MESNEVÎ’NİN TÜRKÇE ŞERHLERİ

Mevlânâ'nın yaklaşık 26 bin beyit ve altı defterden meydana gelen Mesnevî-yi Ma'nevî adlı eseri, Türk edebiyatında çok şerh edilen eserlerden biridir. Geçmişten günümüze Mesnevî-yi Ma'nevî'ye muhtelif hacimlerde pek çok şerh kaleme alınmıştır. Fakat Mesnevî'nin altı defterini tamamen şerh eden eser sayısı oldukça azdır. 1260-1267 yılları arasında telif edilen Mesnevî'nin yazılışının üzerinden 749 yıl geçmesine rağmen, bu eserin tamamını kapsayan Türkçe şerh sayısı bugünkü tespitlerle altıdır. Bunun yanı sıra Mesnevî'nin bir bölümünün veya Mesnevî'den yapılan seçme kısımların şerh edildiği eser sayısı ise kırkın üzerindedir. Biz bu makalemizde öncelikle Mevlânâ'nın Mesnevî'sine yapıldığını tespit ettiğimiz Türkçe şerhleri bir araya getirmeye çalışacağız. İkinci olarak Mesnevî'nin Türkçe şerhleriyle ilgili bir tasnif denemesi yapmaya gayret edeceğiz. Mevlânâ'nın Mesnevî'si özelinde daha önce yapılmış bir tasnif denemesi mevcuttur. Bu yazıda bizden önce yapılan tasnif çalışmalarını da göz önünde bulundurarak Mesnevî'nin Türkçe şerhlerinin tasnifi için bir öneride bulunmak istiyoruz. Mesnevî gibi hacimli bir eserin tamamını şerh etmek her şarihe nasip olmamıştır. Fakat Mesnevî'nin bir kısmını veya Mesnevî'den yaptığı seçmeleri şerh eden birçok şarih bulunmaktadır. Mesnevî'nin bir kısmına yapılan şerhlerde şarihler, bazen altı cildin tamamını şerh etmek düşüncesiyle işe tamamlayamamışlar bazen de ihtiyaca göre Mesnevî'nin bir cildini veya bir bölümünü şerh etmişlerdir. Mesnevî'den intihap yoluyla yapılan şerhlerde ise şarihler, belli bir bölümden veya altı ciltten yaptıkları seçme beyitleri şerh etmişlerdir. Bazı şarihler ise Yûsuf-ı Sîneçâk'ın Mesnevî'den seçtiği beyitlerle oluşturduğu Cezîre-yi Mesnevî adlı eserde yer alan beyitleri yorumlamışlardır. Biz bu çalışmada Mesnevî şerhlerini benzer ve farklı yönlerini göz önünde bulundurarak çeşitli başlıklar altında tasnif etmeye gayret edeceğiz

TURKISH COMMENTARIES OF MESNEVI

The work of Mevlana Rumi with the name of Mesnevi-i Ma’nevi consists of about 26 thousand couplets and six books, and is one of the tremendous works that has been commented on very frequently throughout history. Many commentaries have been written for Mesnevi-i Ma’nevi in various volumes from the past until our present day. However, the number of the works that comment on the whole of the six books of Mesnevi-i Ma’nevi in a complete manner is very few. Although 749 years have passed over the writing of Mesnevi-i Ma’nevi, which was first written between 1260-1267, the number of the Turkish commentaries that cover the whole of it is only six. On the other hand, the number of the works in which a part of Mesnevi-i Ma’nevi is commented or some selected parts from it are paraphrased is over forty. In this paper, firstly, we will try to determine and collect the commentaries on Mesnevi-i Ma’nevi of Rumi. As a second item, we will try to make a classification of the Turkish Commentaries of Mesnevi. There is a classification of the Mesnevi-i Ma’nevi of Rumi that was made before. In this paper, we would like to make a recommendation for the classification of the Turkish commentaries of Mesnevi by considering the previous classification studies that were conducted before us. In history, not every commentator has been able to paraphrase the whole of the Mesnevi, which is an extremely sizable work. However, there are many commentators who have paraphrased on a part of Mesnevi or on some selected parts of it. Although the commentators, who paraphrased on a part of Mesnevi, started their work with the intention of paraphrasing the whole of it, they were not able to fulfill their goals for various reasons; and sometimes they paraphrased only one volume of it or a part of it depending on their needs. In the commentaries that were written by electing from the Mesnevi, the commentators paraphrased some of the couplets taken from a part or from various parts of the six volumes of Mesnevi. Some other commentators, on the other hand, paraphrased the couplets that were formed by Yusuf-u Sinecak by selecting some couplets from the Mesnevi from his work named Cezire-i Mesnevi. In this study, we will try to classify the commentaries of Mesnevi by considering their similar and different sides under various titles

PDF

___

Abdülmecîd-i Sivâsî; Şerh-i Ba’zı Ebyât-ı Mesnevî, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi 2527 numara.
