Osmanlı hukuk sisteminde yargılama, davayı açan (müdde?î), hakkında dava açılan (müdde?â-aleyh) yargıcın (hâkim/kadı) huzurunda bir araya gelmesi ile başlatılırdı. Davacı davasını davalının yüzüne karşı ifade eder; o da kabul veya ret ederdi. Ret ederse davacıdan iddiasını bir kanıtla (beyyine) özellikle de şahitlerle ispat etmesi istenirdi. Davacının savını ispat edememesi durumunda davalıya yemin teklif etme hakkı bulunmaktaydı. Yeminin edilirse dava düşerdi. Davalı duruşmaya katılmaz ve yerine vekil de göndermezse bu defa davacının hakkını korumak için hâkim talep üzerine davalı için vekil atar ve dava böylece sonuçlandırılırdı. Böyle bir durumda davacı savını kanıtlayamazsa, edemeyeceğinden mahkemenin sonuçlandırılamaması gibi bir durum ortaya çıkmaktaydı. İşte böyle zamanlarda yargıç, davacının, davalı süresinde gelip yemin edinceye kadar haklı olduğuna hükmeder ve temyiz hakkını da tanıyarak davayı sonuçlandırırdı. olmazsa olmaz şarttır. İspat için en temel unsur ise şahitlerdir. Şahitlerin doğru ve sözüne güvenilir olması hükmün sağlıklı olması açısından çok gereklidir. Bu amaçla güvenilir olma şartı ciddi araştırma ve soruşturmalar sonunda şüpheye yer bırakmayacak şekilde belli olmalıdır. Davalıların gerek meşru gerekse art niyetli olarak duruşmalara katılmaması, vekil de göndermemesi adli gecikmelere sebep oluyordu. Bu olmasın diye hâkim tarafından duruşmalara katılmayan davalı yerine bir vekilin atanması cihetine gidiliyordu. Bunun ardından davacının iddiası için gerekli kanıtları gösterememesi durumunda ise atanan vekilin onun yerine yemin edemeyeceği bir ortam ortaya çıkıyordu. İşte bu makalede hâkimin böyle durumlarda davacı lehine karar muhâkemeden kaçması art niyet olarak kabul ediliyor ve mahkeme zabıtlarında bu kanı açıkça ifade ediliyordu. verdiği uygulamalar anlatılmaktadır. Çünkü davalının Bu çalışmada özellikle iki husus öne çıkmaktadır. Dava sürecinde gerek yemin teklifi ve gerekse atanmış vekil (vekîli musahhar) tayini, davacının talebi halinde gerçekleştirilmekteydi. Mahkeme tarafından atanan vekil ve duruşmaya katılmayan davalıya yemin teklifi halinde ortaya konan çözüm ise davacının geçici haklılığı ilkesidir. Davalı itiraz eder ve süresinde yemin ederse davacının iddiasının geçersizliğine hükmedilmiştir. Her iki durumda da talebin davacı tarafından gelmesi gerekmekte olduğu anlaşılmaktadır. Talebin gelmesi halinde ise hükmün hızlı bir şekilde tesisi mümkün olmaktadır. Hükmün ve dolayısıyla adaletin gecikmesine sebep olacak sürüncemeler engellenmeye çalışılmaktadır. Bu yapılırken de haksızlığa düşmekten olabildiğince kaçınıldığı görülmektedir. Halen gerek hukuk ve gerekse ceza mahkemelerinde yargılamaların çok uzun sürmesi ciddi anlamda hak kayıplarına ve toplumsal reaksiyonlara sebep olmaktadır. Bu araştırmayla muhâkeme usullerindeki yöntemleri art niyetli olarak kullanarak davacının hakkına ulaşmasını engelleyen davalı ve vekillerinin elini zayıflatacak bir uygulamayı tarihin sayfalarından çıkarmayı hedefledik. Bu yönteme bakarak günümüzde ahlakî ve kültürel değişimin etkisizleştirdiği yemin uygulamasının, İslam inancı ve Türk kültürü açısından da ne kadar hassas bir kavram olduğu da ayrıca ortaya çıkmaktadır

Judgment in Ottoman judicial system, was started when both plaintiff (müdde’i) and defendant (müdde’a-aleyh) come together in front of the adjudicator (hakim/kadı). Plaintiff would read the case right to defendant’s face; then the defendant would accept or deny it. If he denied, the plaintiff would be asked to prove his allegation with a proof (beyyine) or especially with witnesses. In the case of not being able to prove his allegation, the plaintiff had the right to tender promissory oath to the defendant. If the defendant took oath the case would be closed. If the defendant didn’t attend to the hearing and didn’t send an attorney, then the judge –ıf requested- would assign an attorney for the defendant and the case was resulted this way. In a situation