ANAVATANLARINDAN SEKİZ ÜLKEYE DAĞITILMIŞ BİR HALK AHISKA TÜRKLERİ

Ahıska ya da Mesket Türkleri tanımları etnik değil coğrafi bir adlandırma olup, Ahıska bölgesi ve Türkleri Anadolu Türklüğünün coğrafi ve demografik bakımdan tabii devamıdır. Tarihte Meskhetia olarak da bilinen bölgedeki Türk varlığı çok eski devirlere dayanmakta olup, 11. yüzyıldaki Selçuklu fetihleri ve Selçuklularla mücadelede yetersiz kalan Gürcü kralının daveti ile 12. yüzyılda Kıpçak Türklerinin de bölgeye gelerek yerleşmesi bölgeyi tamamen Türkleştirmiştir. Gürcü Krallığı içinde güçlenen Kıpçaklar 13. yüzyıl ortalarında bağımsızlıkları ilan etmişler ve hâkim oldukları bu bölgeler tarihte, Gürcüler tarafından da, Atabek Yurdu olarak anılmıştır. Akkoyunlu, Karakoyunlu, Safevî Türk devletleri himayesinde varlığını sürdüren Atabekler Devleti 16. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devletine katılmış ve merkezi Ahıska olan Çıldır Eyaleti olarak yeniden düzenlenmiştir. Bölgede Kıpçak ve Oğuz Türklerinin kaynaşması ile oluşan topluluk, Artvin ve Erzurum illerimizin Çoruh nehri ve kolları etrafında ve Ardahan ilimizin Posof ilçesi ve çevresinde yaşayan Türklerle tarih boyunca dil ve kültür bakımından aynı kodlara sahip olmuştur. Ahıska Türkleri, Gürcistan'ın Güney-Batısında, Türkiye'nin Kuzey-Doğusunda yer alan, günümüzde Gürcistan'ın idari yapısı içinde "Samtshe-Cavaheti" olarak adlandırılan vilayette yaşarken 1944 yılında Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan'a sürgün edilmiştir. Geçen 68 yıl içinde, sürgün edildikleri topraklara dönüşlerine imkân tanınmayan Ahıska Türkleri günümüzde başlıca sekiz ülkede yaşamakta ve Doğu Anadolu ağızlarının bir devamı niteliğindeki ağız özelliklerini büyük ölçüde korumaktadırlar.

A PEOPLE SCATTERED FROM THEIR NATIVE LAND TO EIGHT COUNTRIES: AHISKA (MESKHETIAN) TURKS

Ahiska or Meskhet Turks definations are geographical denominations, not etnic ones. Ahiska region and Turks living in this region was a natural part of Anatolian Turks as geopraphical and demographic. The precense of the Turks in this region known as Meskhetia in the history is based on ancient times. In the 11th century Seljuk conquests and then in the 12th century settlement of the Kipchak Turks, who came the region at the invitation of the Georgian king David who failed in fighting against Seljuks, enhanced the Turkish population at once. Thus, the Turks effectuated a full domination on the area in terms of the populatin. After a short time, in the middle 13th century Kipchaks declared their independence and founded their state named "Atabekler Devleti". In history, this land dominated by The Kipchaks is known and displayed as Sa-Atabago (land of Atabegs) by Georgians, too. The Atabegs Principality was captured by Ottoman State towards the end of 16th century and this principality was reorganized as Cildir Shire and Ahiska was done its capital city. In this region people have the same cultural codes with Anatolian Turks living on northeastern provinces of Turkey. Meskhetian Turks were exiled to Uzbekistan, Kazakhstan and Kyrgyzstan in 1944 when they lived in a province located in the southwest of Georgia and northeast of Turkey, and known as "Samtshe-Cavaheti" under the administrational umbrella of Georgia. Having not been allowed turning back to their hometowns, Meskhetian Turks live mostly in eight countries now and keep the characteristics of their dialect to a great extent which can be regarded as the following of Eastern Anatolian dialects.

PDF

___

ALASANIA, Guili (2002), "Gürcistan Kıpçakları", Türkler, 2. cilt, Yeni Türkiye Yayınları, s. 793-797.

AYDINGÜN, Ay?egül (2002), "Ahıska (Meskhetian) Turks: Source of Conflict in the Caucasus?", The Internetional Journal of Human Rights, Published by Frank Cass, Vol. 6, No. 2, Summer, London, pp. 49-64.

AYDINGÜN, Ay?egül, BALIM, Çiğdem, HOOVER, Matthev vd. (2006), Meskhetian Turks-An Introduction to their History, Culture and Resettlement Experiences, Center of Aplied Linguistics, Washington. http://www.cal.org/CO/pdffiles/mturks.pdf

DEM?RAY, Erdinç (2011), Ahıska Türkleri Ağzı, (Yayımlanmamı? Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

GÖKDEM?R, A. Ender (1998), Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmeti, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Ara?tırma Merkezi, Ankara.

HACIYEV, Abbas (2008), "Adigön Türk Tiyatrosu", Bizim Ahıska Dergisi, S. 9, Ankara.

KARAHAN, Leyla (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, TDK Yay.: 630, Ankara,

KIRZIOĞLU, M. Fahrettin (1992), Yukarı Kür ve Çoruk Boylarında Kıpçaklar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.

GOCAYEVA-MEMMEDOVA, Gülnara , "Yüz yıl Önce Ahıska'da Okullar", Bizim Ahıska Dergisi, S. 14, Ankara.

MODEBADZE, Valeri (2009), Historical Background of Meskhetian Turks' Problem and Major Obstacles to the Repatriation Process, IBSU Scientific Journal, 1 (3), 113-128.

NES?BL?, Yunis (2002), "Ortaçağ Gürcü Kaynaklarında Türkler", (çeviren: Alesker Aleskerov), Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, s. 722-730.

OSSIPOV, A. G., CHEREPOVA, O. I. (1996), The Violation of the Rights of Forced Migrants and Ethnic Discrimination in Krasnodar Territory: The Situation of The TurksMeskhetians, Memorial Human Rights Center, Moscow. http://www.memo.ru/hr/discrim/meshi/ENG

PENTIKAINEN Oskari, TR?ER Tom (2004), Between Integration and Resettlement: The Meskhetian Turks, ECMI Working Paper 21. www. ecmi.de/download/working_paper_216.pdf

P?R?YEVA, Sevil (2005), Ahıska Türkleri Azerbaycanda, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, Bakı.

POLIAN, Pavel (2003), Againist Their Will: The History and Geography of Forced Migrations in the USSR, New York, NY, USA: Central European University Pres, pp. 216-222.

SEFEROV, Rehman (2005), "Sovyet dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan Nüfusunun Etnik Yapısındaki Deği?imler", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 17, Selçuk Üniversitesi, Konya, 395-409.

SEFEROV, Rehman, AKI?, Ayhan (2008), "Sovyet Döneminden Günümüze Ahıska Türklerinin Yasadıkları Cografyaya Göçlerle Birlikte Genel Bir Bakı?", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 24, Selçuk Üniversitesi, Konya, 393-411

SVANTE, E. Cornell (2000), Small Nations and Great Powers: A Study of Etnopolitical Conflict in The Caucasus, Richmond, Surrey, GBR: Curzon Pres Limited, s. 171.

USTA, Aydın (2202), "Moğol ?stilası Dönemine Kadar Kıpçaklar ve Harzem?ahlar Devleti", Türkler, IV. cilt, Yeni Türkiye Yayınları, s. 897-903.

WIMBURS, S. Enders, W?HMAN, Ronald (1987), "Sovyet Orta Asyası'nda Yeni Bir Seda: Mesketya Türkleri", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 49, s. 151-170.

ZEYREK, Yunus (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Ankara.

ZEYREK, Yunus (2002), "Ahıska ve Ahıska Türkleri", Türkler, XX. cilt, Yeni Türkiye Yayınları, s. 521-531.

ZEYREK, Yunus (2006), Ahıska Araştırmaları, Ankara.