219143

ÇANAKKALE CEPHESİNDE MUSTAFA KEMAL

Birinci Dünya Savaşı'nın tarihi seyri içinde Çanakkale Cephesi, askerî ve siyasî sonuçları itibariyle Türk ve Dünya tarihinde önemli bir yer tutar. Çanakkale harekâtı Boğazlara ve İstanbul'a egemen olma savaşlarıdır. İtilaf Devletleri'nin Osmanlı'yı tarih sahnesinden silip, önem kazanan topraklarına sahip olmak ve sömürgelerinin selameti için Hilafet gücünü ortadan kaldırmaya yönelik bir hamlesidir. Buna karşı Çanakkale'deki mücadele aynı zamanda bir milletin var olma mücadelesidir. Bu savaşlar Osmanlı'nın daha tükenmediğini ve var olduğunu ispatlayıcı niteliktedir. Sonraki yıllarda gerçekleşecek olan Milli mücadelenin dayanak noktasıdır. Ayrıca Çanakkale zaferi Türk milletinin emperyalizm karşısında duruşuyla dünya sömürge tarihinin değişiminde önem bir yere sahiptir. Bu mücadeleler içerisinde bu savaşın isimsiz binlerce kahraman asker ve komutanları olmuştur. Çalışmamızın ana konusu olan onlardan sadece biri, bu savaş süresince önce Yarbay sonrasında Albay olan Mustafa Kemal isimli bu genç subay, Çanakkale Savaşlarıyla bütünleşmiş ve "Anafartalar Kahramanı" adıyla üne kavuşmuş, ayrıca "İstanbul'u Kurtaran Komutan" unvanlarıyla bütün yurtta tanınmıştır. Çanakkale Kara Savaşlarındaki başarılarıyla ile İstanbul basınında yer bulmuş, başta askeri çevreler olmak üzere kamuoyunun dikkatini çekmiştir. Mustafa Kemal bu süreçte sadece Osmanlı İstanbul'unda yerel çevreler tarafından değil, aynı zamanda başta İngilizler olmak üzere İtilaf Kuvvetleri tarafından göstermiş olduğu askeri başarılardan dolayı yakından takip edildiği görülmüştür. Bu çalışmada, Mustafa Kemal'in Gelibolu'nun muhtelif yerlerinde üstlendiği önemli görevler başta olmak üzere, Kara Savaşları'nda gösterdiği başarılar ve bu savaşlar içerisindeki üstlendiği rol, önemli olaylar çerçevesinde ele alınmaktadır

MUSTAFA KEMAL IN GALLIPOLI FRONT

In respect of its military and political results, Dardanelles Wars have an important role in Turkish and World History within the historical process of the World War I. Gallipoli campaign was a matter of dominating Straits and Istanbul. It was a move made by the Allies for erasing the Ottoman Empire from the stage of history, conquering its soils that were gaining importance within that period and abolishing the power of caliphate for the safety of their colonies. On the contrary, the fight in Dardanelles was also a struggle to survive of a nation. This war also proved that the Ottomans did not give out yet and they were still there. And it would be the mainstay for the war of independence to be realized in the ensuing years. Besides, Çanakkale victory has an important place in the change of the history colonialism with the stance of Turkish nation against the imperialism. Within these struggles, there have been thousands of nameless soldier and commander heroes of this war. The main subject of our work is only one of them; the young army officer, Mustafa Kemal, who was a lieutenant colonel before this war and colonel after that. He communed with Dardanelles Wars, gained fame with the name “Anafartalar Hero” and was known throughout the nation with the title of “the Commander who saved Istanbul”. He apperared in Istanbul press with his success in dardanelles ground war, and called public's attention notably the military circles. It was seen that Mustafa Kemal was followed closely by not only by the local circles in the Ottoman Istanbul, but also by the Allied Powers, particularly by the English, due to his military successes. Besides being a decisive trashing for the Entente Forces, Dardanelles Wars became a great loss of prestige for England and France, the countries with colonies all around the world. And for the Ottoman Empire, bringing self-confidence to Ottoman people after the Balkan defeat, this victory ensured the society reawaken despite the inadequacy of technological opportunities. With the Dardanelles victory, it was seen that the Ottoman Empire still kept its power and dynamism, which was thought to collapse by the Western Countries. This was a substantial source of motivation for the new Turkish state to be founded further on. The Dardanelles Wars involve many known and unknown heroic sagas of gallant soldiers. And one of the most important ones among them is certainly Mustafa Kemal. He was historic with his victories in Dardanelles Wars. His military genius and leadership rose to prominence in the Dardanelles battles and he earned reputation as a known commander at home and abroad. Mustafa Kemal’s role in Dardanelles battles, which is an important event to affect the future of a nation and the duration of a great war, is unarguably major and significant. Mustafa Kemal to determine rightly the place where enemies would land in the Dardanelles Wars, keep the land in the middle of the Gallipoli peninsula with strategic importance under control constantly, affect the course of events during the war with his well-directed and brave decisions and set his soldiers an example by taking part before them in times of attack brought him into prominence. While all these happenings did not escape from the notice Çanakkale Cephesinde Mustafa Kemal 555 Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/1 Winter 2015 of domestic and foreign observers, the soldiers witnessing the said events mentioned what they saw when they went back to their homelands. Mustafa Kemal Pasha was known by people as the Anafartalar hero when he arrived to Anatolia as the leader of the National Struggle. He had defeated the English, so he could do it once again. This thought was accepted by the hopeless people of the National Struggle period as a source of hope. The same thing enabled him to be accepted as a political leader in the opening of the Grand National Assembly as well. He became the undisputed leader of the National Struggle. Today, the victory gained in Dardanelles involves important messages for our nation to be in unity. Martyrs lie in Dardanelles from throughout the country and today this is important for new generations to have the conscious of being a nation. In this work, the important tasks that Mustafa Kemal took on in various places of Gallipoli being in the first place, his achievements in ground wars and the role he played in these wars are evaluated within the frame of important events.