Âbidin Paşa; Tercüme ve Şerh-i Mesnevî-yi Şerîf-i A’râbî Hikâyesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: HP_Osm_00174-01, HP_Osm_00174-02, HP_Osm_00174-03, HP_Osm_00174-04, HP_Osm_00174-05, Bel_Osm_0.00087-01/03.
Âbidin Paşa (2007); Mesnevî Şerhi, (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu), C. 1-2, İz Yayıncılık, İstanbul.
Ağazâde Mehmed Efendi; Mesnevî Şerhi, Süleymaniye Kütüphanesi Pertev Paşa 619 numara.
Ağır, Hasan Mahir (2010); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 2. Cildinin 103-204 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Akdoğan, Muhammed (2009); Ahmet Avni Konuk ve Fusussu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi Adlı Eserindeki Hadislerin Değerlendirilmesi (II, III ve IV. Ciltler), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Algül, Abdulkadir (2007); Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Altıntop, Nurten (2015); Dede Ömer Rûşenî’ninDîvânı’nda Tasavvuf, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çorum.
Ambrosio, Alberto Fabio (2012); Bir Mevlevî’nin Hayatı, (Çev.: Ayşe Meral), İstanbul.
Arpaguş, Safi (2013); “Ahmet Avni Konuk ve Mesnevî-yi Şerîf Şerhi’nin Tasavvuf Çalışmaları Açısından Önemi”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt-Sayı 45, Eylül, s. 31-50.
Âsafî Dal Mehmed Çelebi; Cezîretü’l-Mesnevî, Millî Kütüphane, Demirbaş Numarası: 06 Hk 407.
Ateş, Ahmet (2010); “Mesnevî’nin On Sekiz Beytinin Manası”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s. 37-50.
Avşar, Ziya (2007); “Rûhu’l-Mesnevî’de Mesnevî’nin İlk 18 Beytinin Şerh Yöntemi”, Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/ 3, Summer, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.114, s. 59-72.
Avşar, Ziya (2011); Aşk Meclisi, Kün Yayıncılık, Yozgat.
Ayan, Hüseyin (1981); Cevrî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 583, Erzurum.
Ayçiçeği, Bünyamin (2014); “Sarı Abdullah Efendi (ö. 1661)’nin Meslekü’l-Uşşâk Kasîdesi ve La’lîzâde Abdülbâkî (ö. 1746)’nin Zeyli”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/3 Winter 2014, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.6297, s. 189-211.
Aydemir, Semra (1990); Dede Ömer Rûşenî (Hayatı, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkîdli Metni), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
Aydın, Haluk (2010); Cevrî Divanı’nın Tahlili, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Aypay, İrfan (2007); “Mu’înî ve Mesnevî Şerhi”, VII. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyonkarahisar Belediyesi Yayın No: 12, Ankara, s. 165-169.
Aytekin, Ülker (2002); Sarı Abdullah Efendi ve Mesnevî-yi Şerif Şerhi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bağdâdî Abdülazîz Âsım; Mesnevî Şerhi, Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Efendi 267 numara.
Bankır, Mehmet Malik (2004); Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî (Metin-İnceleme-Sözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bayçöl, Hüseyin (2012); Hülasatü’ş-Şürûh (5. C. Vr: 240-312): Metnin Açıklanması ve Gelenek Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Bosnalı Sûdî, Mesnevî Şerhi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: Bel_Yz_K.000451.
Bozaslan, Uysal (2016); “Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî’sinden Hareketle Abdülmecîd Sivâsî’nin Divanında Bulunmayan Türkçe Şiirleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (1), s. 257-279.
Canım, Rıdvan (2007); “Edirne Muradiye Mevlevîhanesi ve Edirneli Mevlevî Şairler”, Türk Kültürü ve Sanatında Mevlânâ ve Mevlevîlik Ulusal Sempozyumu, 14-16 Aralık 2006 Konya, S. Ü. Mevlânâ Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Yayın no: 1, Bildiriler Serisi No:1, Konya, s. 285-326.
Ceyhan, Semih (2005); İsmail Ankaravî ve Mesnevî Şerhi, (Basılmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Ceyhan, Semih-Mustafa Topatan (2008); Mesnevî’nin Sırrı, İstanbul 2008.
Çalık, Ali Osman (2003); Âbidin Paşa (1843-1906), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Çekiç, Harun (2011); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 6. Cildinin 126-251 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çelik, İsa (2001); Âbidin Paşa (1259/1843-1324/1906)’nın Mesnevî Şerhi ve Tasavvufî Düşünceleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Çelik, İsa (2002); “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Tercüme ve Şerhleri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Esntitüsü Dergisi, Sayı 19, Erzurum, s. 71-93.
Çelik, İsa (2005); “Mesnevî-yi Ma’nevî”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl 6, Sayı 14, Ankara, s. 661-696.
Çınar, Bekir (2009); “Ahmet Avni Konuk’un Mesnevî-yi Şerîf Şerhi’nin İlk 18 Beytindeki Şerh Usûlü”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/6 Fall 2009, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.872, s. 39-61.
Çınarcı, Mehmet Nuri (2011); Mustafa Şem’î’nin Şerh-i Dîvân-ı Şâhî Adlı Eseri (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
Çınarcı, Mehmet Nuri (2015); “XVI. Yüzyıl Şarihlerinden Şem’î’nin Şerh-i Mesnevî’nin İlk Cildinde Ahlaki Değerlerin Anlatımına Yaklaşımı”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 12, Haziran, s. 181-191.
Çıtlak, M. Fatih (2013); Mesnevî Şerhi Padişah Cariye Kıssası, Sufi Kitap, İstanbul.
Çıtlak, M. Fatih (2016); Küfür Fedaisi, Erdem Yayınları, İstanbul.
Dağlar, Abdülkadir (2009); Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli MetinSözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Dağlar, Abdülkadir (2012); “Şem’î’nin Mesnevî’yi Lafzen Okuma Teklifleri”, Sufi Araştırmaları- Sufi Studies, Sayı 2, s. 55-72.
Dede Ömer Rûşenî; Neynâme, Millî Kütüphane, 06 Mil Yz A 3838, 65b-100a.
Demir, Suna (2010); Dede Ömer Rûşenî Divanı’nın (1b-60a) Transkripsiyonlu Metni, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat.
Demirci, Mehmet (2009); Mesnevî Hikâyeleri’nden Dersler, Vefa Yayınları, İstanbul.
Demirci, Mehmet (2013); “Mesnevî Dabaceleri ve Ahmet Avni Konuk’un Mesnevî Dîbâceleri Şerhi”, Tasavvuf, Yıl: 14, (Ocak-Haziran), Sayı: 31, s. 117- 127.
Demirel, Nergis (2010); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 4. Cildinin 126-251 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Demirel, Şener (2005a); “Abdülbâkî Gölpınarlı’nın Kendi Sesinden Mesnevî’nin İlk İki Beytinin Şerhi”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara, Y. 6, S. 14, s. 365-382.
Demirel, Şener (2005b); “Şeyh Rızâeddîn Remzi Er-Rifaî’nin Tasavvuf Dergisi’ndeki Mesnevî Şerhi”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Yıl 6, Sayı 14, Ankara, s. 591-629.
