NAMIK KEMAL’İN ŞİİRLERİNDE “MİLLET”, “ŞEHİTLİK”, “MAKSAT” VE “VATAN” KAVRAMLARI

XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti, yeni gelişen bir tür olan gazete vasıtasıyla fikir hayatına sokulan, sosyal veya siyasî içerikli bir yığın yeni kavramla tanışmıştır. Pek çoğu Batı'dan ithal edilen bu kavramlar, çok geçmeden edebiyat eserlerinde de sıklıkla görülmeye başlanmıştır. Ancak dönem aydınları bu kavramları eserlerinde, doğrudan Batı'daki karşılığı ile değil, kendi kültürlerinden esinlenerek ürettikleri yeni anlamları ile kullanmışlardır. Özellikle İslamcı/ittihâd-ı İslamcı yazarlar, bu kavramlara yeni anlamlar yüklemek için İslam dinini ve İslam geleneğini referans olarak almışlardır. Tanzimat döneminde bu yazarların başında Namık Kemal gelmektedir. Fikirlerini geniş kitlelere yayma vasıtası olarak gazeteyi kullanan Namık Kemal, şiirlerinde de, savunduğu bu fikirleri taşıyabilecek kavramlar üretmiş ya da Batı'dan aldığı bazı kavramlara bu fikirleri yüklemiştir. Bu makalede Namık Kemal'in şiirlerinde birbiriyle ilişkili olarak yer alan ve muhtevasını İslamî gelenekten esinlenerek doldurduğu "millet", "şehitlik", "maksat" ve "vatan" kavramları ele alınmıştır. Şimdiye kadar çeşitli bilimsel çalışmalarda Namık Kemal'in kullandığı bu kavramlar hakkında bilgi verilmiştir. Ancak bu çalışma Namık Kemal'in şiirlerinden yola çıkarak bu kavramlara hangi anlamları yüklediği hakkında ışık tutacaktır. Namık Kemal, "millet" kavramını, diğer bütün eserlerinde olduğu gibi, şiirlerinde de "millet-i İslam" anlamında kullanmıştır. Bu anlamın yerleşmesinde, Namık Kemal'in kaynağını İslam'dan alan sübjektif bakış açısı rol oynadığı gibi, döneme hâkim olan anlayış da önemli etkiye sahiptir. Farklı kökenlere mensup milyonlarca insanı tek bir merkezden yüzlerce sene idare etmiş bir devletin şemsiyesi altında yaşayan Tanzimat aydınları, ırka bağlı bir milliyetçilik anlayışına yabancıdırlar. Dolayısıyla onlar, "millet" kavramını Müslümanlar hakkında kullandıkları gibi, "vatan" kavramını da "millet-i İslâm"ın yaşadığı topraklar anlamında kullanmışlardır. Gayr-i Müslim unsurları tutmak için "vatan" kavramı ile Osmanlı sınırlarının kastedildiği iddia edilse de, vatanı kutsal kılan sebeplere bakıldığında Kâbe, Ravza, Kerbelâ, şehitler gibi tamamen İslamî unsurlara yer verildiği görülür. Bu durum, yine Tanzimat aydınlarının kafasında "vatan" kavramının İslam ile özdeşleştiğini ortaya koyar. "Şehitlik" kavramı ise, hem "vatan" hem de "millet" kavramı ile doğrudan ilgilidir. Çünkü "şehitler", "millet-i İslam"ın selameti için ve "vatan" denilen İslam'ın hâkim olduğu toprakları müdafaa etmek için ölmektedirler. Ayrıca bu durum, yoluna can feda edilen yüce bir "maksat"ı da ortaya çıkarmaktadır. İşte makalede görüleceği üzere, Namık Kemal şiirlerinde, kuvvetli bir sesle bu temaları işlemiştir

