PSİKANALİTİK KİŞİLİK KURAMLARINA GÖRE GELİŞİM VE DEĞİŞİMİN İMKÂNI

Bu çalışmanın amacı, Psikanalitik kuramların sağlamış olduğu verilerden hareketle din eğitimi açısından gelişim ve değişimin imkânını ortaya koymaktır. Din eğitiminin kişilik bütünlüğüne sahip mü'min bireyler yetiştirme ideali, gelişim psikolojisinin ortaya koyduğu verileri dikkatlice incelemeyi gerektirmektedir. Yapılan bu incelemede, Psikanalizin kurucusu Freud'un beş yaşından sonraki değişimi kabul etmediği anlaşılmaktadır. Adler de bu görüşe katılmaktadır. Kişilik gelişiminde içgüdüleri öne çıkaran Freud, bununla beraber aile çevresinin etkisiyle çocukta üst-benliğin gelişerek çocuğun davranışlarını kontrol altına alabildiğini kabul etmektedir. Yeni-Freudcu psikologlar, kişilik gelişimindeki ilk beş yılın önemini kabul etmekle birlikte, sonraki dönemlerde de gelişimin devam ettiğini vurgulamaktadırlar. Kişilik gelişimindeki sosyal ve kültürel etkiyi ihmal eden Freud'un aksine, yeniFreudcu psikologlar kişilik gelişimindeki sosyal ve kültürel etkiyi artan bir şekilde dile getirmişlerdir. Gelişim evrelerini sekiz dönem halinde detaylı bir şekilde inceleyen Erikson, yaşam boyu gelişim anlayışıyla gelişim ve değişimin sürekliliğini net bir şekilde ortaya koymuştur. Daha da önemlisi Erikson, bir önceki evrede oluşabilecek bir hatanın, bir sonraki evrede düzeltilebilme imkânını dile getirmektedir. Freud ve Adler'a göre ilk beş yıl, Sullivan'a göre ön ergenlik, Erikson'a göre ergenlik, Jung'a göre orta yaş dönemi kişilik gelişiminde kritik öneme sahiptir. Din eğitimi penceresinden bakıldığında, Psikanalitik kuramın dikkatlerden kaçırılmaması gereken pek çok veri sağladığı söylenebilir

THE POSSIBILITY OF DEVELOPMENT AND CHANGE BY PSYCHOANALYTIC THEORY OF PERSONALITY

The purpose of this study is to identify possibilities and paths of the personality change by taking advantage of the data presented by the science of psychology. The ideal of the religious education for edification of faithful individuals with integrity requires careful examination of the data revealed by developmental psychology. In this study, the views of psychoanalysis, which is the first theory of personality, related to development and change have been investigated. Freud, who was accepted as the most important name of the history of psychology and the founder of the theory states that the development of personality is completed within the first five years. In the meantime, Freud, who emphasizes the instincts in personality development, believes that superego of the child can control the behaviors by developing under the influence of the family environment. Neo-Freudian psychologists admit the importance of the first five years in the development of personality as well as emphasizing that the development continues in the next periods too. Unlike Freud who neglected social and cultural influence in the development of personality, neo-Freudian psychologists have increasingly expressed the social and cultural influence of the development of personality. Erikson, who investigated in detail the phases of development in eight periods; with the lifelong developmental understanding which he revealed, presented clearly the continuity of the development and change. More importantly Erikson, an error that may occur in an earlier stage, articulates the opportunity to be corrected at a later stage. According to Freud and Adler, the first five years, according to Sullivan pre-adolescence, according to Erikson adolescence, according to Jung middle age is the critical period. From the point of view of religious education, it can be said that psychoanalytic theory provides many experimental data which should be taken into consideration.

PDF

___

Adler, A. (2004). Yaşamın Amacı ve Anlamı (Çev. Şipal, K., 7. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
Adler, A. (2014). Çocuk Eğitimi (Çev. Şipal, K., 5. Baskı). İstanbul: Cem Yayınevi.
Akarsu, B. (1998). Kişi Kavramı ve İnsan Olma Sorunu. İstanbul: İnkılap Yayınları.
Akiskal, H. S. ve ark. (1985). Thenosologic Status of Borderline Personality: Clinical and Polysomnographic Study. The American Journal of Psychiatry, 142:192-198.
Allport, G. W. (1956). Personality: A Psychological Interpretation. London: Constable & Company Ltd.
Arkar, H. ve Ark. (2005). Mizaç ve Karakter Envanteri’nin Türkçe Formunun Faktör Yapısı, Geçerlik ve Güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 16(3):190-204.
Armaner, N. (1973). Şahsiyet Terbiyesinde Dini Kültürün Rolü. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(1):143-149.
Aslan, E. (1992). Benlik Kavramı ve Bireyin Yaşamındaki Etkileri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4:7-14.
Atak, H. (2011). Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi: Kuramsal Bir Değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, 3(1):163-213.
Atku, Y. (2016). Levinson’un Kuramında İlk Yetişkinlik Döneminin Yaşam Yapısı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, 8 (2):162-177.
Baymur, F. (1994). Genel Psikoloji (11. Baskı). İstanbul: İnkılap Yayınları.
Bayraklı, B. (1997). İslam’da Eğitim (5. Baskı). İstanbul: İFAV Yayıncılık.
Bee, H. & Boyd, D. (2009). Çocuk Gelişim Psikolojisi (Çev. Okhan Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Bilgin, B. (2001). Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Gün Yayıncılık.
Burger, J. M. (2006). Kişilik (Çev. Erguvan Sarıoğlu, İ. D.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Carrel, A. (2015). İnsan Denen Meçhul (Çev. Bayrak, F. Z.). İstanbul: Hayat Yayınları.
Cassier, E. (2009). İnsan Üstüne Bir Deneme (Çev. Arat, N.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Cebeci, S. (1996). Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Cevizci, A. (1997). Felsefe Sözlüğü (2. Baskı). Ankara: Ekin Yayınları.
Cihan, N. (2014). Okullarda Değerler Eğitimi ve Türkiye’deki Uygulamaya Bir Bakış. Turkish Studies, Sayı: 9/2, 429-436.
Cüceloğlu, D. (2015). İnsan ve Davranışı (31. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Çamdibi, H. M. (1983). Şahsiyet Terbiyesi ve Gazâlî. İstanbul: Han Yayınları.
Dodurgalı, A. (2011). Ailede Din Eğitimi (4. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
Ekşi, H. (2006). Din Eğitimi, Gençlik ve Kişilik. Gençlik, Din ve Değerler (Ed: Hökelekli, H., 2. Baskı). İstanbul: Dem Yayınları.
Elkind, D. (1979). Erik Erikson: İnsanda Gelişimin Sekiz Evresi (Çev. Dönmez, A.). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 12(1): 27-38.
Erikson, E. H. (2014). İnsanın 8 Evresi (Çev. Akkaya, G., 2. Baskı). İstanbul: Okyanus Yayınları.
Evrim, S. (1976). Psikoloji Açısından Şahsiyyet Bir Buud Olarak İçedönüklük-Dışadönüklük Sorunu Üzerine Bir Araştırma. İstanbul.
Fazlıoğlu, İ. (2015). Sözün Eşiğinde. İstanbul: Papersence Yayınları.
Freud, S. (2012). Dinin Kökenleri (Çev. Kapkın, A. T., 2. Baskı). İstanbul: Payel Yayınları.
Freud, S. (2014). Psikanaliz Üzerine (Çev. Şipal, K., 4. Baskı). İstanbul: Cem Yayınları.
Fromm, E. (2012). Psikanalizin Bunalımı (Çev. Kına, K. E., 3. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
Fromm, E. (2015). Kendini Savunan İnsan (Çev. Arat, N., 10. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
Fromm, E. (2016a). Özgürlükten Kaçış (Çev. Yeğin, Ş., 2. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
Erich F. (2016b). Sahip Olmak Ya Da Olmak (Çev. Arıtan A., 4. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
Furseth, I. & Repstad, P. (2013). Din Sosyolojisine Giriş (Çev. Çapçıoğlu, İ.& Halil A., 2. Baskı). Ankara: Birleşik Yayınevi.
Geçtan, E. (1992). İnsan Olmak (11. Baskı). İstanbul: Remzi Yayınevi.
Geçtan, E. (1995). Psikanaliz ve Sonrası (6. Baskı). İstanbul: Remzi Yayınevi.
Gözütok, Ş. (2016). Hz. Peygamber’in Hadislerinde Eğitim Metodları. İstanbul: Ensar Yayınları.
Günay, M. (2003). Felsefe Tarihinde İnsan Sorunu. İzmir: İlya Yayınları.
Gürses, İ. & Kılavuz, M. A. (2011). Erikson’un Psiko-Sosyal Gelişim Dönemleri Teorisi Açısından Kuşaklararası Din Eğitimi ve İletişiminin Önemi. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 20(2):153-166.