Demirel, Şener (2007a); “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Türkçe Şerhleri Üzerine Bir Literatür Çalışması”, TALİD (Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi), Eski Türk Edebiyatı Özel Sayısı, Cilt 5, Sayı, 10, GÜZ, s. 469-504.
Demirel, Şener (2007b); “Mesnevî’nin Türkçe Şerhlerinde Ney Metaforu”, Türk Kültürü ve Sanatında Mevlânâ ve Mevlevîlik Ulusal Sempozyumu, 14-16 Aralık 2006 Konya, S. Ü. Mevlânâ Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Yayın no: 1, Bildiriler Serisi No:1, Konya, s. 149-191.
Derviş Muhammed Şifâyî; Eş-şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma’neviyyi’l-Muhtasar, Süleymaniye Kütüphanesi Darülmesnevî 209 numara.
Duman, Musa (1996); “XV. Yüzyıl Şairlerinden İbrahim Bey”, İlmî Araştırmalar, 2, İstanbul, s. 73- 78.
Duru, Necip Fazıl (2003); “Mevlevî Şeyhi Ağazâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytini Şerhi”, Tasavvuf, Yıl 4, Sayı 11, Temmuz-Aralık, s. 151-175.
Elhâc Muhammed Şükrü İbn Esseyyid Ahmed ‘Atâ (1328/ 1910); Müntehabât-ı Mesnevî, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: Bel_Osm_K.06095, Şems Matbaası, İstanbul.
Elhâc Muhammed Şükrü İbn Esseyyid Ahmed ‘Atâ; Müntehabât-ı Mesnevî, http://ktp.isam.org.tr/risaleosm/liste.php?-skip=2100&-max=10 (Erişim Tarihi: 11.08.2016).
Eminsoy, İbrahim Halil (2010); Hülasatü’ş-Şürûh (5. Cild Varak: 160-239) Metnin Gelenek Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Eraydın, Selçuk (1994); Tasavvuf ve Tarikatlar, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları No: 82, İstanbul.
Eroğlu, Süleyman (2009); XVI. Yüzyılda Bir Mevlevî Şair: Âsafî, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 26, s. 71-92.
Esrar Dede (2000); Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye, (Haz.: İlhan Genç), (İnceleyen: Müjgan Cunbur), Atatürk Kültür merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Fazlullâh Rahîmî; Gülzâr-ı Hakikat, C. 1, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: OE_TK_00749/01.
Fazlullâh Rahîmî; Gülzâr-ı Hakikat, C. 2, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: Bel_Osm_O.01501/02.
Fazlullâh Rahîmî; Gülzâr-ı Hakikat, C. 3, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: Bel_Osm_O.01501/01.
Gölpınarlı, Abdülbâkî (1990); Mesnevî Tercemesi ve Şerhi, 6. Baskı, C. 1-3, İnkılâp Kit., İstanbul.
Gölpınarlı, Abdülbâkî (2006); Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
Göre, Zehra (2004); Adnî Receb Dede, Hayatı ve Eserleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Göre, Zehra (2005); “Adnî Receb Dede ve Eserleri”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 25, Güz, s. 247-264.
Güleç, İsmail (2004); “Türk Edebiyatında Cezîre-yi Mesnevî Şerhleri”, Osmanlı Araştırmaları: The Journal of Ottoman Studies, XXIV, s. 159-179.
Güleç, İsmail (2006); “Mevlana’nın Mesnevî’sinin Tamamına Yapılan Türkçe Şerhler”, İlmî Araştırmalar Dil ve Edebiyat İncelemeleri, Sayı 22, Güz, s.135–154.
Güleç, İsmail (2007a); “Gölpınarlı Şerhi’nin Diğer Mesnevî Şerhleri Arasındaki Yeri”, Mevlânâ’yı Günümüze Taşıyan Üstâd: Abdülbâkî Gölpınarlı Sempozyumu, İstanbul 17-18 Ekim. http://akademik.semazen.net/author_article_print.php?id=1158 (Erişim Tarihi: 05.09.2016)
Güleç, İsmail (2007b); “İsmail Hakkı Bursevî’nin Rûhü’l-Mesnevî’sinde Geçen Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Mevlânâ Araştırma ve Uygulama Merkezi Mevlânâ Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, s. 121-142.
