OSMANLI DÖNEMİNDE ÇEVİRİ FAALİYETLERİ (BAŞLANGIÇTAN ZİRVEYE) KADAR

Şüphesiz çeviri hareketi yalnız bugünün ürünü değildir, İslam öncesine yani Cahiliye dönemine dek uzanan bir süreçtir. İslam öncesi çeviri hareketinin ortaya çıkmasına ortam hazırlayan en öneml i faktörlerden biri olarak Büyük İskender’in Batı Asya ve Mısır coğrafyasında Yunan Uygarlığının yayılmasına yol açan fetihlerinden bahsedilebilir. Sözü geçen fetihler, bölgeye bazı tarihçilerin “Helenistik uygarlık dönemi” olarak nitelediği özel bir tarz kazandırmıştır. Helenistik dönem, Büyük İskender’in M.Ö 323 Haziran’da ölümünden miladi VII. yüzyıla Arap Fetihleri Dönemi’ne dek sürmüştür. İskenderiye, Antakya, Nusaybin ve Cündişapur gibi şehirler Yunan medeniyetinin söz konusu bölgede etkin olduğu ünlü merkezler arasında değerlendirilmektedir (ANANY, 2003, s. 32). Çeviri İslam döneminde az da olsa gelişim çağını yaşamıştır. Arapça sistemli çeviri faaliyetleri ise Emevi Devleti’nin ortaya çıkışının ilk dönemlerine rastlar. Yezit bin Muaviye’nin oğlu Halit, Arapçaya çeviri faaliyetine ev sahipliği yapan önemli bir devlet adamıydı. Tarihi kaynaklara göre çeviri sürecini başlatan onun arzusu olduğu söylenmektedir. Halit’in çabaları ile tıp ve kimya kitapları, Arapçaya aktarılmıştı. Abbasi dönelerinde ise çeviri faaliyetleri en zirve noktaya geliştir, (Demir, 2012) sonraki dönemlerde çevir bazen belirgin bazen de olumsuz biçimleriyle ortaya çıkmıştır (Ömer, t.y. s. 112). Osmanlı döneminde ise ilk başlarda çeviri faaliyetlerine hiç önem verilmemesine rağmen Osmanlı Devleti‟nin varlığı çeviri etkinliğinin tarihsel gelişiminde bir bakıma olumlu bir rol oynamaktadır. 1221 yılında (Bab-ı-ali) çeviri odası ve 1231 yılında ise (Medresetul-elsun) adıyla çeviri hareketine katkı sağlamıştır. Bu çalışmada Osmanlı dönemindeki çeviri faaliyetinin 3 çağa ayrılmasını ele alınmıştır.

TRANSLATION ACTIVITIES IN THE OTTOMAN PERIOD (FROM THE BEGINNING TO THE SUMMIT)

The translation movement is not the result of the day, but expand to the period which named pre-Islamic era, one of the most important factors that paved the way for the emergence of translation before Islam were the conquests of Alexander the Great, which led to the spread of Greek civilization in Western Asia and Egypt, which earned this region a special character called by some historians the name of Hellenistic civilization, which it is extented from the death of Alexander the Great in June 323 BC. to the Seventh century A.D. when the Arab conquest came. The most famous centers of Greek civilization are: Alexandria, Antioch, Nisibeen and Soldier. The translation movement developed a little in the Islamic era, organized translation beginning with the emergence of the Umayyad dynasty, Especially in the time of Prince Khalid bin Yazid bin Muawiya bin Abi Sufyan. Translation reached the height of its greatness in the Abbasid period (Demir, 2018), and this movement experienced vacillation throughout the ages until it reached to the era of the Ottoman Empir (Ömer, h.n. s. 112). Although the Ottoman Empire neglected the translation movement for many years, but it has played an important role in the history of translation. The Ottoman Empire established a translation school called the High Gate in 1821, then they established another school for translation in Eygpt called, the school of language.

___

  • Balcı, S. (2006), Osmanlı Devleti’nde Tercümanlık Ve Bab-I Ali Tercüme Odası, Doktora Tezi, Ankara üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yakınçağ Tarihi) Anabilim Dalı.
  • Çiçek, K. (1996), “Osmanlı Adliye Teşkilatında Mahkeme Tercümanları”, Toplumsal Tarih, c. 5, S. 30/ Haziran, s. 47-58.
  • Demir, M. (2018), Abbasids Era Translation Activities and Beytül-Hikme, Social Sciences Studies Journal, 4/22, 3945-3950.
  • İhsanoğlu, E. (1989), Başhoca İshak Efendi (Türkiye’de Modern Bilimin Öncüsü), KB, Ank.
  • Karal, E. (1994), Osmanlı Tarihi, c. 5, 6.baskı, TTK, Ank.
  • Şanizade M. (t.y.), Tarih-i Şanizade, Ceride-i Havadis Matbaası, c.2,4 İst. 1290-1291.
  • Ülken Hilmi Ziya, Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, t.y.
  • Yıldırım Selahattin, XVIII. 2004, Asır Osmanlı Muhaddisleri ve Eserleri, din eğitimi araştırma dergisi, sayı:13.
Turkish Studies (Elektronik)-Cover
  • ISSN: 1308-2140
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: Mehmet Dursun Erdem