ÖLÜM KAYGISI VE DUA TUTUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Bu araştırma ilk yetişkin, orta yaşlı ve yaşlıların ölüm kaygıları ile dua tutumları arasındaki ilişkiyi araştırmak üzerine yapılmıştır. Ölüm ve dua insan için evrensel nitelik kazanmış iki kavramdır. Ölüm kaygısı bireylerin her yaş döneminde yaşanabilecek evrensel bir kaygı olup nesnesi ve kaynağı belli olduğunda ise ölüm kaygısı ölüm korkusuna dönüşür. İnsanlar yaşadıkça ölümü tadarlar bu yüzden ölüm sadece bir kere yaşanılmaz. Dua tutumu da ölüm kaygısı gibi yaş dönemlerine göre değişebilen ve her dindar bireyde görülebilen evrensel bir tutumdur. Birçok çeşitlerinin olduğu bilinen dua tutumunun ölüm kaygısı ve boyutları tarafından nasıl ne oranda yordadığını araştırmak bu araştırmanın amaçlarından biridir. Araştırmada nicel yöntem içinde survey ve anket tekniği kullanılmıştır. Araştırma örneklemi Sivas ve çevresinde ikamet eden ilk yetişkin, orta yaşlı ve yaşlı 487 bireyi kapsamaktadır. Araştırmaya katılan örneklemin hem de cinsiyet hem de yaş değişkenleri açısından dua tutumları ve ölüm kaygıları ele alınmıştır Cinsiyet değişkeninde kadın (n=263) ve erkekler (n=224) arasında dua tutumlarında anlamlı fark görülmezken ölüm kaygılarında ise kadınların ortalama puanları erkeklerden anlamlı olarak daha fazladır. Yaş değişkeninde ise ilk yetişkinlerin (n=223) dua tutumları diğer yaş dönemlerine göre anlamlı olarak daha düşükken ölüm kaygıları ise anlamlı olarak daha yüksektir. Kadın ve erkelerin "öte dünya kaygıları" dua tutumlarını pozitif yönlü yordamaktadır. İlk yetişkinlerin "öte dünya" ve "çürüme bozulma" kaygıları dua tutumlarını pozitif, "fiziksel kayıp" kaygısı ise negatif yönlü yordamaktadır. Orta yaşlıların sadece "ölüm süreci" kaygıları dua tutumlarını negatif yönlü yordamaktayken yaşlıların ise hiçbir ölüm kaygısı dua tutumlarını yordamamaktadır. Sonuç olarak, "kadın ve erkeklerin ölüm sonrası ile ilgili kaygıları dua tutumlarını anlamlı olarak pozitif yönlü yordamaktadır". Ayrıca "gençlerin dua tutumları orta yaşlı ve yaşlı bireylerin dua tutumlarından anlamlı olarak düşüktür" sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre bireylerin "ilk yetişkinliklerindeki dindarlıkları veya dua tutumları yaşlılık dönemine doğru gittikçe artmaktadır" denilebilir. Yaşlılar ölümü daha çok tecrübe ettikleri için gençlere göre yaşlıların ölüm kaygıları daha azdır. Çünkü ölüm kaygısı tecrübe edilen bir kavramdır. Ölüm kaygısı bir kere değil ömür boyu tecrübe edilir

A RESEARCH ON THE DEATH ANXIETY AND ATTITUDE OF PRAYER

used. The research includes 487 individuals who are their age periods first adults (n=223), middle age (n=254) and elderly (n=110). In the gender, while attitude of prayer isn't significant difference among men (n=224) and women (n=263), the mean scores of women are more significant than men in the death of anxiety. In the variable of age, while first adult of attitude to prayer is significantly lower death anxiety, their death of anxiety is significantly higher than other age period. "The other world" anxieties of women and men predicts positive versatility to their attitudes of prayer. In the first adult, while anxiety of "other world" and "decay/deterioration" predict positive versatility to their attitudes of

PDF

___

ALBAYRAK, A. (2007). "Dindarlık Tipleri Açısından Dua Formları". Marife Dergisi, 7(2), 189- 201.