Güleç, İsmail (2008); Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri, 1. Baskı, Pan Yayıncılık, İstanbul.
Güleç, İsmail (2009); “Dağılmış İncileri Toplamaya Yardım Etmek: Şerh Tasnifi Meselesine Küçük Bir Katkı”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/6 Fall, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.879, s. 214-230.
Güleç, İsmail (2010); “Mesnevî’den Seçilen Beyitlere Beş Beyit İlavesiyle Yapılan Şerhler”, Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri, Motto Project Yayını, İstanbul, s. 473-484.
Güleç, İsmail (2014); “Mesnevî-i Şerîf’in Üçüncü Beytine Farklı Bir Şerh Denemesi”, Türkiyat Mecmuası, C. 24/ Güz, s. 59-71.
Güler, Kadir (1995); İbrahim Beg Divanı (İnceleme-Metin-İndeks-Sözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Gültekin, Ayşe (2006); İsmâîl Ankaravî’nin Mesnevî Şerhi Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’lMa’ârif’te Hadis (Altıncı Cilt Örneği), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Gümüş, Zehra; (2009); “Mesnevî’ye Cevrî’nin Manzum Şerhi: Hall-i Tahkîkât”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/6 Fall, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.880, s. 231-250.
Gündoğdu, Cengiz (1997); Abdülmecîd-i Sivâsî Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Gündoğdu, Cengiz (2005); “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Türkçeye Şerh Geleneği ve Halvetî Şeyhi Abdülmecîd-i Sivâsî’nin Mesnevî Üzerine Çalışmaları”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 25 (Güz), s. 103-123.
Güngör, Metin (2010); Ahmet Avni Konuk ve Mesnevî-yi Şerîf Şerhindeki Tasavvuf Düşüncesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Güntan, Zekiye (2009); XIX. Yüzyıl İstanbul Mutasavvıflarından Muhammed Murad Nakşbendî ve Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinden İlk 1001 Beytin Tahlili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Hacı Pîrî; İntihâb-ı Şerh-i Mesnevî, Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi Mülhak Numara 26.
Hakîm, Ahmed (2014); Râh-ı Kadîm, Gelenek Yayınları, İstanbul.
Hanifi, Mutlu Cihan (2009); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin Üçüncü Cildinin 130-254 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
İbrahim Cevrî; Aynü’l-Füyûz, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: Bel_Yz_K.000600/02.
İbrahim Cevrî; Hall-i Tahkîkât, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: HCE_Osm_00482.
İlmî Dede Bağdâdî; Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî, Millî Kütüphane, Arşiv no: 03 Gedik 18223.
İlmî Dede Bağdâdî; Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî, Ankara Millî Kütüphane, Arşiv no: 06 Hk 19.
İsmail Hakkı Bursevî; Rûhu’l-Mesnevî, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: Bel_Osm_K.05229 (C. 1) ve MC_Osm_O.00502-02 (C. 2).
İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî; Câmi’u’l-Âyât, Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan 181.
İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî; Fâtihu’l-Ebyât, Millî Kütüphane Adnan Ötüken Koleksiyonu, Demirbaş Numarası: 06 Hk 4212/5. https://www.yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=79173 (Erişim Tarihi: 22.09.2016)
İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî; MecmûŤatu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-MaŤârif, C. I-VI, Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa 306-307.
Kalkışım, Muhsin (2013); Şeyh Gâlib Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Kara, Mustafa (2015); Sultan II. Murad’a Sunulan Bir Mesnevî Şerhi, “Sultan II. Murad Ve Dönemi”, Gaye Kitabevi, Bursa.
Karabey, Turgut-Mehmet Vanlıoğlu-Mehmet Atalay (1996); Şeyh Gâlib Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
Karaismailoğlu, Adnan-Derya Örs (2007); Mesnevî-i Ma’nevî (Farsça), Akçağ Yayınları, C. 1-3, Ankara.
Kenan Rifâî (2015); Şerhli Mesnevî-yi Şerîf, Kubbealtı Yayınları, İstanbul.
Kılıç, Atabey (2007); “Dağılmış İncileri Toplamak: Şerh Tasnifi Denemesi”, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Edebiyat Sempozyumu 12-13 Nisan 2007, İstanbul. http://www.academia.edu/6507558/DA%C4%9EILMI%C5%9E_%C4%B0NC%C4%B0L ER%C4%B0_TOPLAMAK_%C5%9EERH_TASN%C4%B0F%C4%B0_DENEMES%C4 %B0 (Erişim Tarihi: 13.09.2016).
Kılıç, Atabey (2012); “Mevlevîlik Kültürüne Katkı Mesnevî Şerhleri Projesi”, Sufi Araştırmaları- Sufi Studies, Sayı 2, 2012, s. 13-23.
Kılıç, Atabey-Ahmet Tanyıldız (2013); “Abdülbâkî Gölpınarlı’nın Mesnevî Şerhi ve Şarihliğine Dair”, Abdülbâkî Gölpınarlı Kitabı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anma ve Armağan Kitaplar Dizisi, Ankara, s. 201-226.
Koçoğlu, Turgut (2009); Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (II. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Koçoğlu, Turgut (2012); “Mesnevî Şârihi Şem’î Şem’ullâh’ın Şerh Yöntemi ile Walter G. Andrews’un Sözdizimsel Metin Yorumlama Yöntemi Arasındaki Benzerlik”, Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları, Volume 7/4, Fall, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.4021, s. 2249-2258.
Koçoğlu, Turgut (2014a); “Mesnevî Şârihlerine Göre Mesnevî'deki Bazı Hayvan Metaforlarına Yüklenen Anlam ve Kavramlar”, Sûfî Araştırmaları-Sufi Studies, Cilt: 5, Sayı 9, Kış, s. 123- 136.
Koçoğlu, Turgut (2014b); Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî Şerh-i Mesnevî, Laçin Yayınları, Kayseri.
Koner, Mehmet Muhlis (2005); Mesnevî’nin Özü, C. 1-6, Tablet Kitabevi Yayınları, Konya.
Konuk, Ahmet Avni (2010); Mesnevî-yi Şerîf Şerhi, C.: 1-13, (Haz.: Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın vd.), Kitabevi, İstanbul.
Köksal, M. Fatih (2006); “Klasik Türk Şiirinin Kurucularından İbrahim Beg”, TÜBAR, XIX, Bahar, s. 363-382.
Kuntman, Orhan (1972); Mevlânâ Mesnevî, C. 1, Yörük Matbaası, Konya.
Kuntman, Orhan (1973); Mevlânâ Mesnevî, C. 2, Denizkuşları Matbaası, İstanbul.
Kuntman, Orhan (2003); Mevlânâ Mesnevî, Zembil Basım Yayın, Ankara.
Kusursuz, Bayram (2003); Ahmet Avni Konuk’un Vahdet-i Vücûd Müdâfaası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Mazıoğlu, Hasibe (1973); “Mesnevî’nin Türkçe Manzum Tercüme ve Şerhleri”, Mevlânâ’nın 700.Ölüm Yıldönümü Dolayısıyla Uluslar Arası Mevlânâ Semineri, 15-17 Aralık 1973, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Ankara, 275-296.
Mehmed İlmî Dede; Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî, Millî Kütüphane, Demirbaş Numarası: 06 Hk 19 ve 03 Gedik 18223.
Meknî Efendi; Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: OE_Yz_0380.
Mengüç, Hilal Tuğba (2005); İlmî Mehmed Dede’nin Cezîre-i Mesnevî Şerhi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
Muhammed Es’ad Dede; Şerh-i Mesnevî, Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi Numara: 5792-5793.
Okumuş, Sait (2008); “Mesnevî Arasştırmacılarından Dr. Orhan Derviş Kuntman (O. Mevlevî)”, Mevlânâ Araştırmaları 2, (Editör: Adnan Karaismailoğlu), Akçağ Yayınları, Ankara, s. 163- 181.
Öksüz, Zehra (2008); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 1-107 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Öktay, Nesrin (2008); Muhammed Es’ad Dede ve Mesnevî Şerhi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Özbeyli, Atakan (2014); Divan-ı Abdülazîz Âsım Efendi (İnceleme-Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özdemir, Mehmet (2013); İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atü’l-Letâyif ve Matmûratü’l-Ma’ârif) (IV. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yozgat.
Özdemir, Mehmet (2014); “İsmail Rüsûhî-yi Ankaravî ve Ahmet Avni Konuk’un Tasavvufi Görüşlerinin Mesnevî Şerhi’nin 2. Cildi Bağlamında Mukayesesi”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/12 Fall 2014, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.7383, s. 573-598.
Özdemir, Mehmet (2016); Derviş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
Özdil, Hatice (2009); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 108-214 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özdil, Hatice (2013); “Başka İsimlerle Karıştırılan Bir Mesnevî Şarihi: Mehmed Murad Nakşibendî”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/12, Fall, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.5693, s. 1009- 1016.
Öztürk, Esma (2014); “Son Devir Osmanlı Mutasavvıflarından Ahmet Avni Konuk’un (1868-1938) İnsan-ı Kâmil Anlayışı”, İslami Araştırmalar Dergisi (Journal of İslamic Research), Cilt: 25, Sayı: 3, s. 176-184.
Öztürk, Esma (2015); Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçişte Tasavvuftaki İrfani Gelenek: Ahmet Avni Konuk Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Öztürk, Şeyda (2007); Şem’î’nin (15-16. yy) Mesnevî Şerhi (İlk Türkçe Tam Mesnevî Şerhi). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
Öztürk, Şeyda (2011); Şem’î Efendi ve Mesnevî Şerhi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM).
Pîr Muhammed Efendi; Hazînetü’l-Ebrâr, Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi 33 Numara.
Sabûhî Ahmed Dede; İhtiyârât-ı Hazret-i Mesnevî-yi Şerîf, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 1310 numara.
Sahîh Ahmed Dede; Mecmûatü’t-Tevârîhi’l-Mevleviye (Mevlevîlerin Tarihi), (Haz.: Cem Zorlu), 2. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul 2011.
Sakci, Neslihan (2010); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 4. Cildinin 1-125 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Sarı Abdullah Efendi; Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/52 (Erişim Tarihi: 27.07.2016).
Sevgi, Ahmet (1994); “İsmail Hakkı Bursevî’nin Mesnevî Şerhi’nde (I. Cilt) Müellife Ait Manzum Parçalar”, 7. Millî Mevlânâ Kongresi, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya, s. 43-48.
Seyyid Mehmed Ali; Mesnevî-yi Ma’nevî, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 2780 numara.
Sonuş, Danyal (2012); Âsafî Mehmed Çelebi’nin Cezîre-i Mesnevîsi (İnceleme-Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Şafak, Yakup (2010); “Mesnevî Tercüme ve Şerhlerinin Türk Kültüründeki Yeri”, Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri, C. 2, Motto Project Yayını, İstanbul, s. 811-816.
Şahin, Oğuzhan (2012); Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (III-IV. Ciltler) (İnceleme-Tenkitli MetinSözlük), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Şentürk, Atilla (1991); Tâhirü’l-Mevlevî Hayatı ve Eserleri, Nehir Yayınları, İstanbul.
Şimşekler, Nuri (1992); Âbidin Paşa ve Tercüme ve Şerh-i Mesnevî-yi Şerîf, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Tâhirü’l-Mevlevî (1975); Mesnevî Şerhi, C. 1-14, 2. Basım, Şâmil Yayınları, İstanbul.
Tâlibî Hasan Efendi; Yetîmü’ş-Şürûh, Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi 2080 numara.
Tan, M. Harun (2006); Abdülmecid Sivâsî’nin Mesnevî Sözlüğü (İnceleme-Metin-İndeks), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Tanyıldız, Ahmet (2010a); İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Tanyıldız, Ahmet (2010b); “Ankaravî Şerhi’nin Telif Süreci”, Sufi Araştırmaları, Cilt: 1, Sayı: 2, Yaz, s. 87-98.