PDF

___

“Atatürk ve Türk Musikisine Ait Bilinmeyen Hatıralar”, 20. Asır Mecmuası, 5 Ocak 1956.
AKGÜN, Seçil Karal, Çanakkale Muharebelerinde Anzaklardan Esintiler, Çanakkale Savaşları Tarihi, C IV, Değişim Yayınları, İstanbul, 2008.
ALTAY, Fahrettin, Çanakkale Hatıraları, C II, Yay Haz: Metin Martı, Arma Yayınları, İstanbul, 2002.
ALTINTAŞ, Ahmet, Belgelerle Çanakkale Savaşları, 1997.
ARI, Kemal, Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
Askeri Yönüyle Atatürk, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
ATACANLI, Sermet, Atatürk ve Çanakkale’nin Komutanları, MB Yayınevi, İstanbul, 2007.
Atatürk’ün Nişan ve Madalyaları, Haz. Nusret Baycan, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Ankara 1986.
AYDEMIR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, C.III, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1999.
AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam, C I, Remzi Yayınevi, 1999.
BAYCAN, Nusret, Atatürk ve Askerlik Sanatı, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1985.
BEDİRHAN, Yaşar- ATABEY, Figen, “Osmanlı Bahriyesi’nde Yabancı Danışmanlar (1808- 1908)”, Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/5, Spring 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4634, p.127-139.
Birinci Dünya Harbi İçerisinde Çanakkale Harekâtı, Genelkurmay Başkanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara, 2000.
Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi; C.V., 3. Kitap, Çanakkale Cephesi Harekâtı, Gnkur. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Gnkur. Basımevi, Ankara, 1980.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi V. Cilt Çanakkale Cephesi Harekâtı, 1’inci, 2’inci, 3’üncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi, Ankara, 2002.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, VIII. Cilt, Deniz Harekâtı, Gnkur. Basımevi, Ankara 1976,
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi; V. Cilt, Çanakkale Cephesi, III. Kitap, Genel Kurmay Yayınları, Ankara, 1980.
Cumhuriyet
ÇALIŞLAR, İzzettin, On Yıllık Savaşın Günlüğü: Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları, Haz: İsmet Görgülü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1997.
DEĞERLİ, Esra Karakoyuncu, “Bir İngiliz Diplomatın Gözüyle Atatürk ve Türkiye (1933-1939)”, Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 3/4, Summer 2008, www.turkishstudies.net, DOI Number:http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.384, p.554-663.
ERDEMİR, Lokman, “Çanakkale Cephesi’nden Milli Mücadele’ye Bir Zabit (Hasan Remzi Fertan ve Hatıratı)”, Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/4, Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6838, p.429-444.
ERDEMİR, Lokman, Çanakkale Savaşı Siyasi Askeri ve Sosyal Yönleri, Gökkubbe Yayınları, İstanbul, 2009.
Esat Paşa’nın Çanakkale Hatıraları”, Hayat Dergisi, sayı 35, 1959.
Esat Paşa’nın Çanakkale Hatıraları”, Hayat Dergisi, sayı 36, 1959.
Genelkurmay, Arıburnu Muharebeleri Raporu, Ankara, 2011.
GÖRGÜLÜ, İsmet, “Çanakkale’de Almanların Niyeti”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Sayı 1, Mart 2003, s.178.
GÖRGÜLÜ, İsmet, Kurtarıcının Doğduğu Yer Çanakkale, Türkiye Barolar Birliği Yay, Ankara, 2014.