ALBAYRAK, A., ACUNER, Y. ve SEYHAN, B. Y. (2014). "Dua Tutum Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması", Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 365-372.
ARI, R., ÜRE, Ö. ve YILMAZ, H. (1998). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Konya: Mikro Basım Yayın Dağıtım.
AYTEN, A. (2009). "Üniversite Öğrencilerinde Ölüm Kaygısı: Türk ve Ürdünlü Öğrenciler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma". Din Bilimleri Araştırma Dergisi, IX, 4.
BALDREE, K. S., MURPY, S. P. ve POWERS, M. J. (1982). "Stress Idenficat, on and Coping atterns In Patientson Hemodialysis". Nursing Research, 31, 107-112.
BELLAH, R.N., MADSEN, R., SULLIVAN, W.M., SWIDLER, A., ve TIPTON, S. M. (1985). Habits of Heart: Individualism and Commitment in American Life. Berkeley: Unv. of California Press.
BERGMAN, Lucy. (2001). "The Death Awerness Movement Pyschology as Religion?", In Religion and Psychology: Mapping the Terrian. (eds. Diane J.Pace and William B. Parsons). New York: Routledge.
BROWN, R. J. (1994). The Human Side of Prayer. Birmingham, Alabama: Religious Education Press.
BUDAK, S. (2009). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
CARREL, A. (1961). Dua, (çev. M. Alper Yücetürk), İstanbul: Yağmur Yayınevi.
CERTEL, H. (2003), Din Psikolojisi, Ankara: Andaç Yayınları.
CİRHİNLİOĞLU, F. G. (2010). Din Psikolojisi. (I.Baskı), Ankara: Nobel Yayıncılık.
CRUSALIS, B. S. (2010). "Death Anxiety". In Encylopedia of Psychology and Religion (eds. David A. Leeming and K. Madden). New York: Springer Science.
CÜCELOĞLU, D. (1991). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
ÇANTAY, H. B. Kuran-ı Kerim ve Meal-i Kerim. (neş. M.A. Yekta Saraç). İstanbul: Risale Basım Yayın.
DAĞLI, E. N. (2010). Yaşlılarda Ölüm Kaygısı ve Dindarlık, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya: Selçuklu Üniversitesi SOSBE.
DICKSTEIN, L. S. ve BLATT, S.J. (1966). "Death Concern, Futurity and Anticipation". Journal of Consulting Psychology, 30, 11-17.
EGEMEN, B. Z. (1963). "Ölüm Üzerine". Ankara Ünv. İlahiyat Fakültesi Der. 11, 31-34.
GENÇTAN, E. (1990). Varoluş ve Psikiyatri. İstanbul: Remzi Kitapevi.
GIBSON, R. C. (1983). "Blacks at Middle and Late Life: Resources and Coping", Annals of The
American Academy of Political and Social Science, 464, 79-90.
HARKNESS, G. (1948). Prayer and The Common Life. New York: Abingdon-Cokesbury.
HOROZCU, Ü. (2010). Din Psikolojisi Açısından Dünyevi İstek Duaları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Ünv. SOSBE.
HÖKELEKLİ, H. (2008a). Ölüm, Ölüm Ötesi Psikolojisi ve Din. İstanbul: Dem Yay.
HÖKELEKLİ, H. (2008b). Din Psikolojisi, Ankara: TDV Yayınları. İBN Manzur, C. Muhammed b. Mükerrem. (1996). Lisan'ül Arab, (nşr. Muhammed A.Vehhab, Muhammed es-Sadık el-Ubeydi), Beyrut: Daru İhyai't-Turasi'l-Arabi. İBN-i Sina.(1942). Risale fi Def'i Gam'il-mevt. (çev. M. Hazmi Tura). İstanbul: Burhanettin Matbaası.
