4, Sayı:2, ss.33-60.
Çalik, F. ; (2017) “ Türk-Macar İlişkilerinde Köprü Bir İsim: Sami Nabi Özerdim”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:5, Sayı:50, ss.400-411.
Erdoğan, T. (2016) “Imre Kertész’in Düşünce Dünyası, Romanları Ve Holocaust”, Turkish Studies, 11/2, ss. 403-434.
Gümüşkılıç, M. (2012) “Macaristan Türkolojisi Üzerine Bir Biyo-Biyografi Denemesi”, Turkish Studies, 7/4, ss. 367-406.
Güngörmüş, N, (1995) “ Hungarológia Törökországban”, Hungarologische Beitráge 4. Eds. László Keresztes, J. Leskinen ve S. Maticsák, Jváskylá, Kopi-Jyvá, Sayı:4, ss.23-34.
Kakuk, Z. (1990) “ Az Ankarai Hungarológiai İntezet Törtene” Keletkutatás, Tavasz, ss.116-126.
Kara, S. (2010) “ Tarihsel Değerlendirmeler Işığında Türkiye’de Çeviri Etkinliği”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, ss.94-101.
Karagülmez, M. (2018) “Atatürk Dönemi Türk-Macar Kültürel İlişkilerinden Kesitler”, Selçuklu Tarihçiliğinin Zamansız Kaybı Prof. Dr. Feda Şamil Arık’a Armağan Türk Tarihine Dair Yazılar III, Ankara, ss. 629-644.
Mária, N. (2009) A Magyar İrodalom Törökországban, Ankara. Necatigil, B. (1978) “ Balkan Ülkeleri Edebiyatlarından Türkçeye Çeviriler”, Türk Dili- Çeviri Sorunları Özel Sayısı, Sayı:322, ss.126-154.
Öncü,T. (2017) Türkçe Çeviriler Biblografyası, Dünya Edebiyatından Çeviriler, Hiperlink Yayınları, İstanbul.
Özerdim, S. N, (1981), “Macar Yazınından Çeviriler”, A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu Yıllık, Ankara, s.247-262
Saral, E. (2016 a) Türkiye-Macaristan İlişkileri (1920-1945), Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlke ve İnkilapları Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
Saral, E.; (2016 b) “ Yakın Dönem Türkiye-Macaristan İlişkileri”, Mavi Elma: Türkiye Avrupa İlişkileri, Ozan Ömerci ve Hüseyin Işıksal (ed), Ankara 2016, s.725-776.
Soysal, F. (2017) “Cumhuriyet Dönemi Çeviri Kurumları, Tercüme Bürosu ve Kurumsallaşma İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl:10, Sayı:XXXII, ss.211-220.
Szabó, J.(2004). “ Magyar-Török Kulturális Kapcsolatok a Második Világháborút Követően”, Világtörtenet 26. Tavsz-nyár, ss.53-61
Tasnádi, E. (1995) “ A Magyar İrodalom Törökországban”, Hungarológia 7. Eds. R. Abody, R. Hegedüs, Z. Körösi and L. Tarnói, Budapest: Nemzetközi Hungarológiai Központ, 88-92.
Türker, P. (2017) “Macaristan’da Türkoloji Çalışmalarına Genel Bir Bakış: Türkolojinin Gelişimi ve Macar Türkologlar”, Dede Korkut İzinde 30 Yıl Prof. Dr. Üçler Bulduk’a Armağan: Türk Tarihine Dair Yazılar, Gece Kitaplığı, Ankara 2017, ss.745-763.
Vásáry, İ. (2017) “Bilim Adamı Ármin Vámbéry”, Çev: Alev Duran, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl:2, Sayı:1, ss.112-123.
https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/06/140630_kanuninin_kalbi_macaristan (Erişim Tarihi: 12.2.2019)
http://turkmacar.org.tr/index.php/component/content/article/436--33-uluslararasi-istanbul-kitapfuarinin-onur-konugu-macaristan (12.2.2019).