THE CONCEPTS OF “NATION”, “MARTYRDOM”, “PURPOSE” AND “HOMELAND” IN NAMIK KEMAL’S POEMS

The Ottoman State was introduced to many new concepts with social or political content, which were inclusion into the life of knowledge through a newly emerging newspaper in the second half of the nineteenth century,. The concepts, many of them imported from the West, soon began to be seen in literary texts as well. But the authors of this period have not directly used these concepts with the equivalent meanings that were used in the West. Instead of this, they have produced new meanings for these concepts inspired by their culture. Especially Pan-İslamist authors of this period have installed new meanings to these concepts with the reference of İslam religion or Islamic tradition. The most famous author among them was Namık Kemal in Tanzimat period. Namık Kemal who used newspapers as a means of spreading their ideas to the masses, has produced some of the new concepts which will be able to carry these ideas or has installed these ideas to some of the concepts from the West in his poetry. In this article, the concepts of “nation”, “martyrdom”, “purpose” and “homeland” which are related to each other in Namık Kemal's poems and Namık Kemal filled some meanings into their content inspired by the Islamic tradition are discussed. So far, some information about these concepts used by Namık Kemal has given in several studies. But this study will help to be properly understood which meanings he installed to these concepts based on Namık Kemal’s poems. Namık Kemal, has used the consept of “nation” in the meaning of “Islamic nation” in his poems as in all other works. As the subjective perspective of Namık Kemal stemming from the Islam has played role to establish this meaning, general idea during this period is also important. Tanzimat intellectuals living in the remaining of a State of World conqueror were unfamiliar to a sense of nationalism based on race. Therefore, they have used the consept of “nation” for Muslim people and also the concept of “homeland” for the territories where the Islamic nation lives. Although it was claimed to be referred the concept of “homeland” to the Ottoman boundaries in order to bind non-Muslim public to the State, actually it is seen to have been given importance to the Islamic values like Kâbe, Ravza, Kerbelâ, martyrdom as looking at the reasons that makes sacred homeland. In this case, it becomes clear that the concept of “homeland” has been identified with the Islam in the minds of the Tanzimat intellectuals. The concept of "martyrdom" is directly related with the concept of “homeland” and also “nation”. Because the "martyrs" give their life for the sake of İslamic nation’s well-being and also to defend the lands of İslam called “homeland”. Also this case indicates being a lofty “purpose” which is sacrificed to the path. Namık Kemal has dealt with these themes with a strong voice in his poetry as here can be seen in the article

___

  • Afyoncu, Erhan. (2005). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu-I. İstanbul: Yeditepe.
  • Ahmed Cevdet Paşa. (1980). Mâruzât. haz. Yusuf Halaçoğlu, İstanbul: Bab-ı Ali.
  • Akün, Ömer Faruk. (1992). Namık Kemal. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ss. 361-378). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Ali Suavi. (1868, June). Türk. Muhbir, 38, 1-2.
  • Ata, Mehmet Mahfuz. (2013, Yaz). Zemzem Suyu ve Özellikleri. Ekev, 56, 375-398.
  • Bardakoğlu, Ali. (1992). Kurban, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (ss. 436-440). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Berkes, Niyazi. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY.
  • Canan, İbrahim. (1988). Kütüb-i Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi. (18 cilt). Ankara: Akçağ.
  • Çakan, İsmail Lütfi. (1987, Ağustos). “En Faziletli Üç Mescid”, Altınoluk, 18, 8-10.
  • Enginün, İnci ve Kerman, Zeynep. (2011). Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 1 şiir (1860-1923), İstanbul: Dergâh.
  • Gencer, Mustafa. (2008). Osmanlı-Türk Modernleşme Sürecinde Kültür, Din ve Siyaset İlişkileri. Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/2 Spring 2008, p. 354-369, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.302, ANKARA-TURKEY.
  • Gündoğdu, Mehmet Ali. (2016). İttihâd-ı İslam İdeolojisinin Türk Edebiyatına Yansıması (1839- 1908). Basılmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü.
  • İmam Gazâlî. (2002a). İhyâ u Ulûmi’d-Dîn. c.1. (Ahmet Serdaroğlu, Çev.) İstanbul: Bedir.
  • İmam Gazâlî.(2002b). İhyâ u Ulûmi’d-Dîn. c.2. (Ahmet Serdaroğlu, Çev.) İstanbul: Bedir.
  • Kaplan, Mehmet. (2005). Şiir Tahlilleri-1. İstanbul: Dergâh.
  • Karaman, Hayrettin ve Özek, Ali vd. (2009). Kurân-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Mardin, Şerif. (2012). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu. İstanbul: İletişim.
  • Namık Kemal. (2005a). Bütün Makaleleri 1 Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri. (Nergiz Yılmaz Aydoğdu ve İsmail Kara, Haz.) İstanbul: Dergâh.
  • Namık Kemal. (2005b). Celaleddin Harzemşah. (O. Öcal, Haz.) Ankara: Akçağ.
  • Namık Kemal. (2014). Renan Müdâfaanâmesi. (N. Çetin, Haz.) Ankara: Akçağ.
  • Namık Kemal. (2012). Vatan Yahut Silistre. (A. S. Çılgın, Haz.), Ankara: Akçağ
  • Okay, Orhan ve AKTAŞ, Şerif vd. (Kollektif). (2004). Büyük Türk Klasikleri. (c.8) Ankara: Ötüken.
  • Özcan, Nurgül. (2013). Nâbî Divanı’nda Medine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter 2013, p. 2037- 2047, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4345, ANKARA-TURKEY.
  • Öztürk, Mustafa. (2006). Kur’an’ın Değer Sisteminde Dünya Ve Dünyevi Hayatın Anlamı. Tasavvuf, 16, 65-86.
  • Pala, İskender. (1989). Namık Kemal’in Tarihî Biyografileri. Ankara: TTK.
  • Sucu, Nurgül. (2011). Bostanzâde Yahyâ Efendi’nin Mir’âtü’l-Ahlâk Adlı Eseri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/2 Spring 2011, p. 881-908, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2174, ANKARA-TURKEY