Haşimî, M. A. (2015). Kur'an ve Sünnet'e Göre Müslüman Şahsiyeti (Çev. Tosun, R., 14. Baskı). İstanbul: Risale Yayınları.
Izutsu, T. (2013). Kur’an’da Dînî ve Ahlâkî Kavramlar (Çev. Ayaz, S., 5. Baskı). İstanbul: Pınar Yayınları.
İnanç, B. Y. & Yerlikaya, E. E. (2014). Kişilik Kuramları (9. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
Jung, C. G. (1997). Din ve Psikoloji (Çev. Şişmen, C., 2. Baskı). İstanbul: İnsan Yayınları.
Kağıtçıbaşı, Ç. (1990). İnsan, Aile ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kağıtçıbaşı, Ç. & Cemalcılar, Z. (2016). Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar (18. Baskı). İstanbul: Evrim Yayınları.
Karaca, F. (2007). Dinî Gelişim Teorileri. İstanbul: Dem yayınları.
Karaca, N. (2015). İrade Eğitimi, Değer Aktarma ve Rol Model Olmada Edebiyatın Yeri ve Önemi. Turkish Studies, 10(16), 827-846.
Kılıç, S. (2015). Kur’an Vahyi ve Hz. Peygamber. İstanbul: İnsan Yayınları.
Komisyon (1992). Türkçe Sözlük. TDK, İstanbul.
Korkmaz, M. (2010). Yaygın Din Öğretiminde Yeterlik Ölçeği Geliştirme Süreci: Kur’an Kursu Öğreticileri Eğitim-Öğretim Yeterlikleri Ölçeği Örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(1)239-256.
Köylü, M. (2014). Gelişimsel Basamaklara Göre Din Eğitimi (5. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
Kulaksızoğlu, A. (2002). Ergenlik Psikolojisi (5. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kurt, A. (2009). Dindarlığı Etkileyen Faktörler. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 1-26.
Kutluer, İ. (2000). İlmu’n-nefs. DİA, 22, 148-151.
Küçükbezirci, Y. (2013). Bilinçaltı Mesaj Gönderme Teknikleri ve Bilinçaltı Mesajların Topluma Etkileri, Turkish Studies, 8/9, 1879-1894.
Mart, Ö. (1956). Eğitim Psikolojisi. İstanbul: Maarif Basımevi.
McCrae, R. R. & Costa, P. T. (2008). The Five-Factor Theory of Personality. Handbook of Personality (Third edition). New York-London: The Guilford Press, 159-181.
Merter, M. (2014). Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Merter, M. (2016). Dokuz Yüz Katlı İnsan (15. Baskı). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Okumuş, E. (2014). Din ve Sosyalleşme. Turkish Studies, 9(11):429-454.
Platon (2016). Devlet (Çev. Eyüboğlu S. & Cimcoz M. A., 29. Baskı). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
Saroglou, V. (2000). Gençlerin Dinleri ve Kişilikleri: Belçika’da Yapılan Yeni İncelemeler (Çev. Uysal, V.). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, 23-144.
Sayın, A. & Aslan, S. (2005). Duygudurum Bozuklukları ile Huy, Karakter ve Kişilik İlişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 16 (4), 276-283.
Schultz, D. P. & Schultz, S. E. (2005). Theories of Personality (8 th edition). Wadsworth Cengace Learning.
Schumacher, E. F. (2016). Aklı Karışıklar İçin Kılavuz (Özel, M.). İstanbul: Küre Yayınları.
Selçuk, M. (2005). Çocuğun Eğitiminde Dinî Motifler (3. Baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Senemoğlu, N. (1997). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Ertem Matbaacılık.
Slaght, W. E. A. (1928). Actual and Possible Contributions of Psychology to The Development of Religious Education. Religious Education, 23 (Jan 1, 1928):35.
Taylor, C. (2012). Benliğin Kaynakları (Çev. Baş S. A. & Baş, B., 1. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
Taymur, İ. & Türkçapar, M. H. (2012). Kişilik: Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirmesi. Psikiyatride Yeni Yaklaşımlar, 4(2):154-177.
Tosun, Cemal (2002). Din Eğitimi Bilimine Giriş (2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayınları,
Trout, D. M. (1928). Contributions of Psychology to Religious Education. Religious Education, 23 (Jan 1, 1928):40.
Turan, Y. (2009). Kişilik Özellikleri ve Dinsel Yönelimler Üzerine Bir Araştırma. Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Urhan, V. (1998). Kişiliğin Doğası, Konya: Vadi Yayınları.
Uysal, V. (1996). Din Psikolojisi Açısından Dini Tutum Davranış ve Şahsiyet Özellikleri. İstanbul: İFAV Yayınları.
Ülken, H.Z. (2013). Eğitim Felsefesi (3. Baskı). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Yavuz, K. (2012). Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi (3. Baskı). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Yavuzer, H. (2012). Çocuk Psikolojisi (35. Baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi.