SÖZLÜ KÜLTÜRDEN YAZILI KÜLTÜRE BİR METİN AKTARIMI ÖRNEĞİ: MUĞLA’DAN DERLENMİŞ BİR EFSANE İLE KURUMUŞ AĞAÇLAR HİKÂYESİNİN MUKAYESELİ İNCELEMESİ

Tıpkı sanat eserleri gibi, sanatın bir kolu olan edebiyat ve onun eserleri de insandan, toplumdan dolayısıyla içinde beslendiği kültürden ayrı düşünülemez. Hatta en soyut eserin bile çıkış noktası kültürün bir parçasıdır. Bu bağlamda kültürel unsurları bünyesinde barındıran edebiyatın sözlü ve yazılı olmak üzere birbirinden üslupça uzak, ama içerikçe birbirine yakın iki kolu vardır, nihayetinde beslenilen kaynak ortaktır, bu ortak kaynak insandır. Tüm bunlardan hareketle bu çalışmanın konusu, biri yazıya geçirilen diğeri de hala sözlü gelenekte yaşatılan iki anlatının metinler arası geçiş bağlamında mukayeseli tahlili olarak belirlenmiştir. Metinlerden biri Ömer Seyfettin'e ait olup 1920'de Ali Canip'in annesinden duyup yazdığını söylediği Kurumuş Ağaçlar adlı hikâyedir. Diğeri ise; Ömer Seyfettin'in hikâyesine olay örgüsü bakımından benzerlik taşıyan, Kasım 2007'de tarafımızdan derlenen ve kaynak kişinin babasından dinlediği tespit edilen bir efsanedir. Çalışmada, doğal olan sözlü anlatımın, dilin ferdî tasavvuru ile yapay olan yazılı anlatıma dönüşürken hangi unsurların ön plana alındığı, muhafaza edildiği, yazarın ve anlatıcının metinler bağlamında tavrı, her iki metinde iletilmek istenen ortak mesaj gibi unsurlar metinler arasılık bağlamında karşılaştırmalı tematik yöntemle ele alınmıştır. Nitekim, biri sözlü edebiyata diğeri de yazılı edebiyata ait iki metnin söz konusu yöntem dahililinde ele alınması sonucunda kültürel kodlardan biri olan "Her işte bir hayır vardır" atasözünde birleştiği belirlenmiştir

PDF

___

AÇA, Mehmet (2013), “Kent Kültüründe Deliler ve Delilerle İlgili Anlatılar: Giresun Örneği”, Milli Folklor, S: 97, Y: 25, C: 12, Geleneksel Yay., Ankara.

AKTAŞ, Şerif (2007), Yazılı ve Sözlü Edebiyat, 8. Baskı, Akçağ yayınları, Ankara.

_____(1991), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, 2.baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.

AKTULUM, Kubilay (2007), Metinlerarası İlişkiler, Öteki Yayınevi, 3.basım, İstanbul.

ALPARSLAN, Gonca Gökalp (2002), XIX.yy. Yazılı Anlatımlarda Sözlü Kültür Etkileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.

BAŞGÖZ, İlhan (1998), “Dede Korkut Destanında Epitetler”. Çev. Nebi Özdemir. Millî Folklor 37.

BORATAV, Pertev Naili (1974), “Türk Efsaneleri”, Folklora Doğru, S. 35.

CASSIRER, Ernst (2005), Sembolik Formlar Felsefesi II. Cilt- Mitik Düşünme, Çev: Milay Köktürk, Hece Yay., Ankara.

CUNBUR, Müjgan (1992), “Ömer Seyfettin’in Hayatı ve Eserleri”, Doğumunun 100. yılında Ömer Seyfettin, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara.

ÇOBANOĞLU, Özkul (2005), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, 3. Baskı, Akçağ Yay., Ankara.

DUNDES, Alan (2007), “Antropolog ve Folkorda Karşılaştırmalı Metot” Çev: Seval Kasımoğlu, Feryal Çalış, Milli Folklor, yıl 19, sayı 73, Ankara.

GÜNAY, Doğan (2003), Metin Bilgisi, Multılıngual Birinci Basım, İstanbul.

ELÇİN, Şükrü (1993), Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yay., Ankara.

EKİCİ, Metin (1998), “Halk Bilimi Çalışmalarında Metin (Text), Doku (Texture), Sosyal Çevre ve Şartlar (Konteks) İlişkisinin Önemi”, Milli Folklor, Güz -39.

ENGİNÜN, İnci (1992), “Ömer Seyfettin’in Hikâyeleri”, Doğumunun 100. yılında Ömer Seyfettin, 2. Baskı, TTK Yayınları., Ankara.

