Mütercimi belirsiz bir Şeyh-i San’ân Mesnevisi

İlk defa Ferîdüddîn Attâr’ın Mantıku’t-tayr adlı Farsça eserinde yer alan Şeyh-i San’ân hikâyesi, söz konusu eserin tercümesi yoluyla XIV. yüzyılda Anadolu sahası Türk edebiyatına geçmiştir. Sonraki yüzyıllarda Mantıku’t-tayr’ın farklı tercümeleriyle yeniden yazılan bu hikâye XIII veya XIV. yüzyıl şairi Ahmedî ve XVI. yüzyıl şairi Mostarlı Ziyâ’î tarafından müstakil bir hikâye olarak kaleme alınmıştır. Bahsi geçen bu hikâyenin Türkçe versiyonlarından bazıları birkaç bilimsel çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışmada ise bu hikâyenin, yaptığımız literatür taramasına göre henüz tespit edilip üzerinde durulmayan yeni bir Türkçe metni üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda öncelikle, Şeyh-i San’ân hikâyesi ve bu hikâyenin klâsik Türk edebiyatındaki seyrine kısaca değinilecektir. Ardından ismi belirsiz bir şair tarafından Attâr’ın metni esas alınarak yazılan bu hikâyenin muhtelif yönlerine işaret edilerek bir incelemesi yapılacaktır. Makalenin sonunda ise hikâyenin çevriyazılı metnine yer verilecektir.

A Turkish version of the Shaykh-i San’ân's story written by unknown poet

The story of Shaykh-i San’ân which is placed for the first time in Mantık al-tayr written by Ferîdüddîn Attâr, started to take place in the Anatolian Turkish literature at the begining of the XIV. century as a result of the translation of the Mantık al-tayr. Although in the next centuries the story is rewrited through the other translations of the Mantık al-tayr, it had also been written separately by XIII or XIV. century poet Ahmedî and Ziyâ’î from Mostar. Most of the Turkish versions of the story has been examined as a subject in the some academic studies. In this article, a new Turkish version of this story which has not analysed in any academic studies yet –of course as far as we have seen- will be presented. In this context, firstly it will be taken a glance at the story of the Shaykh-i San’ân and its development in the classical Turkish literature; and then, this new Turkish version of the story which had been written by unknown poet based on Attar’s text, will be analysed by emphasizing to its important features. In the end of the article, there will be the Latinized text of this verison.

PDF

___

AKYÜZ, Ali, (1988), “Abdürrezzâk es-San‟ânî”, TDVİA, C. I, Diyanet Vakfı Neşriyatı, İstanbul.
AKYÜZ, Kenan ve diğerleri, (1958), Fuzûlî, Türkçe Divan, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
AYAN, Hüseyin, (2002), Nesîmî; Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni, 2 cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Bağdatlı Rûhî, Bağdatlı Rûhî Dîvânı (Karşılaştırmalı Metin) 2 cilt, (hazırlayan: Coşkun Ak), Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa 2001.
CUNBUR, Müjgan, (1952), Gülşehrî ve Mantıku’t-tayr, Ankara Üniversitesi., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
ÇAKIR, Mümine, (2008), Kavsî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
DİLÇİN, Cem, (1968), Za’îfî, Gülşen-i Sî-murg (Mantıku’t-tayr Tercümesi), İnceleme-Metin, Basılmamış Lisans Tezi, Ankara.
DİLÇİN, Cem, (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
DİLÇİN, Cem, (1993), “Mantıku‟t-tayr‟ın Manzum Çevirileri Üzerine Karşılaştırma”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S. 3, s. 35-51.
ERGİN, Muharrem, (1980), Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Fedâ‟î Dede, (1274/1857-58), Tercüme-i Mantıku’t-tayr, Necib Efendi Taş Destgahı, İstanbul.
Ferîdüddîn-i Attâr, (1968), Mantıku‟t-tayr, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı), Milli eğitim Basımevi, İstanbul.
GEVHERÎN, Seyyid Sâdık, (1977), Şeyh-i San’ân ez Mantıku’t-tayr, Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran.
GÖLPINARLI, Abdülbaki, (1961), Yunus Emre ve Tasavvuf, Remzi Kitabevi, İstanbul. Kadızâde Şeyh Mehmed, İnşirâhü’s-Sadr, TDK Kitaplığı, fotokopi no: 38.
KARTAL, Ahmet, (2004), “Attâr‟ın Mantıku‟t-tayr‟ı ile Gülşehrî‟nin Mantıku‟t-tayr‟ının Mukayesesi”, I. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni (8-10 Ekim 2003): Bildiriler, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Kırşehir, s. 297-329.
KAVRUK, Hasan, (1998), Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler, Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
KEMİKLİ, Bilal, (2008), “Kûy-ı Yârda Bir Azîz: Şeyh San‟ân Kıssası”, Süleyman Uludağ Kitabı, Dergah Yayınları, İstanbul.
KUT, Günay, (2004), “Klasik Edebiyat: Osmanlı (Batı Oğuz) Sahası”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı: Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
KUTLAR, Fatma Sabiha, (2004), Arpaemînizâde Mustafa Sâmî, Dîvân, Ankara. Lâmi‟î, (1995), Tercüme-i Nefehâtü’l-üns, (hazırlayanlar: Süleyman Uludağ-Mustafa Kara), Ma‟rifet Yayınları, İstanbul.
MERHAN, Aziz, (2003), Die Vogelgespraeche Gülşehris und die Anfaenge der türkischen Literatur, Göttingen.
Mostarlı Ziyâ‟î, (2007), Şeyh-i San’ân Mesnevisi, (hazırlayan: Müberra Gürgendereli), Kitabevi Yayınları, İstanbul.
ONAY, Ahmet Talat, (2000), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (hazırlayan: Cemal Kurnaz), Akçağ Yayınları, Ankara.
Osmânzâde Hüseyin Vassâf, (2006), Sefîne-i Evliyâ, (hazırlayanlar: Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), Kitabevi Yayınları, İstanbul.
PALA, İskender, (2000), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, LM Yayınları, İstanbul.
REDHOUSE, Sir James William, (1978), Turkish and English Lexicon: shawing in English, Çağrı Yayınları, İstanbul.
SARAÇ, M. A. Yekta, (2006) “Klasik Edebiyat Bilgisi: Belagat”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. I, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
SEYHAN, Nezihe, (2000), Medhî Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Şem‟î, Şerh-i Mantıku’t-tayr, Millet Kütüphanesi, AE Şeriyye 1185.
Şemseddîn Sâmî (1989), Kâmûs-ı Türkî, Enderun Kitabevi, İstanbul.
TATÇI, Mustafa, (1998), Yunus Emre Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
ÜNVER, İsmail, (2008), “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Turkish Studies Turkish Studies, Volume 3/6, s. 1-46.
YAVUZ, Kemal, (2007), Gülşehrî’nin Mantıku’t-tayr’ı (Gülşennâme) –Metin ve Günümüz Türkçesine Aktarma, 2 cilt, Ankara.