İBN HİŞÂM'IN ARAP GRAMERİ AÇISINDAN SORUNLU GİBİ GÖZÜKEN KUR'ÂN KIRAATLERİNE YAPTIĞI DİLSEL YORUMLAR

Arap dili çevrelerinde kabul görmüş dilcilerden biri olan İbn Hişâm Ebu Muhammed Abdillah Cemaluddîn b. Ahmed, kendi döneminin önemli ilim ve kültür merkezlerinden biri olan Kahire'de dünyaya gelmiş, hayatının çoğunu burada geçirmiştir. İbn Serrâc, Ebû Hayyân ve İbn Cemaâ gibi o çağın tanınmış âlimlerinin ders halklarına katılarak onlardan istifade etmiştir. Şöhreti memleketi olan Mısır'ı aşmış, İbn Haldun onun hakkında "Mağrib'te bulunduğumuz sıralarda Sibeveyh'ten daha nahivci olduğu söylenen birini işitiyorduk", demiştir. Otuzdan fazla eseri bulunan İbn Hişâm'ın, Şerhu Katri'n-Nedâ ve Bellu's-Sedâsı, Evdahu'l-Mesâlik İlâ Elfiyyeti'bni Mâlik'i, Şerhu Şuzûri'zZeheb'i ve Muğni'l-Lebîb'i özellikle bilimsel çevrelerde ders kitabı olarak takip edilmiş ve hala edilmektedir. Eserlerinde nahiv konularını sistematik bir şekilde ele alan İbn Hişâm, yeri geldikçe Kur'an kıraatleri içinde yerleşik dil kurallarına aykırı olan ifadeleri kendinden önceki âlimlerin birikimlerinden de yararlanarak anlaşılır bir halde izah etmektedir. Bu çalışmada İbn Hişam'ın, zaman zaman Kur'ân'ın vahiy mahsulü olduğu konusunda şüphe uyandırma amaçlı kimi çevrelerde de gündeme getirilen el-En'âm, 6/27; en-Neml, 27/25 ayetlerinde nidâ edatının harf ve fiil üzerine dahil olmasını; Hasan Basri'nin kıraatinde el-Müddessir, 74/6 ayetinde şartlarını taşımamasına rağmen talepten sonra gelen muzari fiilinin cezmedilmesini; Taha 20/63 ayetinde tesniyenin nasb durumunda gelmesine rağmen yedi kıraat sahiplerinin de içinde olduğu bazı kâriler tarafından elifle telaffuz edilmesini; Yûsuf, 12/9 ayetinde cezm konumunda gelmiş lâmı illetli olan muzari fiilin son harfinin Kunbul'un kıraatinde düşürülmemesini; son olarak da el-A'râf 7/160 ayetinde müennes biçimindeki on iki sayısının temyizinin müzekker ve çoğul olarak getirilmesini İbn Hişâm'ın nasıl izah ettiği incelenmiştir.

IBN HISHAM'S LINGUISTIC COMMENTS ON THE QURAN RECITATIONS WHICH SEEM PROBLEMATIC IN TERMS OF ARABIC GRAMMAR

Ibn Hisham Abu Muhammad 'Abd Allah Jamaluddin bin Ahmad, one of the recognized linguists in the Arabic language circles, was born and spent most of his life in Cairo, an important science and cultural center of his era. He attended the course cirles of well-known scholars of that era such as Ibn Sarraj, Abu Hayyan and Ibn Jamaa and benefited from them. His fame exceeded his homeland, Egypt and Ibn Khaldun said about him : "When we were in Maghreb we would hear about someone who was said to be better at Syntax (Nahw) than Sibawayh". Having more than thirty works, Ibn Hisham's Sharhu Qatru an-Nadaa wa ballu as-sadaa, Awdhah al-Masalik ila alfiyyat ibn Malik, Mughni al-Labib, and Shuzuuratu az-Zahab have been and still are followed as textbooks especially in science circles. Ibn Hisham, who handled the Syntax (Nahw) issues in a systematic manner in his works, explains in places the expressions that are contrary to the established rules in Quranic recitations explicitly by making use of the accumulations of his predecessors as well. In this study, it is examined how Ibn Hisham explained the following issues; the point which has been brought forward in some circles from time to time in order to cast doubt on the Qur'an's being a revelation that the preposition of interjection in the verses Al-Anaam, 6/27 and en-Naml, 27/25 should not include both letter and verb; the case in Hasan al-Basri's recitation of the verse Muddaththir, 74/6 that the use of present tense verb in the form of jazm (dropping of the last sound) which comes as response to the previous command verb although it does not have the necessary conditions; the pronounciation of the dual form with alif by some recitators including the seven readers of recitation in the verse Taha 20/63 although it has come in the form of nasb'; not omitting the last letter of the present tense verb whose last letter followed by an illat sound (alif, waw, ja) which has come in the position of Jazm in the verse Yousef, 12/9 in the recitation by Kunbul; finally the declension of the number 'twelve' in the feminine form as masculine and plural in the verse A'raf, 7/160.