Taştan, Erdoğan (2009); İsmâîl Rüsûhî Ankaravî’nin Mesnevî Şerhi (Mecmû’atü’l-Letâ’if ve Matmûratü’l-Ma’ârif) I. Cilt Çeviriyazı-İnceleme, (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Tatcı, Mustafa (2000); “Son Devir Mevlevîliği İçin Bir Kaynak: Hüseyin Vassaf Divanı”, Bildiriler (Uluslararası Mevlânâ Bilgi Şöleni 15-17 Aralık 2000), T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 231-269.
Tavukçu, Orhan Kemal; Dede Ömer Rûşenî Hayatı-Eserleri-Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkitli Metni, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 10.06.2016)
Tek, Abdurrezzak (2014); Hazret-i Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî ve Mesnevî-yi Şerif, Bursa Akademi, Bursa.
Temizel, Ali (1996); Mevlânâ ve Mevlevîlikle İlgili Eski Harfli Türkçe Eserler ve Müellifleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, Konya.
Temizel, Ali (2009); Mevlânâ Çevresindekiler, Mevlevîlik ve Eserleriyle İlgili Eski Harfli Türkçe Eserler, S. Ü. Mevlânâ Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Yayın no: 4, Kaynak Eserler Serisi No: 3, Konya.
Timurtaş, Faruk Kadri (1973); “Mesnevî’nin İlk Manzum Çevirisi”, Mevlânâ’nın 700.Ölüm Yıldönümü Dolayısıyla Uluslar arası Mevlânâ Semineri, 15-17 Aralık 1973, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, s. 258-267.
Top, H. Hüseyin (2011); Mesnevî-yi Ma’nevî Şerhi, C. 1-9, Rûmî Yayınları, Konya.
Topal, Ahmet (2006); Adnî Receb Dede, Nahl-i Tecellî (İnceleme-Metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Topal, Ahmet (2007); “Mesnevî’nin Türkçe Manzum Tercüme ve Şerhleri”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 32, Erzurum, s. 39-51.
Topal, Ahmet (2009); “Âsafî’nin Cezire-i Mesnevî Adlı Eseri ve Bu Eserde Yer alan Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytinin Tercümesi”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/7 Fall 2009, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.920, s. 603-617.
Tuğluk, İbrahim Halil (2016); “Türk Edebiyatında Bahâristân”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 26, Sayı: 1, s. 45-57, Elazığ.
Uzun, Mustafa (1990); Dede Ömer Rûşenî Neynâme (Tenkitli Basım), İstanbul.
Ünal, Hidayet (2003); Rûşenî Ömer Dede’nin Çobannâme Mesnevîsi (İnceleme-Metin), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
Yalap, Hakan (2014); İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (II. Cilt (İnceleme-Metin-Sözlük), (Basılmamış Doktora Tezi), Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde 2014.
Yalçınkaya, Arzu Eylül (2012); Kenan Rifâî’nin Mesnevî Sohbetleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yavuz, Kemal (1980); “Erzurumlu Ahmed Nâim’in Mesnevî Şerhi”, Birinci Millî Türkoloji Kongresi (İstanbul, 6-9 Şubat 1978), (Tebliğler), Kervan Yayınları, İstanbul, s. 171-181.
Yavuz, Kemal (2007); Mu’înî’nin Mesnevî-yi Murâdiyye’si Mesnevî Tercüme ve Şerhi, S. Ü. Mevlânâ Arş. Uyg. Merkezi Yay., Yayın no: 2, Kaynak Eserler Serisi No: 1, Konya.
Yavuz, Sinan (2010); Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 2. Cildinin 1-103 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yetik, Erhan (1992); İsmail-i Ankaravî, Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, İşaret Yay., İstanbul.
Zavotçu, Gencay (2009); “Ney’in Öyküsü ve Dîvân Şiirinde İşlenişi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Esntitüsü Dergisi, Sayı 39, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, Erzurum, s. 719-751.
Zehra, Fatma (2008); “Kayıp Bir Mesnevî Şerhi: Gülzâr-ı Hakikat”, http://akademik.semazen.net/article_detail.php?id=320.