like this, ıf the plaintiff could not prove his allegation he would not be able to tender an oath to the assigned attorney and the trial would become unfinalised. At such times the adjudicator would adjudge rightfulness of the plaintiff until the defendant came on time to take oath and giving right to appeal, he would close the case. The aim of this study is: For judgment to be able to occur both most rightly and swiftly in Ottoman judicial system a special importance was attached. Within this scope -for the justice to be donemaking both of the sides appear before the judge -if not possibleassigning attorneys was required. By this way lawfulness of the trials was ensured and with “claim-denial-proving” stages, passing sound judgments was aimed. The principle of ‘presumption of innocence’ which is the most basic matter in trials imposed an obligation to prove to assertor. As long as the claims are not proven, people (defendants) are innocent. In cases when the plaintiff cannot prove his claim with a proof he is given a right to tender a promissory oath to the defendant, by this way the cases was tried to be resolved. During this study and with this aim, theoretical and applied judicial systematic was reviewed; the chance for the readers to have an idea about the topic is provided. The judgment process to be able to occur both most rightly and swiftly was possible only when the sides did their claims and proving in due form and away from any doubt and worry. Because of this, claiming and proving in a sound way was a sine qua non in the course of trial to which the sides and attorneys attend. The primary element of the proving was the witnesses. For the judgment to be sound, witnesses had to be honest and trustworthy. With this aim the requirement of honesty had to be doubtlessly clear after serious investigations. Defendants’ not attending to the trials and also not sending an attorney either legally or malevolently was causing arrearages. To prevent this, instead of the defendant who did not attend to the trials the judge was assigning an attorney. After this, the situation in which the attorney was not able to take an oath when the plaintiff could not show sufficient proofs for his allegation was outcropping. So in this article the situations in which the judge adjudicates in behalf of the plaintiff are reported because the escaping of the defendant from the 686 Mehmet Esat SARICAOĞLU Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/1 Winter 2015 trial was accepted as malevolent and this was clearly stated in the records of the court. In this study, two points are especially prominent. In the course of trial, tender of oath as well as appointment of assigned attorney was implemented upon request of the plaintiff. In case of tendering an oath to the attorney and to the nonattending defendant, the produced solution was the principle of interlocutory rightfulness of the plaintiff. If the defendant objected and took the oath, invalidity of allegation of the plaintiff would be ruled on. In both of the cases, ıt can be assumed that the request has to come from the plaintiff. And it was possible to make the judgment swiftly, only after the request was made. Abeyances that could cause delays in judgment and consequently in justice was tried to be prevented. And while doing this, it can be seen that all wrongdoings was avoided as much as possible. Lasting of judgments in civil courts as well as criminal courts still can cause serious loss of rights and public reactions. With this study we aimed to retrieve an implementation that can cut the claws of the defendants and attorneys who use the methods in judicial proceedings malevolently to restrain plaintiff from getting a fair shot. By looking into this method, it can be assumed that from the perspective of Islamic belief and Turkish culture how delicate the practice of oath which is made ineffective by today’s moral and cultural changes was.