PDF

___

el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, Tâcu'l-Luğa ve Sıhâhu'l-Arabiyye, (thk. Muhammed Zekeriyya Yusuf), Dâru'l-İlm Li'l-Melâyîn, Beyrût, 1990.
el-Ferâhîdî, Ebû Abdirrahman Halîl b. Ahmed, Kitâbu'l-Cumel fi'n-Nahv, (thk. Fahruddîn Kabâve), yy., 1995.
İbn Cinnî, Ebu'l-Feth Osman, el-Hesâis, (thk. Muhammed Ali Neccâr), Alemu'l-Kutub, Beyrut, trs. -------------- Sırru Sınâati'l-İ'râb, (thk. Hasan Hindâvî), Dâru'l-Kalem, Dımeşk, trs.
İbn Hişâm, Cemâluddîn Abdullah b. Hişâm el-Ensârî, Şerhu Şuzûri'z-Zeheb, (thk. Berakât Yusuf Hebbûd), Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1994.
----------- Evdahu'l-Mesâlik İlâ Elfiyyeti'bni Mâlik, Dâru'l-Ciyl, Beyrut, 1979.
------------ Muğnî'l-Lebîb an Kutubi'l-E'ârîb, (thk.Mâzin el-Mubarek, Muhammed Ali Hamdullah), Dâru'l-Fikr, Beyrut, 1985.
------------ Şerhu Katri'n-Neda ve Belli's-Sedâ, (thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid), Kahire, 1383.
İbn Teymiyye, Takiyudddîn Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalîm, Mecmuu'l-Fetâvâ, (thk. Abdurrahman Muhammed b. Kasım), Mecmau'l-Melik Fehd, Medine, 1995.
İbnu'l-'İmâd, Ebu'l-Felâh Ahmed Abdulhay b. Ahmed el-Akrî, Şezerâtu'z-Zeheb fî Ahbari Men Zeheb, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, trs.
İbnu's-Serrâc, Ebubekr Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi'n-Nahv, (Abdulhuseyn el-Fetelî), Müessesetu'r-Risâle, Beyrût, 1988.
el-Murâdî, Ebû Muhammed Bedruddîn Hasan b. Kâsım, (thk. Abdurrahmân Ali Suleyman), Tavdîhu'l-Mekâsid ve'l-Mesâlik bi Şerhi Elfiyyeti'bni Mâlik, Dâru'l-Fikri'l-Arabî, 2008.
el-Mutarrizî, Ebu'l-Feth Nasuriddîn b. Abdisseyyid, el-Muğrib fî Tertîbi'l-Mu'rib, (thk. Mahmûd Fâhûrî-Abdulhamîd Muhtar), Mektebetu Usâme b. Zeyd, Haleb, 1979.
en-Nehhâs, Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil, İ'râbu'l-Kur'ân, (thk. Zuheyr Gazi Zâhid), Âlemu'l-Kutub, Beyrût, 1988.
es-Sabbân, Muhammed b. Ali, Hâşiyetu's-Sabbân, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 1997.
Sîbevyh, Ebu'l-Beşer Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitâb, (thk. Abdusselâm Muhammed Harun), Dârul Cîyl, Beyrût, trs.
es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman, Buğyetu'l-Vu'ât fî Tabakâti'l-Luğaviyyîn ve'n-Nuhat, (thk. Ebu'l-Fadl İbrahim), el-Mektebetu'l-Mısriyye, Sayda, trs.
el-Ukberî, Ebu'l-Bekâ Muhibbuddîn Abdullah b. el-Huseyn, el-Lubâb fî İleli'l-Binâ ve'l-İ'râb, (thk.Gazi Muhtar Tuleymât), Dâru'l-Fikr, Dımeşk, 1995.
ez-Zeccâcî, Ebû'l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk, Kitâbu Hurûfi'l-Me'ânî, (thk. Ali Tevfîk el-Hamd), Müessesetu'r-Risâle, Beyrût, 1984.
ez-Zirikli, Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed, el-A'lâm, Dâru'l-İlm Li'l-Melâyîn, yy., 2002.