“MUHAMMED HANEFİ HAZRETLERİ CENGİ” TABUT SAVAŞI HİKÂYESİ MOTİF DENEMESİ VE TRANSKRİPSİYONLU METİN

Türkler, İslamiyet'i kabul etmelerini müteakip yıllarda İslam'ın yayılması ve İslam öğretisi ile kültürünün daha anlaşılır ve bilinir hale gelmesi için yoğun çaba göstermişlerdir. Bu sebeple İslam tarihinde yeri olan birçok şahsiyeti sözlü edebiyatlarının bir parçası haline getirerek kahramanlaştırmış ve bir nevi "ideal İslam lideri" imajı yaratmaya çalışmışlardır. Bu şahsiyetler de çoğunlukla gerçek savaş ve gazalarda kahramanlıklar göstermiş olan Şii kimselerden seçilmişlerdir. Bu kişilerin başında yiğitliği ile nam salmış olan Hz. Ali gelmektedir. Hz. Ali'nin, kurgusal ve yer yer tarihi cenklerinin, gazalarının anlatıldığı hikâyeler, edebiyatımızda "cenkname" kültürünü oluşturmuştur. XIII. yüzyıldan beri yazılagelen cenknamelerde başkahraman olarak Hz. Ali'den başka, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve Muhammed Hanefi'nin de isimleri geçmektedir. Öyle ki Muhammed Hanefi'nin gazalarının ve cenklerinin anlatıldığı hikâyeler müstakil olarak "Muhammed Hanefi Cenkleri" adıyla anılmaktadır. Bu çalışmamız Muhammed Hanefi'nin henüz on yaşındayken tek başına Tabut adlı kâfirin askerlerine karşı yaptığı bir gaza hikâyesinin anlatıldığı "Muhammed Hanefi Hazretlerinin Cengi" adlı eserin transkribe edildiği ve metnin içinde geçen motiflerin açıklandığı bir çalışma olarak düşünülmüştür. Ayrıca çalışmamız metne özel küçük bir lügatçe ile zenginleştirilmeye çalışılmıştır. Elimizdeki orijinal metin, vezin ve kelime bazında bozuk ve müstensih hatalarının fazla olduğu bir metindir. Bu nedenle çoğu beyit vezne uymamaktadır ve doğal olarak da anlamlandırılması güç beyitler mevcuttur

“MUHAMMED HANEFİ GRACE’S JIHAD” STORY OF TABUT WAR LEITMOTIVES TRIAL AND TRANSCRIPTIONAL TEXT

Turks showed intense effort for spreading Islam and clearing Islamic teaching and culture after taking over Islamic religion. Therefore, they tried to create a figure of “ideal Islamic leader” by using lots of historical characters as a part of their spoken literature. These characters were chosen among the real war and gaza heroes from Shia society. One of the most important character was Hz. Ali became famous with bravery and courage. There is a literary type named “cenkname” within narrating Hz. Ali’s fictional and sometimes historical battles and jihads. In the ‘cenkname’s written since the 13th century, the main characters are Hz. Hasan, Hz. Hüseyin and Muhammed Hanefi besides Hz. Ali. Thus, some of the ‘cenkname’s are individually called “Muhammed Hanefi Cenkleri” narrating Muhammed Hanefi’s battles and jihads. In this work, we try to explain some leitmotives and transcript the text named “Muhammed Hanefi Hazretlerinin Cengi” which tells us Muhammed Hanefi’s jihad with the infidel named Tabut at age 10. In addition to that we try to enrich our work with the glossary. The original text is so inaccurate and there are lots of errors because of the rewriter. So, there are lots of broken meters in the text and its cause imposible to give meaning to couplets

PDF

___

ATALAN, Mehmet (2008). “Türk Kültüründe Hz. Ali Cenknâmeleri”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları I/2, sayfa 7-27.
ATALAN, Mehmet (2011). “Anadolu’da Cenknâmelerin Toplumsal Yansımaları”. Kelam Araştırmaları 9:1, sayfa 45-56.
ATALAN, Mehmet (2012). “Cenknâmelerde Hz. Ebû Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman’ın Yeri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17:1, sayfa 1-13.
AYTAŞ, Gıyasettin (1999). “Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve Hâzâ Destan-ı Geyik” GÜ Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, Hacı Bektaş Veli Dergisi, S. 12, sayfa 21-37, Ankara.
ÇELEPİ, Mehmet Surur (2010). “Dânişmen-nâme’de Rüyaların İşlevleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicISSN: 1308-2140. (Eski Oğuz Türkçesi – Prof. Dr. Zeynep Korkmaz Adına). Volume 5/1 Winter 2010, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1115, p. 263-280.
ÇETİN, İsmet (1997). Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
DEVELLİOĞLU, Ferit (2010). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DİLÇİN, Cem (2000). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KOZAN, Ali; Bilgili, Rumeysa (2013). “Hz. Ali’nin Menkıbevî Hayatına Dair Bir Destan: Dâstân-ı Ejderhâ ve İslâmî Dönem Anadolu Türk Kültürüne Yansımaları”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicISSN: 1308-2140. (Tarih). Volume 8/5 Spring 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4636, p. 465-490.
MATTEİ, Jean-Louis (2004). Hz. Ali Cenknâmeleri. İstanbul: Kitabevi
Muhammed Hanefi Cengi. İstanbul: Akpınar Yayın-Dağıtım (1969)
Muhammed Hanefi Hazretlerinin Cengi. İstanbul: Ali Raif Matbaası (h. 1330)
OCAK, Ahmet Yaşar (1989). Türk Folklorunda Kesik Baş (Tarih-Folklor İlişkisinden Bir Kesit). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları
ÖZ, Mustafa (2005). “Muhammed b. Hanefiyye”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 30, s. 537-539. Erişim için bknz: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c30/c300344.pdf
SEVİNÇ, Bayram (2013). “Yiğit ve Silahlı Adam Diyalektiğinde Kılıç İmgesi”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicISSN: 1308-2140. (Sosyal Bilimler). Volume 8/6 Spring 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4971, p. 619-639.
ŞAKİR (SOKU), Ziya (2014). Hazreti Ali – Hayatı, Öğütleri, Cenkleri. İstanbul: Demos Yayınları
ŞENER, Mümin (2010). “Muhammed Hanefî Cengi Metin – Muhteva - Tahlil”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. 9 Eylül Üniversitesi. Erişim için bknz: http://deu.mitosweb.com/browse/49736/
TOPRAK, İsmail (2014). Hazreti Ali Cenkleri. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları
ÜNLÜER, Ceyhun (2010). Muhammed bin Hanefiyye Cengi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı
TDK Güncel Türkçe Sözlük, kaynak için bknz: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts
TDK Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, kaynak için bknz: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas