TÜRKİYE’DE DEMOKRASİNİN SANCILI DOĞUMU: 1946 SEÇİMLERİ

Türkiye Cumhuriyeti'nde çok partili siyasi hayatın ilk genel seçimi olan 21 Temmuz 1946 seçimleri, dürüst bir şekilde sonuçlanmamış; seçim öncesi, esnası ve sonrasında yaşanan bir takım hile ve baskılar, bu seçimlerin kötü bir ünle anılmasına sebep olmuştur. Daha da önemlisi seçimler esnasında yaşanan baskı ve tanık olunan hileler, yeni yeni filizlenmekte olan Türk demokrasisinin sakatlanmasına sebebiyet vermiş, demokrasinin kendisi bünyesel bir yara almış ve bu yara bir türlü iyileşememiştir. Buna karşın Temmuz 1946 tarihinde yaşanan siyasi gelişmeler doğrultusunda ilk kez Türk halkı, partiler arasındaki siyasi rekabetin bir çeşit dışa vurumu olan seçim propagandaları sonucunda, "bir tanecik reyi için " kendisine çeşitli vaatler verildiğini; bu çerçevede kendisinin ikna edilmeye çalışıldığını; hal ve hatırının sorulduğunu görmüştür. Bu doğrultuda artık kendisinin de bu toplum içerisinde yaşayan canlı bir organizma olduğunun farkına varıldığını ve kendisini kucaklamaya hazır farklı bir devlet anlayışının ortaya çıkmaya başladığını anlamış ve tüm bu değişimler için ise o "bir tanecik reyinin" öneminin farkına varmıştır. Bu yüzden de seçim döneminde yaşanan olumsuz gelişmeler karşısında DP'ye gönül vermiş olan bir kısım halk, siyasi iradesine konulmak istenen ipoteğe karşı yani ilk kez verdiği "oy"una sahip çıkmak amacıyla seçim sonuçlarının açıklanmasının hemen ardından yeni meclisin açılma tarihi olan 5 Ağustos 1946 tarihine kadar miting ve gösteriler düzenlemiş ve böylece demokratik ölçüler çerçevesinde tepkisini ortaya koymaya çalışmıştır. Bu çalışmada, o dönemin süreli yayınları temel alınarak, bir kısım Türk halkının demokrasinin temel ilkeleri olan serbest eleştiri ve murakabe prensiplerini meclis dışında da olsa benimsemeye başladığı ve bu durumun sisteme nasıl bir dinamiklik kazandırdığı ortaya konulmaya çalışılacaktır

PAINFUL BIRTH OF DEMOCRACY IN TURKEY: THE 1946 ELECTIONS

The first general elections of the Republic of Turkey that took place on 21 July 1946 was not fairly concluded and was badly reminded because of some collusions and pressures experienced before, during and after the elections. The way the 1924 Constitution was elaborated and the ambiguity in party-state difference during the period between 1923 and 1946 were accompanied by anti-democratic habits resulting from the practices of one-party regime. In this respect, as some bureaucrats in the state service had concerns for their future in case of any change in the political system. Also the members of Republican People’s Party and again some bureaucrats used to equate themselves to the state and so they regarded all oppositions to the party as a threat against the state. On the other hand, for the first time, the Turkish people were given pledges for “their only one vote”; they tried to be persuaded and their situation was asked by the political parties as a part of election campaigns in July 1946. Thus they began to realize their role in the society and to understand the state’s new and embracing attitude in order to get their “only one vote”. As a reaction against the negative developments during the elections, some supporters of the Democrat Party wanted to defend their vote that they gave for the first time and they organized meetings and demonstrations from immediately after the announcement of the results of elections to the opening of the Assembly on 5 August 1946. By doing so, they tried to show their reactions in the frame of democratic limits. This proved that a part of Turkish people began to assume such democratic principles as free criticism and competition and the political system was becoming more dynamic. However, pressures and collusions experienced during the 1946 elections gave damage to the newly developing democracy which was hurt and could not recover. The 1946 elections determined the characteristic of the Turkish democracy and influenced its unfortunate fate. The developments during the elections caused the rise of a deep disappointment among many people and this disappointment became a determinative factor for shaping of relations between parties until 1960. The demonstrations organized by the Democrats after the 1946 elections and the declaration of “the oath of independence or the oath of enmity” by the DP administrators accelerated the process of division between the political parties. It should be noted that there was no possibility for the RPP to statistically lose the elections. However, if the Democrat Party attended to the elections in all cities by appointing nominees for all posts and if it won the elections there would possibly be some problems in the Turkish political life and in the run of the state’s internal and foreign politics. Despite such possible defects, the Turkish democracy would have been stronger and it would have been possible to overcome all problems. Consequently, emerging antagonism in the Turkish political life later exposed itself in all levels of the state and then this antagonism penetrated into public life and ordinary people. This was so obvious that people in villages and small towns began to separate their coffeehouses and mosques according to political parties they supported. This negative transformation in Turkish political and social life occurred as follows: Antagonism brought suspicion, suspicion brought fear and fear brought mistakes.

PDF

___

BİLA, Hikmet; Sosyal Demokrat Süreç İçinde CHP ve Sonrası, Milliyet Yayınları, İstanbul 1987.
BİRAND, Mehmet Ali – DÜNDAR, Can – Çaplı, Bülent; Demirkırat, Doğan Kitap, İstanbul 2007.
BİRGİT, Orhan; Evvel Zaman İçinde, Doğan Kitap, İstanbul 2006.
DOĞAN, Avni; Kurtuluş, Kuruluş ve Sonrası, Dünya Yayınları, İstanbul 1964.
GOLOĞLU, Mahmut; Demokrasiye Geçiş (1946 – 1950), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2013.
KARPAT, Kemal; Türk Demokrasi Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara 2008.
LEWIS, Bernard; Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
ÖYMEN, Altan; Bir Dönem Bir Çocuk, Doğan Kitap, İstanbul 2009.
TOKER, Metin; Tek Partiden Çok Partiye: 1944 – 1950, Milliyet Yayınları, İstanbul 1970.
TURAN, İlhan; İsmet İnönü ve Tek Dereceli İlk Seçimler (1946 – 1950 – 1954 – 1957) Üzerine Seçmeler, İnönü Vakfı Yayınları, Ankara 2002.
TÜİK; Milletvekili Genel Seçimleri: 1923 – 2011, TÜİK Yayınları, Ankara 2012.
YÜCEL, Serhan; Demokrat Parti, Ülke Kitapları, İstanbul 2001.
KOÇAK, Cemil, “Siyasi Tarih: 1923 – 1950”, Yakınçağ Türkiye Tarihi: 1908 - 1980, Milliyet Yayınları, İstanbul
TUNÇAY, Mete, “Cumhuriyet Halk Partisi (1923 – 1950)”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 8, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
“Adana’da Büyük Bir Miting Yapıldı” , Vatan Gazetesi, 01.08.1946, no: 1861, s.1, 3.
“Ankara Mitingi Çok Muazzam Oldu” , Vatan Gazetesi, 04.08.1946, no: 1864, s.1.
“Aydın’da Dünkü Mitingi” , Cumhuriyet Gazetesi, 07.08.1946, no: 7894, s.1, 3.
“B. Celal Bayar Dün Adana’da Bir Nutuk Söyledi” , Akşam Gazetesi, 30.06.1946, no:9951, s.1.
“Bursa’da Dün Büyük Bir Miting Yapıldı” , Cumhuriyet Gazetesi, 28.07.1946, no: 7884, s.1, 3.
“Bursa’da Dün Muazzam Bir Miting Yapıldı” , Vatan Gazetesi, 28.07.1946, no: 1857, s.1.
“Demokrasi Nedir?” , Cumhuriyet Gazetesi, 29.09.1945, no:7585, s.2.
“Demokrat Parti Liderinin İddiaları” , Tanin Gazetesi, 25.07.1946, no: 1045, s.1 – 2.
“Demokrat Parti’nin Bursa Mitingi” , Tanin Gazetesi, 28.07.1946, no: 1048, s.1.
“Demokratlar Beklenen Mitinglerini Yaptılar” , Ulus Gazetesi, 26.07.1946, s.1, 3.
“Demokratların İzmir’deki Mitingi” , Tanin Gazetesi, 26.07.1946, no: 1046, s.1 – 2.
“DP’nin Adana’da Dünkü Mitingi” , Cumhuriyet Gazetesi, 01.08.1946, no: 7888, s.1, 3.
“DP’nin Ankara’daki Dünkü Mitingi” , Cumhuriyet Gazetesi, 04.08.1946, no: 7891, s.1, 3.
“DP’nin İzmir’de Dün Yaptığı Miting” , Cumhuriyet Gazetesi, 26.07.1946, no: 7882, s.1, 3.
“Dün Konya’da da Büyük Bir Miting Yapıldı” , Cumhuriyet Gazetesi, 02.08.1946, no: 7889, s.1.
“Gençliğin Mareşali Ziyaretleri” , Vatan Gazetesi, 27.07.1946, no:1856, s.1.
“General Kazım Karabekir Bir Beyanname Neşretti” , Akşam Gazetesi, 14.07.1946, no:9965, s.1 – 2.
“Halkın Fikri: Demokrasi Nedir?” , Cumhuriyet Gazetesi, 24.09.1945, no:7580, s.2.
“İnönü’nün Mühim Hitabesi” , Akşam Gazetesi, 18.07.1946, no:9969, s.1 – 2.
“İstanbul’da Kadın Seçmenler Daha Çok” , Akşam Gazetesi, 04.07.1946, no:9955, s.1.
“İzmir’de Büyük Bir Miting Yapıldı” , Akşam Gazetesi, 26.07.1946, no: 9977, s.1.
“İzmir’de Muazzam Bir Miting Yapıldı” , Vatan Gazetesi, 26.07.1946, no: 1855, s.3.
“Mareşal Ankara’da” , Vatan Gazetesi, 30.07.1946, no: 1859, s.1, 3.
“Mareşal Fevzi Çakmak Bu Sabah Ankara’ya Vardı” , Akşam Gazetesi, 29.07.1946, no: 9980, s.1.
“Mareşal Fevzi Çakmak’ın Ankara’ya Gelişi” , Cumhuriyet Gazetesi, 29.07.1946, no:7885, s.1, 3.
“Sıkıyönetim Komutanlığının Tebliği” , Akşam Gazetesi, 25.07.1946, no: 9976, s.1.
ATAY, Falih Rıfkı; “Demokrat Parti’nin Beyannamesi’ne Dair!” , Ulus Gazetesi, 12.07.1946, s. 1, 6.
ATAY, Falih Rıfkı; “Hürriyet Yolu, Anarşi Yolu…” , Ulus Gazetesi, 05.07.1946, s. 1, 3.
ATAY, Falih Rıfkı; “Halkı Kimler Anlamıyorlar?” , Ulus Gazetesi, 15.07.1946, s. 1.
DAV’ER, Abidin; “Evet, Artık Karar Milletindir!” , Cumhuriyet Gazetesi, 19.07.1946, no: 7875, s. 1, 3.
ERİM, Nihat; “23 Yılın Hesabı - I” , Ulus Gazetesi, 25.07.1946, s. 1, 3.
ERİM, Nihat; “23 Yılın Hesabı - II” , Ulus Gazetesi, 26.07.1946, s. 1.
ERİM, Nihat; “Çetin İmtihan, Güzel Netice” , Ulus Gazetesi, 22.07.1946, s. 1, 3.
KARAY, Refik Halid; “Seçimde Valiler” , Akşam Gazetesi, 03.07.1946, no: 9954, s. 1.
SADAK, Necmeddin; “Biz Ne Bekliyorduk…” , Akşam Gazetesi, 17.07.1946, no: 9968, s. 1 – 2.
SADAK, Necmeddin; “Açık ve Samimi Bir Konuşma” , Akşam Gazetesi, 13.07.1946, no: 9964, s. 1 – 2.
SADAK, Necmeddin; “Yarın, Türkiye Tarihinde Ehemmiyetli Dönüm Noktası Olacaktır. Vatandaşlar, Vazife Başına” , Akşam Gazetesi, 20.07.1946, no: 9971, s. 1 – 2.
SADAK, Necmeddin; “Karanlığı Dağıtan, Gönüllere Ferah Veren Hitabe” , Akşam Gazetesi, 19.07.1946, no: 9970, s. 1 – 2.
SADAK, Necmeddin; “Millet Karşısında Her İki Tarafın Vazife ve Mesuliyetleri” , Akşam Gazetesi, 27.07.1946, no: 9978, s. 1 – 2.
TOKER, Metin; “Seçim Günü İçki Yasağı Yoktu Ama Sarhoş da Yoktu” , Milliyet Gazetesi, 01.09.1983, no: 12865, s. 10.
TOKER, Metin; “Celal Bayar: DP Kurucusu” , Milliyet Gazetesi, 24.08.1986, s. 8.
TOKER, Metin; “İlk Kez Tek Dereceli Seçim Yapılıyordu… Oy Açık, Tasnif Gizli” , Milliyet Gazetesi, 02.09.1983, no: 12866, s. 6.
YALÇIN, Hüseyin Cahid; “Ecnebi Bakışıyla Yeni Türkiye” , Tanin Gazetesi, 27.07.1946, no: 1047, s. 1.
YALMAN, Ahmet Emin; “Memur Vatandaş” , Vatan Gazetesi, 09.07.1946, no: 1838, s. 1, 3.
YALMAN, Ahmet Emin; “Milleti Anlamıyorlar” , Vatan Gazetesi, 11.07.1946, no: 1840, s. 1, 3.
YALMAN, Ahmet Emin; “Yollardan İntibalar” , Vatan Gazetesi, 19.07.1946, no: 1848, s. 1, 5.
YALMAN, Ahmet Emin; “Millet, Hükmünü Vermiştir”, Vatan Gazetesi, 23.07.1946, no: 1852, s. 1, 3.
YALMAN, Ahmet Emin; “Hesap Günü” , Vatan Gazetesi, 20.07.1946, no: 1849, s. 1.
YALMAN, Ahmet Emin; “Hak Duygusu” , Vatan Gazetesi, 26.07.1946, no: 1855, s. 1, 3.
YALMAN, Ahmet Emin; “Devlet ve Parti” , Vatan Gazetesi, 17.07.1946, no: 1846, s. 1, 4.
YALMAN, Ahmet Emin; “Nasıl Olmalıydı?” , Vatan Gazetesi, 22.07.1946, no: 1851, s. 1, 3.
YILDIRIM, Erinç Erdal (2014). “İnönü Dönemi’nin ‘Resmi Olmayan Tarihi Muhafazakârların Dün Algısı / ‘Non Official’ History of the İnönü Era İntellectuals’ Perception of the Past” , TURKISH STUDİES – İnternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308 – 2140, Volume 9/4 Spring 2014, www. turkishstudies.net, p. 1199 – 1216.