KELİME TARİHİ VE ENKLİZ“SIĞINIM”Lİ KELİMELERİN TÜRKÇENİN KELİME TARİHİNDEKİ YERİ

Yaşadığımız çağda hazır bulduğumuz ve kullandığımız kelimelerin ilk defa hangi kaynaklarda geçtiği, ilk söyleniş ve yazılış biçimlerinin nasıl olduğu, kelimelerin hangi aşamalardan geçerek ve hangi değişikliklere uğrayarak bugünkü söyleniş ve yazılış biçimlerine ulaştığı çoğu zaman bilinmez. Bununla birlikte kelime tarihinden yararlanılarak birçok kelimenin ilk defa ne zaman ve hangi kaynakta kullanıldığı; kökeninin ne olduğu, alıntı kelime ise hangi dilden ve ne şekilde geçtiği öğrenilebilir. Keza dilin inkişaf devreleri takip edilerek, kelimelerin dil içinde geçirdiği aşamalar, olası değişim ve başkalaşımlar tespit edilebilir. Dile ait genel geçer "pankronik" kurallar işletilerek kelimelerin etiyolojisi ve etimolojisi ile ilgili saptamalar yapılabilir. Kelimelerin biçimleniş aşamaları ve oluşma biçimleri ortaya çıkarılabilir. Kelime tarihi açısından yeni olduğunu düşündüğümüz tahlil "denemesi" mahiyetindeki bu çalışmada, kelime tarihi hakkında bilgi verilmiş; enkliz oluşturan kırk Türkçe veya Türkçeleşmiş kelimenin morfolojik yapıları incelenmiş; kelime tarihi içindeki seyirleri gösterilmeye çalışılmış ve kaynak taraması ile ulaşılan eski biçimleri örnek cümleler üzerinde gösterilmiştir. Dilcilerin görüşlerinden ve Türkçedeki seslilerin formant frekans değerlerinden yararlanılarak örneklem "karındaş" ve "amca" kelimeleri etimolojik, morfolojik ve fonolojik yönden irdelenmiştir. Tespitler neticesinde bugün kullandığımız birçok kelimenin Batı Türkçesi temelinde oluştuğu ve biçimlendiği, kelimelerin Eski Anadolu Türkçesinde kullanıldığı, bu sebeple bu kelimelerden bir kısmının günümüz Türkçesindeki ile aynı bir kısmının günümüz Türkçesindeki ile benzer özellikleri haiz olduğu görülmüştür. Kelimelerin yazıldığı andaki durumu ile günümüzdeki kullanılışları karşılaştırıldığında ayrı ayrı kelimelerin birleşmesi, bitişmesi ve tek sesli olması "enkliz oluşturması"nda ünlülerin formant frekans değerlerinin tayin edici ve biçimlendirici etkisi olduğu belirlenmiştir

WORD HISTORY AND THE PLACE OF ENCLISE WORDS IN TURKISH WORD HISTORY

In our present time, it is not mostly known where the words we have already found out and used today come from, how they are pronounced and written initially, in which processes they have passed and reached today’s phraseology and wording. On the other hand, it is possible to learn when and where the most words are first used; what origin they come from; in which language they are taken if they are quoted words- by using word history. In the same way, by following the developmental steps of the language, it can be identified that which processes, possible changings and metamorhoses the words have passed in the language. Besides, by using the general “pankronic” rules belonging to the language, the findings related to etiology and etymology can be identified. The morphological steps of words and their formation styles can be found out. In this research experiment study, which is a new approach in word history, the information about word history is given, the morphological forms of fourty Turkish words forming enclise are examined, their survey in word history is given and through literature review their accessible old forms are indicated in the sample sentences. By using linguists views and the formant frequency values of Turkish vowels, the sample words “karındaş” and “amca” are analyzed etymologically, morphologically and phonologically. As a result of our reseach we can claim that the most words we use today are emerged and formed in the basis of Western Turkish and these words are used in Old Anatolian Turkish and so most of them are the same or similar to contemporary Turkish words. When the initial condition of words are compared to their contemporary usage, it is identified that in two words composing a new one, conjoining each other and being monophonic and so forming enclise words, the formant frequency values of vowels have a directive and formative effect

PDF

___

Aksan, Doğan (2003). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aksan, Doğan (2007). Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
Başkan, Özcan (2006). Dilde Yaratıcılık. İstanbul: Multılıngual Yayınları.
Clauson, Sir Gerard (2007). “Türkçede Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler çev Uluhan Özalan”. Dil Araştırmaları Dergisi. C.1 S. 1 Güz 2007, s. 185-196. Ankara: TDK Yayınları.
Çay, İbrahim (2016). wwwacademiaedu//Türkçe_Arapça_Ortak_Kelimeler_Listesi 2016_.
Çığ, Muazzez İlmiye (2007). Antik Karadenizde Fonetik Yolculuk s1-261 wwwmahiyenet/…
Demirezen, Mehmet(1981). “Dil Tarihlemesi Glottochronology ve Dilbilimdeki Yeri” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, s 101-111. Ankara: TDK Yayınları.
Dilaçar Agop (1953). “Batı Türkçesi”.Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten. s 73-92. Ankara: TDK Yayınları.
Dilaçar Agop (1957). “Terim Nedir?” Türk Dili. C. IV S. 64 s. 207-210. Ankara: TDK Yayınları.
Dilemre Saim Ali (2008). Genel Dilbilgisine Giriş. Adana: Karahan Kitabevi.
Eker, Süer (2010) “Ünlülerin Temel Özellikleri Üzerine Birkaç Not” Turkish Studies International Periodical For The Languages Literature And History Of Turkish Or Turkic Volume 5/4 Fall p. 305-319, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies. 1837 ISSN: 1308-2140, Ankara-TURKEY
Erdem, Mevlüt (2016). “Dilbilgisi Konularında Devamlılık İlişkisi” Turkish Studies- Volume 11/10 Spring 2016, p. 243-254 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9531 ISSN: 1308-2140, Ankara-TURKEY
Eren Hasan (1950). “Çağatay Lûgatleri Hakkında Notlar”. C.8 S1-2 s.145-163. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya fakültesi Dergisi.
Eren Hasan (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
Gemalmaz, Efrasiyap (1999). “Türkiyeli Türkçesinde Ses Olayları”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S.13 s. 4-30. Erzurum: Atatürk Üniversitesi yayınları.
Gülensoy, Tuncer (1973–1974). “Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. s. 283-318. Ankara: TDK Yayınları.
Gülensoy, Tuncer (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Kelimelerin Köken Bilgisi, C.I-II, Ankara: TDK Yayınları.
Hacıeminoğlu, Necmettin (1991). Türk Dilinde Fiiller. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Hacıyeva, Ayten (2011).“Fizyon Mekanizmasının Türk Dillerinin Erken Dönem Kelime Türetimindeki Rolü Ve Bir Akrabalık Teriminin Etimolojisi”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer 2011, p 259-267, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2652. 9130 ISSN: 1308-2140, Ankara-TURKEY
Kılıç M Akif Ve Erdem Mevlüt (2008). “Türkiye Türkçesindeki ‘Yumuşak g’ ünsüzünün fonetik analizi” VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Türk Dil Kurumu. Ankara 20-25 Ekim 2008, s. 2809-2826. Ankara: TDK Yayınları.
Korkmaz, Zeynep (2010). Türk Dili ve Kompozisyon-Türk Dilinin Bugünkü Durumu ve Yayılma Alanları. Bursa: Ekin Yayınevi.
Kúnos, Ignaz (1902). Şeyh Suleyman Efendi’s Çagatay-Osmanisches Wörterbuch, Budapest
Nişanyan, Sevan (2010). Sözlerin Soy Ağacı. İstanbul: Everest Yayınları.
Tekin, Talat (1960). “Amca ve Teyze Kelimeleri Hakkında”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten. S. 183 s. 283-297. Ankara: TDK Yayınları.
Tuna, Osman Nedim (1997). Sümer Ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi İle Türk Dilinin Yaşı Meselesi. Ankara: TDK Yayınları.
Ülken, Hilmi Ziya (1953). “Cemiyet ve Dil-Dil Araştırmalarına Rehber Olmak bakımından”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten. S. 1 s. 29- 44. Ankara: TDK Yayınları.
Yıldırım, Kübra Dilaver (2016). “Türkçede ‘Ağa’ Kelimesi ve Türevleri Üzerine”, Turkish Studies Volume 11/4 Winter 2016, p. 1137-1154 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies. 9130 ISSN: 1308-2140, Ankara-TURKEY
Yılmaz, Emine (2007). “Tarihsel ses Bilgisi ve Biçim bilgisi Araştırmalarının Dilbilim Çalışmalarına Olan Katkıları ve Terimler Üzerine Birkaç Söz”. Erdem, S. 48 s. 203-220. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi