MUTASAVVIF, BESTEKÂR BİR ŞAİR: ZÂKİRÎ HASAN EFENDİ VE YAYIMLANMAMIŞ ŞİİRLERİ

Mutasavvıf, bestekâr ve şair kimliği ile 17. yüzyıl ilim ve sanat hayatında adından söz ettirmiş şahsiyetlerden biri de Zâkirî Hasan Efendi'dir. Hakkında kaynaklarda pek fazla bilgi bulunmayan Zâkirî, Halvetiye tarikatına intisabıyla tasavvuf muhitine dâhil olmuştur. Uzun yıllar Nûreddin-zâde Dergahı'nda zakirbaşılık görevini yürütmüş olan Zâkirî, ardından Kazancılar Camisi hatipliğine getirilmiştir. Zâkirî, bu görevleri ifasının yanısıra besteleri dolayısıyla da musiki çevrelerinde tanınmıştır. Bilhassa dinî Türk musikisinin cami musikisi formlarında bestelediği eserleriyle haklı bir şöhret bulmuş olan Zâkirî'nin yazık ki, az sayıda bestesi günümüze ulaşabilmiştir. Zâkirî'nin bestekârlığı yanında dinî-tasavvufi edebiyat geleneğine bağlı şiirler kaleme aldığı da bilinmektedir. Şair, şiirlerinde mutasavvıf kişiliğine nispetle Zâkirî mahlasını kullanmıştır. Zâkirî'nin hece ve aruz vezniyle sanat kaygısından uzak kaleme aldığı şiirlerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanımı göze çarpmaktadır. Pek çok mutasavıf şair gibi o da tasavvufi düşüncelerini şiirleriyle ortaya koymuş, bu yolla halkı irşada çalışmıştır. Yaşadığı dönemde ve sonrasında müstakil bir eser altında toplanmamış olan Zâkirî'nin şiirlerine kimi yazma mecmua ve cönklerde rastlamak mümkündür. Şairin 4 şiiri Vasfi Mahir Kocatürk tarafından yayımlanmıştır. Zâkirî'nin şiirlerinin yer aldığı mecmualardan biri de Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi Ulucami 2708 numarada Mecmû'a-i Eş'âr adıyla kayıtlı bulunmaktadır. Bu makalede; Zâkirî hakkında ortaya konmuş bilgilerin yanısıra Mecmû'a-i Eş'âr'ın tanıtımı yapılmış, mecmuada tespit ettiğimiz Zâkirî'ye ait şiirler ile şairin Vasfi Mahir Kocatürk tarafından daha önce yayımlanmış ve söz konusu mecmuada bulunmayan bir şiirine yer verilmiştir

A POET WHO IS ALSO A SUFI AND A COMPOSER: ZÂKIRÎ HASAN EFENDI AND HIS UNPUBLISHED POEMS

Zâkirî Hasan Efendi was one of the famous figures who made his mark as a Sufi, composer and poet in the field of science and art in the 17th century. Although there is limited information about him in the sources, Zâkirî is known to have joined the Sufi community with his commitment to a religious sect called Halvetiye. Being in charge as a head religious songster in the Nûreddin-zâde Dervish Lodge for many years, he was appointed as a preacher to Kazancılar Mosque. Besides fulfilling these duties, Zâkirî became known for his compositions by the musical society. He gained recognition for the compositions he made in the form of mosque music which was a kind of religious Turkish music, but unfortunately only a few of his compositions have reached the present day. Besides being a famous composer, Zâkirî is also known to have written poems in line with the tradition of religious-mystic literature. Because of his Sufi personality, the poet used the nickname Zâkirî for his poems. He adopted a notably simple and clear language in his poems instead of being preoccupied with artistic purposes in the form of syllabic meter and aruz wezni. Like many other Sufi poets, he expressed his Sufi thoughts with his poems and hence tried to show the public the true way. His poems were not compiled in a separate work either in his period or later on, but it is possible to come across Zâkirî’s poems in some written journals and junks. His 4 poems were published by Vasfi Mahir Kocatürk. One of these journals including the poems of Zâkirî is kept as Mecmû’a-i Eş’âr numbered 2708 in Bursa İnebey Manuscript Librarian Ulucami. In this article, the above mentioned Mecmû’a-i Eş’âr is introduced and some information about Zâkirî is presented as well. The article also includes some of the poems of Zâkirî we found out in the journal and a poem previously published by Vasfi Mahir Kocatürk which was not included into the journal

PDF

___

AKKAYA, Hüseyin (2003). Abdülahad Nûri ve Divanı, İstanbul: Kitabevi.
AYDEMİR, Yaşar (2007). “Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler / The Function Of Mecmuas In Text Presenting And The Problems Of It”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Tunca Kortantamer Özel Sayısı-1), Volume 2/3, Summer 2007, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.118, p. 122-137.
AYKANAT, Timuçin (2013). “Bir Mecmû’a Ekseninde Bazı Tespît ve Değerlendirmeler / Some Determinations And Evaluations In The Context Of A Mecmû’a”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı), Volume 8/1, Winter 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4327, p. 155-185.
Büyük Türk Klâsikleri (1987). C. 5, İstanbul: Ötüken-Söğüt Neşriyat.
Dâ’î Mehmed b. Receb (1261). Nevhatü’l-uşşâk.
ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1943). Türk Musikisi Antolojisi, C. I-II, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
ERGUN, Sadeddin Nüzhet, (tarihsiz).Türk Şairleri, C. III.
Evliya Çelebi (1996). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini (haz. Orhan Şaik Gökyay), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
KAÇAR, Gülçin Y. (2013). “Hatip Zâkirî Hasan Efendi’nin Nühüft Makamındaki İmam Hüseyin Mersiyesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 66, s. 239-254.
KARATAŞ, Özgür Sadık (2014). “Klâsik Türk Müziği Eğitimi’nde Bir Saray Üniversitesi: Enderûn Mektebi / A Place University On Classical Turkish Music Education: Enderûn Mektebi”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/2, Winter 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6534, p. 869-885
KOCATÜRK, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi, Ankara: Edebiyat Yayınevi. Mecmû’a-i Eş’âr, Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi Ulucami 2708. Nev’î-zâde Atâyî (1989). Hadâ’ıku’l-hakâyık fî-Tekmileti’ş-şakâ’ık (haz. Abdülkadir Özcan), İstanbul: Çağrı Yay., C. II, s. 677.
ÖNEN, Uğur (2004). XVIII. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir El Yazması Mecmuadaki Dinî Musiki Güfteleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖZCAN, Nuri (1997). “Hasan Efendi, Zâkirî”, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 16, s. 319.
ÖZTUNA, Yılmaz (1969). Türk Musikisi Ansiklopedisi-I , İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.,
TOKDEMİR, Hatice (2006). 18. Y.Y.'da Yazıldığı Tahmin Edilen Bir El Yazması Mecmuadaki Dinî Musiki Güfteleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.