JANSSEN, J., de HART, J. & den DRAAK, C. (1990). Praying as Individualized Ritual. In HG. Heimbrock & H.B. Boudewwijinse (Eds.), Current Studies on Rituals: Perspective for The Psychology of Religion, 71-82. Amsterdam: Rodopi.
JOYCE, C.R.B., ve WELLDON, R. M. C. (1965). "The Objective Efficacy of Prayer, A DoubleBlind Clinical Trial". Journal of Chronic Disease, 18, 367-377.
KANTAŞ, N. Ö. (2004). "Apoptosis Programlı Hücre Ölümü". A.Ü. Dikimevi Sağ. Hiz. Mes. Yüksek Okulu Dergisi, c.5(1), 7-10.
KARACA, F. (2000). Ölüm Psikolojisi, İstanbul: Beyan Yayınları.
KARACA, F. ve YILDIZ, M. (2001). "Thorson-Powell Ölüm Kaygısı Ölçeğinin Türkçe Çevirisinin Normal Popülasyonda Geçerlik Güvenirlik Çalışması", Tabula Rasa, 1(1), 43- 55.
KARTOPU, S. (2012). "Lise Öğrencileri ve Öğretmenlerinin Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi (K.Maraş Örneği)", Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 147-170.
KAYIKLIK, H. (2003). Orta Yaş ve Yaşlılıkta Dinsel Eğilimler, Adana: Baki Kitabevi. KIRBY, M. ve TEMPLER, D. I. (1975). "Death Anxiety Social Work Students". In The Family and Deaths: A Social Works Symposium, New York.
KOÇ, M. (2003). "Yaşlılık Döneminde Ölüm Psikolojisi Üzerine Bir Alan Araştırması", KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 117-144.
KOÇ, M. (2004). "Yaşlılık Döneminde Ölüm Psikolojisi Üzerine Bir Alan Araştırması", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fak. Der. 8(1), 203-228.
KOÇ, M. (2004a). "Ergenlik Döneminde Dua ve İbadete Yönelik Tutum ve Davranışlar Üzerine Bir Saha Araştırması". Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(6), 147-178.
KOENIG, H. G. (1998). Hand Book of Religion and Mental Health. California: Akademic Press.
KOENIG, H. G., GEORGE, L. K., ve SIEGLER, I. (1988). "The Use of Religion and Other Emotion Regulating Coping Strageies Among Older Adults". The Gerentologist, 28, 303- 310.
KUBLER-ROSS, E. (1969). On Death and Dying, NewYork: Mc Millian Publishing.
LARID, S. P. (1991). A Preliminary Investigation Into the Role of Prayer As a Coping Technique for Adult Patients With Arthritis. (Unpublished Doctoral Dissertation), University of Kansas, Lawrance, KS.
MANFREDI, C. ve PICKETT, M. (1987). "Perceived Stressful Situations and Coping Strategies Utilized by the Elderly". Journal of Community Mental Health Nursing, 4, 99-110.
MARINIER, P. (1990). Dua Üzerine Düşünceler (Psikofizyolojik Sebepleri ve Sonuçları). (çev. Sadık Kılıç). İzmir: Nil Yayın evi.
MEADOW, M. J. ve KAHOE, R. D. (1984). Psychology of Religion: Religion In Individual Lives. New York: Harper and Roe.
MU'CEMUL-Vasit. (1972). (Tahriç: İbrahim Enis, Abdulhalim Muntasır, Atiyye es-Sarrci). Kahire: Dar'ul Mearif.
MURRAY, P. (1974). "Death Education and Its Effect on the Death Anxiety Level Nurses". Psychological Reports, 35, 1250.
NEUFELDT, D. E. ve HOLMES, C. B. (1979). "Relationships Between Personality Traits and Fear of Death". Psychological Reports, 45, 907-910.
ONUR, B. (1991). Gelişim Psikolojisi: Yetişkinlik, Yaşlılık, Ölüm. Ankara: Verso Yayınları.
ÖNER, N., ve Le COMPTE, A. (1998). Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Ünv. Yayınları.
ÖZBAYDAR, B. (1970), Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: Baha Matbaası.
PARKER, G. B. ve BROWN, L. B. (1986). "Coping Behaviors That Mediate Between Life Events and Depression". Archives of General Psychiatry, 39, 1386-1391.
POLOMA, M. M. ve PENDLETON, B. F. (1989). "Exploring Types of Prayer and Quality of Life: A Research Note". Review of Religious Research, 31, 46-53.
SAUDIA, T. L., KINNEY, M. R. BROWN, K. C. ve YOUNG-WARD, L. (1991). "Health Locus of Control and Helpfulness of Prayer". Heart and Lung, 20, 60-65.
SAYGILI, S. (2011). Yaşlılık Psikolojisi, İstanbul: TÜRDAV Yayın Grubu.
SCHULTZ, P. D. ve SCHULTZ, S. E. (2007). Modern Psikoloji Tarihi. (Çev.Yasemin Aslay). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
SEYHAN, B. Y. (2014). "Üniversite Öğrencilerin Tanrı Tasavvuru ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler", Sivas Cum. Ünv. İlh. Fak. Dergisi, 18/1, baskıda.
SEYHAN, B.Y. (2013a). "Dua Tutumu ile Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma", Sivas Cum. Ünv. İlh. Fak. Dergisi, 17/2. 157-183.
SEYHAN, B.Y. (2013b). Üniversite Öğrencilerinin İnanç Tarzları, Denetim Odağı ve Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi SOSBE.
SHAW, R. J. (1992). "Coping Effectiveness In Nursing Home Residents". Journal of Aging and Health, 4, 551-563.
SPILKA, B. (2013). Dini Pratik, Ritüel ve Dua, (çev. Ö. Çetin; Din ve Maneviyat Psikolojisi, ed. İ. Çapcıoğlu ve A. Ayten), Ankara: Phoenix Yayınları.
SUTTON, T. D. ve MURPHY, S. P. (1989). "Stressors and Patterns of Coping in Renal Transplant Patients". Nursing Research, 38, 46-49.
TAPLAMACIOĞLU, M. (1962), “Yaşlılara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerine Bir Anket Denemesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10, 141–151. TDK Türkçe Sözlük. (2005). Ankara.
TEMPLER, D.I., RUFF, C. F. ve FRANKS, C. M. (1971). "Death Anxiety: Age, sex and Parantel Resemblance in Diverse Populations". Development Psychology, 4, 108.
THORSON, J. A. ve POWELL, F. C. (1989). "Elements of Death Anxiety and Meanings of Death". Journal of Clinical Psychology, 44(5), 691-701.
THORSON, J. A. ve POWELL, F. C. (1993). "Personality, death Anxiety, and Gender". Bulletin of the Psychonomic Society, 31(6), 589-590.
TİRMİZİ, Ebu İsa, (1992). Sünen-i Tirmizi, İstanbul: Çağrı Yay.
VINCENT, J. A. (2003). Old Age. New York: Routledge.
WALKER, S.R., TONIGAN, J. S., MILLER, W.R., COMER, S. ve KAHLICH, L. (1997). "Intercessory Prayer in the Treatment of Alcohol Abuser and Dependence: A Pilot Investigation". Alternative Therapies, 3(6), 79-86.
YALOM, E.I. (2002) The Gift of Therapy. New York: Harper Collins.
YILDIZ, M. (2014), Ölüm Kaygısı ve Dindarlık, İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayıncılık.
YILDIZ, M., SEZEN, A. ve YENEN, İ. (2007). “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde DurumlukSürekli Kaygı Düzeyleri ile Akademik Güdülenmeler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25, 213-239.