20292

TAŞKIN RİSKİNİN DEĞERLENDİRMESİNE BİR ÖRNEK: AMİK OVASI TAŞKINLARI

Türkiye'nin en önemli ovalarından birisi olan Amik Ovası, sık sık afet boyutunda taşkın olaylarının yaşandığı yerlerdendir. Ovanın doğal ve beşeri özellikleri nedeniyle meydana gelen bu doğal afetler, son yıllarda ciddi oranda ekonomik zarara neden olmuştur. Bu çalışmada, Amik Ovası'nda daha önce yapılan araştırmalardan farklı olarak ilgili doğal afetin, risk potansiyeli ile indeksinin analiz edilmesi ve böylece olası taşkın riskinin haritalandırılıp, açıklanması amaçlanmıştır. Çalışmada materyal olarak, 1/25.000 ve 1/250.000 ölçekli topografya paftaları ile sayısal yükseklik modeli verisi (GDEM) kullanılmıştır. Bunun dışındaki diğer veriler 2012 yılı sel-taşkın tespit ve köy brifing raporlarından, Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerinden ve telefon görüşmelerinden elde edilmiştir. Çalışmanın haritalama ve analiz aşaması, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımlarından ArcGIS/ArcMap 10 paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Uzaktan Algılama (UA) teknikleriyle Google Earth (KMZ) formatında 2012 tarihli Cnes/Spot Image uydu görüntüsünden de faydalanılmıştır. Elde edilen veriler arazi çalışmaları ile yerinde kontrol edilmiş ve eksik kalan konular bu şekilde tamamlanmıştır. Çalışmanın yöntem kısmı, Tran vd. (2008) tarafından geliştirilen modelinin inceleme alanına uyarlanmasına dayanmaktadır. Çalışma sonucunda Amik Ovası'ndaki olası taşkın riski en fazla (413.96 km² - % 43.49) orta risk derecesine sahip alanlarda tespit edilmiştir. Bu sahalar daha çok ovanın kuzey ve iç kesimlerine karşılık gelmektedir. Ovadaki en riskli alanlar Hatay havaalanının batısı ve güneyi ile Kumlu ve Reyhanlı ilçe merkezlerinin çevrelerindeki kırsal alanlar, risk potansiyelinin düşük olduğu alanlar ise daha çok ovanın doğusunda yayılış göstermektedir. Sonuç olarak Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yöntem ve teknikleriyle gerçekleştirilen bu çalışma, Amik Ovası'nda yaşanan taşkın afetinin çözümlenmesine yönelik hazırlanmış bir öneri niteliği taşımaktadır. Çalışmada üretilen bulgular ve sonuçlar ova genelinde yapılacak planlamalara zemin hazırlayacaktır

A SAMPLE OF FLOOD RISK ASSESSMENT: FLOODS IN THE AMIK VALLEY

Flood disasters are often experienced in Amik Valley, one of the most important valleys in Turkey. These natural hazards generated due to the effects of natural and human features of the valley have caused serious economic damage in recent years. In contrast to previous studies undertaken in the valley, current study aims to analyze the natural hazard along with risk potential and index in order to map and explicate the possible flood risk. Topography sheets scaled 1/25.000 and 1/250.000 and Digital Elevation Model (GDEM) data were used in the study as materials. Other data used in the study were obtained from 2012 flood identification and village briefing reports, Turkish Statistical Institute data and telephone interviews. Mapping and analysis were done by utilizing ArcGIS/ArcMAP 10 package program. In addition, Cnes/Spot Image satellite images in Google Earth (KMZ) format dated 2012 were utilized with the help of Remote Sensing (RS) techniques. The obtained data were checked in situ via field surveys and missing points were completed. Method used in the study was based on adapting the system developed by Tran et al. (2008) to the study area

