SÜLEYMAN GİRYÂNÎ'NİN ON İKİ İMAM MENÂKIBNÂMESİ*

Allah dostlarının sıra dışı hayatları, olağanüstü hallerinin anlatıldığı eserlere menâkıbnâme denir. Hadîs kitaplarındaki sahabe fazîletlerinin anlatıldığı Kitâbü'l-Menâkıb bölümleri bu türün ilk örnekleri olarak kabul edilmiştir. Türklerin İslâmiyet'e girmesi ve tasavvufun Türklerin arasında hızla yayılmasıyla Türk İslâm edebiyatı sahasında menâkıbnâme türü içinde değerlendirilebilecek birçok eser te'lif edilmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Süleyman Giryânî, manzûm menâkıbnâme alanında eser veren divan edebiyatının son dönem şairlerinden biri olarak değerlendirilebilir. Şairin "Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıb Hâllerinden Bir Şemme Beyân Olunur" başlığını taşıyan bu eserinde On İki İmam'ın isim, lakap ve unvanları; anne-baba adları; kerâmetleri, nerede, nasıl yaşadıkları; kaç yaşında, kim tarafından şehit edildikleri ve na'şlarının bulunduğu mekânlar anlatılmıştır. Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâmesi'nde coşkun bir Hz. Ali muhabbeti tablosu çizilmiştir. Metinde Âl-i Muhammed muhabbeti hakkındaki âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîflerin ağırlıkta olduğu görülmüştür. Bu çalışmada öncelikle bir edebî tür olarak menâkıbnâmelerin kaynağı, bu sahada ortaya konulan eserler ile manzûm On İki İmam menkabeleri hakkında genel bir bilgi verilmiştir. Ardından Giryânî'nin hayatı ve edebî yönü üzerinde durularak müellif tanıtılmıştır. Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâme'sinin muhtevâ özellikleri sadedinde ana hatlarıyla On İki İmam manzûmeleri mensur olarak özetlenmiş, âyet ve hadîslerin tasbiti yapılarak kaynaklarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Tek nüsha halinde tasbit edilen yazmanın şekil husûsiyyetleri hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak Menâkıbnâme'nin tertip ve vezin özellikleri incelenmiş; metnin büyük bir bölümü transkripsiyonlu haliyle verilmiştir.

SÜLEYMAN GİRYÂNÎ'S TWELVE IMAMS MENÂKİBNÂME

Work which is told Allah's friends' lives and unusual situations is book telling saints' lives. Kitabü'l-menâkıb parts told merits of companion in hadith books are accepted as first examples of this type. A lot of works which are evaluated in Turkish İslâmic literature are compiled because Turkish people entered İslâm and İslâm expanded to Turkish people. Süleyman Giryânî living between second half of 19.century and first quarter 20. century is evaluated as one of poets giving work in final period in the field of peotic book telling saints' lives. Work having title of "Eimmei İsnâ Aşer Menâkıb Hâllerinden Bir Şemme Beyân Olunur" tells names, nicknames and degrees of twelvers; parents names, miracles, where, how, how old, who were they martyred by, where are their bodies. Enthusiastic painting of Imam Ali lover was drawed in Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâme. Generally, Hadiths and verses from the Quran about Love of Âl-i Muhammed are in the text. In this work, it is given information about source of the book telling saints' lives as a literary genre firstly and produced works in this field and about twelvers legends. And then writer is introduced by dicoursing life and literate features of Giryânî. With outlines content features of Eimme-i İsnâ Aşer Menâkıbnâme, twelvers poetics sum up as prose, their sources are tried to be reached by determining hadiths and verses of the Koran. The evaluation was made about form features of text determined one copy. Finally, contexture and rhythm features of menâkıbnâme was examined; most of them was given with transcription form The author of Menâkıbnâme, Süleyman Giryânî was born, lived anddied in Divriği. He was known as Bozokoğlu Süleyman who was born in1277/1861 and died in 1333/1915. The poet received Arabic and Persianlessons from preacher and Professor Mullah Hasan Efendi aftercompleting his education at educational institutions. Giryânî has taughtfor many years at the school which was opened in the center of Divrigiduring the time of Abdulhamid.The only known work of Giryânî is mesnevî called Necmü'l-Kulûb.The work is a mesnevî with religious, mystical and moral qualities. In thecontent of the work, Hz. Ali describing the virtues of Ali and Ehli Beyt,hadith-i sharifs, verse interpretations of these references; the issue of thecaliphate, the battle of the Sıffin, the event of the referee; Eimme-i IsnâAşer's life and his notes are included. The only copy of the mesnevî whichis paid is registered with the number 06 Mil Yz A 9041 in Ankara NationalLibrary.The literary genre of the Twelve Imams Menâkıbnâme, the work ofwhich is the work of menkabe. Allah and, the superior qualities of thosewho have won the superior qualities are described in menkabes. Theconcept of Menkabe is first in Islamic world. The works written about halilites, a tribe or imperial sect imams for the sections where the Sahabal-fitîes are mentioned in the hadis books written since the thirteenthcentury are used for the texts describing the holy cities.Parents who spread rapidly in Anatolia are classified in differentforms: local parents who are not recognized outside of a limited area suchas Sarı Baba, Kara Dede; Mevlânâ, Hacı Bayram-ı Velî, Yunus Emre andother people known in a wide geography; Parents who are the foundersof history, based on documents or accounts such as Suhreverdism,Kubrevism, Mevlevîsm, and historical reality; Sarı Saltık, Otman Baba;Hacı Bektaş-ı Velî, Hacım Sultan, the proprietors of the mission such as;The descendants of the Torah like Danyal and Joshua Prophet; Thosewho are of Qur'an origin such as Ashab-ı Kehf, Hızır-İlyas; Ebu Eyyub elEnsari,Abdülvehhbb Gazi, etc.More than a hundred men are written in Turkish literature. Thefirst example of this approach is the Tezkire-i Saltuk Buğra Han by SaltukBuğra Han, the founder of Karahanlılar. After this menkabe, the followingaccounts of Ahmed-i Yesevi's Cevâhirü'l-Ebrâr min Emvâci'l-Bihâr,Menâkıb-ı Sadruddin-i Konevî, Mevlanâ, Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî,Menâkıb-ı Ahi Evrân, min Menâkbü'l-Ârifîn, Vilâyetnâme-i Hacı Bektaş-ıVelî, Menâk-ı Hacı Bayram-ı Velî are written in many menkaba.The census of Giryânî can also be regarded as an "eimme-i isnâaşer/düvâz" in that twelve Imams are mentioned in turn. Isnâ Aşer,which means "Twelve Elements Division", is a Shia sect that embracesthe Twelve Imams. Shia, Hz. After the death of the Prophet, Hz. Ali is thecommon name of the community who deserves salvation and imam, whobelieves that the descendants of him are nominated by nass andtestament as imams. Basically, such a theory is wich It is not in theperiod of Prophet and calips. Hz. After Hussein's martyrdom in Karbala,the Shi'is leaves many groups. Of course, the most famous of these is thegroup known as Isnâ Aşer.The Twelve Imams are considered to be a source of faith in Shi'ism.According to the Muntersi, they are regarded as the closest thing to Allahin all directions, liaison between God and man, and a noble clan whomakes everything in the name of Allah. Because of these particularities,imams are believed to be innocent, sinless, supreme, great, immortal.There are different interpretations of the fact that the numbers are"Twelve": analogies to the Twelve Apostles in Christianity are those whosay they are inspired by it, as well as those who link their roots to ancientAnatolian, Greek, Mesopotamian, Egyptian, Indian, Central Asian

___

  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed (1351). Keşfü'l-Hafâ ve Müzîlü'l-İlbâs 'Amma İştuhira mine'l-Ehâdisi 'alâ Elsineti Nâs. c. II, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî.
  • Ahterî, Mustafa b. Şemseddin Karahisârî (1310). Ahterî-i Kebîr (Nşr: Hacı Ahmed Hulusi ve Hacı Mustafa Derviş). c. II, İstanbul: Şirket-i Sahâfiye-i Osmâniye.
  • Akyüz, vd. Kenan (1990). Fuzûlî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
  • Aslanoğlu, İbrahim (1961). "Giryânî", Divriği Şairleri. İstanbul: Ekin Basımevi.
  • Aslanoğlu, İbrahim (1985). "Giryânî", Söz Mülkünün Sultanları. İstanbul: Erman Yay.
  • Aslanoğlu, İbrahim (2006). "Giryânî", Sivas Meşhurları I. Sivas: Sivas Valiliği Yay.
  • Ayan, Hüseyin (1990). Nesîmî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
  • Cebecioğlu, Ethem (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Otto Yay.
  • Ergun, Sâdeddin Nüzhet (1944). Bektaşi Şairleri ve Nefesleri (Bektaşî Edebiyatı Antolojisi). c. I-III. Ankara: İstanbul Maarif Kitaphanesi.
  • Fığlalı, Ethem Rûhi (1984). İmâmiyye Şîası. İstanbul: Selçuk Yay.
  • Giryânî, Bozokluoğlu Süleyman b. İbrahim. Nr. 06 Mil Yz A 9041. Necmü'l-Kulûb, Ankara: Millî Kütüphane.
  • Giryânî, Süleyman (1949). Necmü'l-Kulûb Yahut Gönüller Yıldızı, (Haz. Hasan Fehmî Kusûrî). İstanbul: Türk Neşriyat Yurdu.
  • Gölpınarlı, Abdulbâki (2011). Alevî-Bektâşî Nefesleri. İstanbul: İnkılâp Yay.
  • Gölpınarlı, Abulbâkî (2016). Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şîîlik. İstanbul: Kapı Yay.
  • Güzel, Abdurrahman (2012). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yay.
  • H. Şâmân (1938). "Divrikli Süleyman Giryânî", Ortayayla Dergisi. Halkevi Yayın Kolu: Sivas. sy. 14, Mart-Nisan-Mayıs, s. 23-24.
  • Haskânî, Hâkim (2010). Şevâhidü Tenzil. c. I, Beyrut: Müessesetü'l-Alemi.
  • Irène Mélikof (2011). Kırklar'ın Cemi'nde. İstanbul: Demos Yay.
  • Işık, İhsan (2006). "Giryânî", Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi. c. VIII. Ankara: Elvan Yay.
  • İbn Atiyye el-Endülüsî el-Muharibî (1422). el-Muharrirü'l-Veciz fî Tefsiri Kitabi'l-Aziz, (Mhk. Abdusselam Abduşşafiî Muhammed). c. V, Beyrut: Daru'l-Kütûbü'l-İlmiyye.
  • İbn Hacer el-Heytemi (1997). es-Savâıku'l-Muhrikati fî'r-Reddi Alâ Ehle'l-Bidai ve'z-Zındıka, (Mhk. Abdurrahman b. Abdullah et-Türkî, vd.). c. II. Lübnan: Müessesetü'r-Risâle.
  • İyiyol, Fatih (2013). "Alevî-Bektasî Geleneğinde Düvâzlar-Düvâzimamlar". The Journal of International Social Research. Volume: 6/27, Summer s. 228-250.
  • Kadi İyaz, (1988). eş-Şifâ bi-Arifi Hukuki'l-Mustafa, c. II. Riyad Daru'l-Fikr.
  • Kanar, Mehmet (2011). Farsça Dilbilgisi Konuşma Çeviri Tekniği Frasça-Türkçe / Türkçe Farsça Sözlük. İstanbul: Say Yay.
  • Kaya, Doğan (2009). "Giryânî", Sivas Halk Şairleri. c. V. Sivas: Önder Matbaacılık.
  • Korkmaz, Esat (2003). Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kaynak Yay.
  • Köprülü, M. Fuad (2013). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvuflar, Ankara: Akçağ Yay.
  • Kur'an-ı Kerîm, (2007). Ankara: TDV Yay.
  • Noyan, Bedri (2006). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. c. VI. Ankara: Şahkulu Sultan Vakfı ve Ardıç Yay.
  • Ocak, Ahmet Yaşar (1984). Türk Halk İnançlarında ve Edebiyatında Evliyâ Menkabeleri. Ankara: Başbakanlık Basımevi.
  • Ocak, Ahmet Yaşar (1997). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler-Metodolojik Bir Yaklaşım. Ankara: TTK Basımevi.
  • Özen, Kâmil (2002). "Giryânî", Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. c. IV. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
  • Özmen, İsmail (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. c. III. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • Râzî (1420). Mefâtihü'l-Gayb, c. XXVII. Beyrut: Daru İhyâ-i el-Turâsî el-Arabi.
  • Şahin, Haşim (2004). "Menâkıbnâme". DİA. c. XXIX, İstanbul: TDV Yay.
  • Şemseddin Sâmî (1311). Kâmûsu'l-Alâm. c. IV. İstanbul: Mihrân Matbaası.
  • Şemseddin Sâmî (1317). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Gündoğdu Matbaası.
  • Turan, Fatma Ahsen ve Kılıç, Filiz (1999). "Türk Edebiyatında Duvazdehler", I. Türk Kültürü Hacı Bektaş-ı Velî Sempozyumu Bildirileri. Ankara. s.357-368.
  • Ünver, İsmail (2008). "Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler", Turkish Studies-İnternational Periodical for Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, Volume 3/6 Fall, s. 1-46.
  • Üzüm, İlyas (2013). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevîlik. İstanbul: İSAM Yay.
  • Yıldız, Âlim (2003). "Giryânî", Sivaslı Şairler Antolojisi. Sivaslılar Vakfı: İstanbul.
  • Yıldız, Âlim (2015). Menkabeler Işığında Abdulvahab Gazi. Sivas: Be Yay.
  • Yörükân, Yusuf Ziya (2011). Alevî-Bektaşî ve Tahtacı Nefesleri. Ankara: Ötken Yay.