TÜR VE TARZ ÇEŞİTLİLİĞİ AÇISINDAN ZENGİN BİR DİVAN

Edebiyat teorisinde tür, metnin/şiirin neyi anlattığı, yani muhtevayı; tarz ise, nasıl anlattığını, yani ifade biçimini karşılar. Bir ifade biçimi olarak tarz, genellikle şairin/nâsirin oluşturduğu metinde kendini ne şekilde ifade ettiği ile ilgili okuyucuya ip uçları sunarken; tür ise, hem şairin hem de toplumun içinde bulunduğu sosyo-kültürel durumu hakkında izler verebilmektedir. Özellikle Osmanlı sahasının edebî olarak ayrıntılı bir şekilde incelenip irdelenmesi, bir sosyal ferd olarak ediplerin metinlerinde kullandıkları türlerin eksiksiz bir şekilde ortaya konmasına bağlıdır. Bu anlamda tür, metnin yorumlanabilmesi için tespit edilmesi gereken bir araç olarak görülmektedir. İşte Osmanlı İmparatorluğu'nun her bakımdan ihtişamlı olduğu ve buna paralel olarak Klasik Türk edebiyatı metinlerinin de zirve yaptığı bir dönem olan on altıncı yüzyılda yaşayan Süheylî de bu zengin tür ve tarz malzemelerini barındıran dîvânıyla karşımıza çıkmaktadır. Bu yüzyılda devletin ve toplumun içinde bulunduğu rûhî ve bedenî zenginliğin, Süheylî divânındaki manzumelere de yansıdığını daha önce yaptığımız küçük bir örneklemde tespit edince, tür ve tarz bahsinde bütün bir dîvânı tetkik etmeyi uygun gördük. Yaptığımız tetkikler ışığında Süheylî'nin kaleme aldığı kasidelerde, musammatlarda ve gazellerde oldukça zengin bir tür yelpazesiyle manzumelerini kaleme aldığı görülmüştür. Bu çalışma, Süheylî başta olmak üzere, 16. yüzyıl dîvânlarında hangi türlerin kullanıldığı sorusuna ip uçları vermesi açısından önemli olduğu kanaatindeyiz

A RICH DIVAN HAVING VARIETY OF GENRES AND STYLES: SÜHEYLI’S DIVAN

In theory of literature genre stands for what the poem or prose express, especially about content, whereas style resembles how a poem or prose explain, that is explicandum. As an explicandum, while genre provides hints to readers about how the writer expresses himself in his poem or prose, style provides hints about the socio-cultural background of both poet and the society. For Ottoman literature’s being examined and studied literarily in a detailed way depends upon genre’s, which are used in the texts by the litterateurs as social individuals, being presented completely. In this area, genre is seen as a tool which is needed to be fixed in order to interpret the text. Süheyli, who lived in 16th century when Ottoman Empire was magnificent and in parallel with this Classical Turkish literature’s texts hit the top, is appeared in front of us with his divan which comprises those rich genres and styles. After examining a sample of his works and identifying that the spiritual and physical richness of the Ottoman Empire and its people is reflected in Süheyli’s divan, we decided to examine the whole Divan within the scope of genre and style. In the light of our examination, it is clear that Süheyli wrote his poems, qasides, musammats and ghazels by using considerably rich genre range. We believe that this study is significant because it provides hints on the question of which genres were used in the 16th century particularly by Süheyli.

PDF

___

AÇA, Mehmet, GÖKALP Haluk, KOCAKAPLAN İsa, Başlangıcından Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Kriter Yay., İstanbul, 2009.
AKKUŞ, Metin, Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar, Fenomen Yay., Erzurum, 2007.
AKKUŞ, Metin. “Şeyh Galib’in Anlam Dünyası: Hüsnüaşk’ta Edebi Türler ve Tarzlar”. Turkısh Studies, Volume 4 Issue 7 (2009), s. 97-112.
AKSOY, Hasan, “Tarihi Bir Belge ve Türk İslam Edebiyatında Bir Tür Olarak Fetihnâmeler”, İLAM Araştırma Dergisi, Temmuz-Aralık 1997, C.II, S.2, s.7-19.
AYNUR, Hatice vd, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V, Nesrin İnşası Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler, Turkuaz Yayınları, İstanbul, 2010.
CANIM, Rıdvan, Dîvân Edebiyatında Türler, Grafiker Yay., Ankara, 2010.
HARMANCI, M. Esat, Süheylî, Ahmed Bin Hemdem Kethudâ, Dîvân. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, İznik, 2007.
İSEN, Mustafa, Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yay., Ankara, 1993.
İSEN, Mustafa, Muhsin Macit, Türk Edebiyatında Tevhidler, TDV Yay., Ankara, 1992.
KARDAŞ, Sedat, “Cem Sultan’ın Cemşîd ü Hurşîd Mesnevisinin Edebi Tarzlar Açısından Değerlendirmesi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1 Winter 2013, p. 1899-1909.
Kaygusuz Abdal, Vücûdnâme (haz. Abdurrahman Güzel, Kaygusuz Abdal’ın Mensûr Eserleri içinde, s. 135-152), Ankara, 1983.
LEVEND, Âgâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, C.I, TTK Yay., Ankara, 1998.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II, MEB Yay., İstanbul, 1983.
ŞIĞVA, Bülent, “Arayan-Aranan İlişkisi İçinde Bâkî ve Nef’î’nin Azliyeleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2, Winter, 2009, s. 930-942.
AYKANAT, Timuçin, “Cevrî Dîvân’ı Örnekçesinde Edebî Türler ve Tarzların Metin Kurulumundaki Rolü”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Erzurum, 2013, S. 5, s. 47-67.
TUĞLUK, İbrahim Halil, “Dîvân Şiiri’nde Manzum Tebrik-Nâmeler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 2010, S. 42, s. 41-68.
VURAL, Hanifi, Yaşar Metin Aksoy, Kemankeş Mustafa Efendi, Kavsnâme,Taşhan Kitap Yay., Tokat, 2010.
YAKIT, İsmail, Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yay., İstanbul 2010, s. 66; Rıdvan Canım, “Klasik Türk Edebiyatında Tarih Düşürme Sanatı ve Bir Ebced Ustası: Adanalı Sürûrî”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009, C.13, S.2, s.105-120.
YENİTERZİ, Emine, Dîvân Şiirinde Na’t, TDV Yay., Ankara, 1993.