PDF

___

ARDOS Mehmet, Türkiye Ovalarının Jeomorfolojisi, Cilt: I, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3263, İstanbul 1984.
ÇALIŞKAN Onur, TÜRKOĞLU Necla ve YILMAZ Erkan, “Ankara’nın Biyoklimatik Özellikleri ve Şehirleşmenin Biyoklimatik Koşullar Üzerine Etkisi”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü 1. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 28-30 Mayıs 2012, s.: 89-100, Erzurum 2012.
ÇALIŞKAN Vedat (2002). Amik Ovası’nın Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Beşeri Ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı, İstanbul.
ÇELİK Seyfullah, GÖRGEÇ, Hüsnü, DENİZ Aziz, “7-9 Eylül 2009 Tarihleri Arasında Marmara Bölgesinin Batısında ve Trakya’da Meydana Gelen Sel Felaketinin Meteorolojik Analizi”, II. Ulusal Taşkın Sempozyumu 22-24 Mart 2010 Afyonkarahisar Tebliğler Kitabı, s.: 171- 183, Afyonkarahisar 2010.
DOĞAN Uğur ve KOÇYİĞİT Ali, “Samandağ (Hatay) Kıyı Kuşağında Deniz Seviyesi Değişiminin İzleri ve Aktif Tektonik İle İlişkisi, Doğu Akdeniz, Türkiye”, ATAG 13-Aktif Tektonik Araştırma Grubu 13. Çalıştayı, 08-11 Ekim 2009, Çanakkale 2009.
DSİ (Devlet Su İşleri), Asi Havzası İstikşaf Raporu, İstikşaf Raporu No: 12-6, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara 1958.
DÜZGÜN H. Şebnem, “Taşkın Risk Yönetimi”. 2. Ulusal Taşkın Sempozyumu Panel Sunuları ve Tebliğler Kitabı (22-24 Mart 2010). http://www.dsi.gov.tr/faaliyetler/sempozyum-vesergiler/2-ulusal-taşkın-empozyumu-panel-sunuları-ve-tebliğler-kitabı., Son Erişim Tarihi: 01.04.2013, Ankara 2010.
GRUNTFEST Eve ve HANDMER John, “Dealing with Flash Floods: Contemporary Issues and Future Possibilities”, Coping With Flash Floods NATO Science Series, V:77 (2001), pp.: 3-10.
HATAY HAVALİMANI MÜDÜRLÜĞÜ (2013). “Bilgi İsteme (18.03.2013 tarih ve 1205 sayılı yazı)”. Hatay.
KILIÇ Şeref, “Agroecological land use potential of Amik Plain, Turkey”, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, V: 35 (2011), pp.: 433-442.
KILIÇ Şeref, AĞCA, N., KARANLIK, S., ŞENOL, S., AYDIN, M., YALÇIN, M., ÇELİK, İ., EVRENDİLEK, F., UYGUR, V., DOĞAN, K., ASLAN, S., ÇULLU, M. A., 2008, Amik Ovasının Detaylı Toprak Etütleri, Verimlilik Çalışması ve Arazi Kullanım Planlaması, Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: DPT2002K120480.
KOÇMAN Asaf, Türkiye İklimi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 72, İzmir 1993.
KORKMAZ Hüseyin ve GÜRBÜZ Mehmet, Amik Gölü’nün Kültürel Ekolojisi, Marmara Coğrafya Dergisi, S.: 17 (2008), s.: 1-26.
KORKMAZ Hüseyin ve KARATAŞ Atilla, “Ocak-Mart 2012 Hatay Havaalanı Taşkını”, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 4-6 Ekim 2012, Bildiriler Kitabı, s.: 478-494, Antakya/HATAY 2013.
KORKMAZ Hüseyin, “Antakya’da Zemin Özellikleri ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafya Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafi Bilimler Dergisi, S.: 4/2 (2006), s.: 47–63.
KORKMAZ Hüseyin, Amik Gölü’nün Kurutulmasının Yöre İklimine Etkileri, Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 22, Antakya 2009b.
KORKMAZ Hüseyin, Amik Ovası’nda Kurak Devre İle Buğday, Pamuk ve Mısır Tarımı Arasındaki İlişki, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.: 6, S.: 11 (2009a), s.: 56-88.
KUŞÇU Veysel, “Asi Nehrinden Kaynaklanan Sel Felaketlerinin (Hatay) İnsan ve Çevre Üzerine Etkisi”, II. Ulusal Taşkın Sempozyumu 22-24 Mart 2010 Afyonkarahisar Tebliğler Kitabı, s.: 109-116, Afyonkarahisar 2010.
ÖVER Semir; ÜNLÜGENÇ Ulvi Can ve ÖZDEN Süha, “Hatay Bölgesinde Etkin Gerilme Durumları”, Yerbilimleri, S.: 23 (2001), s.: 1-14.
ÖZCAN Orkan, MUSAOĞLU Nebiye ve ŞEKER Dursun Z., “Taşkın Alanlarının CBS ve Uzaktan Algılama Yardımıyla Belirlenmesi ve Risk Yönetimi; Sakarya Havzası Örneği”, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı (11-15 Mayıs 2009), Ankara 2009.
ÖZDEMİR Hasan (2007). Havran Çayı Havzasının (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Taşkın ve Heyelan Risk Analizi, Yayımlanmamış Doktora Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, İstanbul.
ÖZDEMİR Hasan, “Taşkınların Tahmini ve Risk Analizinde CBS-UZAL ve Hidrolik Modellemenin Entegrasyonu”, DSİ XI. Bölge Müdürlüğü, Taşkın Konferansı, 19-20 Haziran 2008, Edirne 2008.
ÖZŞAHİN Emre ve DEĞERLİYURT Mehmet, Antakya-Serinyol (Hatay) Güzergâhındaki Alt Geçit Projesinin Uygulamalı Jeomorfolojik Açıdan Değerlendirilmesi, 1. Ulusal Karayolları ve Trafik Güvenliği Sempozyumu (6–8 Mayıs 2010), 2010 Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu Seçilmiş Bildiriler (Derleyen: Bedrettin MURAT), s.: 172-193, Ankara 2012.
ÖZŞAHİN Emre, Antakya’da (Hatay) Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellikler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.: 13, S.: 23 (2010a), s.: 1-16.
ÖZŞAHİN Emre, Hatay Havaalanının Jeomorfolojik Özellikler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, Volume 5/4 (2010b), s.: 1390-1411.
ÖZTEMİR, Filiz; NECİOĞLU, Altan ve BAĞCI, Günruh, “Antakya ve Çevresinin Depremselliği ve Odak Mekanizması Çözümleri”. TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Jeofizik, C.: 14, S.: 1–2 (2000), s.: 87–102.
PAMİR Hatice, “Alalakh’dan Antiocheia’ya Hatay’da Kentleşme Süreci”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.: 6, S.: 12 (2009), s.: 258-288.
SELÇUK BİRİCİK Ali, “Amik Gölü Havzası’nda Planlama Kriterleri”, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 4-6 Ekim 2012, Bildiriler Kitabı, s.: 290-309, Antakya/HATAY 2013.
SOIL SURVEY STAFF, Soil Taxonomy: A basic system of soil classification for making and interpreting soil surveys, 2nd edition. Agricultural Handbook 436; Natural Resources Conservation Service, USDA, Washington DC, USA 1999.
ŞAHİN Cemalettin ve SİPAHİOĞLU Şengül, Doğal Afetler ve Türkiye, 4. Baskı, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara 2009.
ŞEN Zekai, İklim Değişikliği İçerikli Taşkın Afet ve Modern Hesaplama Yöntemleri, Su Vakfı Yayınları, İstanbul 2009.
TRAN Phong, SHAW Rajib, CHANTRY Guillaume ve NORTON John, “GIS and local knowledge in disaster management: a case study of flood risk mapping in Viet Nam”, Disasters, V: 33/1 (2009), pp.: 152−169.
TUROĞLU Hüseyin, “Amik Ovası Taşkınları”, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 4-6 Ekim 2012, Bildiriler Kitabı, s.: 495-498, Antakya/HATAY 2013.
TUROĞLU Hüseyin, “Amik Ovası Taşkın Problemi: Önleme çalışmaları, Tartışma ve Öneriler”, Prof. Dr. İlhan Kayan'a Armağan. Ed. E. Öner. Ege Üniversitesi Yayınları, Edebiyat Fakültesi Yayın no: 181, s: 791–802, Bornova, İzmir 2013.
UNDRO, Mitigation Natural Disaster, Phenomena, Effects and Opinions, UN Disaster Relief Coordinator, United Nations, New York 1991.
VARNACI Funda (2008). Kurutulan Amik Gölünün Yöresel Ekosistem Üzerindeki Etkileri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Balıkesir.
YENER K. Aslıhan, EDENS Christopher, HARRISON P. Timothy, VERSTRAETE J.,
WILKINSON J. Tony, “The Amuq Valley Regional Project 1995-1998”, American Journal of Archaelogy, V.: 104 (2000), pp.: 163-220.
YENER K. Aslıhan, The Amuq Valley Regional Projects, The Amuq Valley Regional Projects, Volume 1: Surveys in the Plain of Antioch and Orontes Delta Turkey, 1995-2002, Ed.: K.
A. Yener, s.: 1-24, Oriental Institute Publications No: 131, Chicago 2005. ZOR Mehmet (2000). Amik Ovası Tabanının Ortam Koşullarında Meydana Gelen Değişiklikler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Elazığ.