ERGÜN, Muharrem (1989), Dede Korkut Kitabı I, (Giriş, Metin, Faksimile) 2. baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

_____ (1991), Orhun Abideleri, 14. Baskı, Boğaziçi Yay., İstanbul.

ERGUN, Pervin (2004), Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara.

ISSI, Cüneyt (2007), “Başlık Altı Bazı Notlar Bakımından Ömer Seyfettin Hikâyeleri”, 1. Dünden Bugüne Ömer Seyfettin Sempozyumu, 09- 11 Mart 2007, Gönen Belediyesi Yayınları – İstanbul.

İNAN, Abdülkadir (1991), Makaleler ve İncelemeler II. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

JUNG, Carl Gustav (2009), Dört Arketip, Çev: Zehra Aksu Yılmazer, 3. baskı, Metis Ötekini Dinlemek Yay., İstanbul.

KAPLAN, Mehmet (1996), Kültür ve Dil, Dergah Yayınları, İstanbul.

______( 1992), Hikâye Tahlilleri, Dergah Yayınları, 4.Baskı, İstanbul.

KILINÇ, Aziz (2007), “Ömer Seyfettin’in Halk Anlatı Kaynaklı Hikâyeleri”, 1. Dünden Bugüne Ömer Seyfettin Sempozyumu, 09- 11 Mart 2007, Gönen Belediyesi Yayınları – İstanbul.

KOLCU, Ali İhsan (2007), Milli Edebiyat II – Nesir, II. Meşrutiyet Sonrası Türk Edebiyatı, Salkım Söğüt Yayınevi, Konya.

KÖPRÜLÜ, Fuad (1988), Osmanlı Devletinin Kuruluşu, 3. baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

______, (2005) Anadolu’da İslamiyet, Akçağ Yay.., Ankara.

KUDRET,Cevdet (2004), Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 2- 1911/1922 Meşrutiyetten Cumhuriyete Kadar, Dünya Yayıncılık, İstanbul.

LEVENT, Agâh Sırrı (1988), “Kıyaslamalı Edebiyat” Türk Edebiyatı Tarihi Giriş, TTK Yay., C.I., Ankara.

PROPP, Vladimir (1998), Folklor, Teori ve Tarih, Avesta Yay., İstanbul.

SAKAOĞLU, Saim (1992), Efsane Araştırmaları, Selçuk Üni., Yay., Konya.

______, (2002), Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Akçağ Yayınları, Ankara.

_______, (2004), 101 Anadolu Efsanesi, 4. Baskı, Akçağ Yay., Ankara.

SANDERS, Baryy (1999), Öküzün A’sı (Elektronik Çağda Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi) Çeviren: Şehnaz Tahir.) Ayrıntı Yay., İstanbul.

SEYFETTİN, Ömer (1980), Falaka, “Bütün Eserleri 1”, Yağmur Yayınları, İstanbul.

SEYİDOĞLU, Bilge (1998), “Efsane”, Türk Dünyası El Kitabı Edebiyat (Türkiye), 3b., TKAE Yay., Ankara.

ŞEMSEDDİN Sami, Kamûs-ı Türkî, Dersaadet, 1317, s.1288.

OCAK, Ahmet Yaşar ( 2007), İslam – Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır – İlyas Kültü, Kabalcı Yay., İstanbul.

OĞUZ, Öcal (2002), Küreselleşme ve Uygulamalı Halk Bilimi, Akçağ Yay., Ankara.

ONG, J. Walter (1995), Sözlü ve Yazılı Kültür -Sözün Teknolojileşmesi- Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon, Metis Yay., İstanbul.

ÖGEL, Bahaeddin (1995), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) II. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.

ÖNAL, Mehmet Naci (2005) Muğla Efsaneleri, 2. baskı, Muğla Üni. Yay., Muğla.

______, (2006), “Masallardaki Engeller Üzerine Bir Araştırma”, Mitten Meddaha Halk Anlatıları Uluslar arası Sempozyum Bildirileri, Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, Ankara.

TABERÎ (1991), Milletler ve Hükümdarlar Tarihi I, Ahmet Temir; Zakîr Kadirî Ugan, MEB yay., İstanbul.

TATÇI, Mustafa (1991), Yunus Emre Divanı, Akçağ Yay., Ankara.

THOMPSON, Stith (1955-1958), Motif İndex of Folk – Literatüre, 6 Cilt, Indiana Üniversity, USA.

Türkçe Sözlük, (1988), Türk Dil Kurumu, Yeni Baskı, 2- K/Z, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.

YAZIR, Elmalılı M. Hamdi (2006), Hak Dini Kur’ân Dili Meâli, Sadeleştirenler: Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, Akçağ Yay, Ankara.