HAMİLTON, Ian, Gelibolu Hatıraları 1915, Çev; M. Ali Yalman-Nurer Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2005.
Harp Mecmuası
ILGAR, İhsan – Uğurlu, Nurer, Esat Paşa Çanakkale Savaşı Hatıraları, Örgün Yay, 2003.
ILGAR, İhsan, Çanakkale Savaşları 1915, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1982.
İĞDEMİR, Uluğ, Atatürk’ün Yaşamı, C, I, 1881-1918, Ankara, 1988.
İĞDEMİR, Uluğ, (Yay.) Mustafa Kemal, Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe, TTK, Ankara, 1990.
İĞDEMİR, Uluğ, (Yay. Haz) Mustafa Kemal, Arıburnu Muharebeleri Raporu, TTK, Ankara, 1986.
İkdam
İllustrasyon
İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, 1. Kitap, Bilgi Yay, 1985.
KABASAKAL, Hüseyin, “Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Muharebeleri’nde Türk ve Alman Savunma Planları Konusunda Yorumlar”, Çanakkale Muharebeleri 75. Yıl Armağanı, Ankara, 1990.
MARTI, Metin, (Yay Haz), Mustafa Kemal Atatürk, Anafartalar Hatıraları, Çanakkale Hatıraları, C I, Arma Yayınları, İstanbul, 2005.
MOOREHEAD, Alan, Gallipoli- Çanakkale Geçilmez, İstanbul, 1972.
MÜHLMAN, Carl, Çanakkale Savaşı, Bir Alman subayının Anıları, Timaş Yayınlan, İstanbul, 2006
MÜHLMAN, Carl, Çanakkale Savaşı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2003.
OGLANDER, C. F. Aspinaldi, Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı, Cilt I-II, Yay. Haz; Metin Martı, ArmaYayınları, İstanbul, 2005.
Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, C. I, Ankara, 2005.
ÖZAKMAN, Turgut, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, Bilgi Yayınevi, 1997.
SANDERS, Liman Von, Türkiye’de Beş Sene, Çev: Muzaffer Albayrak, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2006.
SAYILIR, Burhan, “10 Ağustos Anafartalar Zaferi”, Çanakkale 1915, Sayı 3, Ağustos 2009, s. 5.
SEÇER, Turhan, Destanlaşan Çanakkale, Deniz-Kara-Hava Savaşları, Bütün Yönleriyle Anılar ve ve Yorumlar, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 2005.
Selahaddin Adil Paşa, Çanakkale Hatıraları, Yay Haz, Metin Martı, C.I, Arma Yayınları, İstanbul, 2005.
Servet-i Fünun
SEVİLAN, Nihan, Çanakkale 1915, Sayı 8, Mart 2011, s. 8.
Tanin
Tasvir-i Efkâr
Tevhid-i Efkâr
The watchman and southron. (Sumter, S.C.) 1881-1930, December 15, 1915.
TUNÇOKU, Mete, Anzakların Kaleminden Mehmetçik, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2007.
Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genel Kurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
UĞURLU, Nurer – ILGAR, İhsan, Esat Paşa Çanakkale Savaşı Hatıraları, Örgün Yayınları, İstanbul, 2003.
ÜNAYDIN, Ruşen Eşref, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal İle Mülakat, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
VANTHOFT, Uğural, “Atatürk Hangi Çanakkale Kitabını Okudu, Hangisine işaret koydu”, Çanakkale 1915, sayı 3, Ağustos, 2009, s. 53.
Yenigün
YILMAZER, Tuncer, Alçıtepe’den Anafartalara Çanakkale Kara Muharebeleri, Yeditepe Yay, İstanbul, 2006.
YİĞİTGÜDEN, Remzi, SARAL, Muhterem,(Hazırlayan) Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi: Osmanlı Devri: Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Çanakkale Cephesi Harekâtı (25 Nisan 1915- Mayıs 1915), C V, II. Kitap (Çanakkale Harekâtı II), Ankara, 1978.