MANZUM METİNLER IŞIĞINDA BİR KALENDER DERVİŞİNİN PROFİLİ

Osmanlı edebiyatının manzum metinleri, realiteye olan aşırı bağlılıkları sebebiyle ait oldukları dönemin toplum hayatına ışık tutan önemli birer vesika niteliğindedir. Bu yazıda sadece manzum metinler kaynak alınarak gezginci bâtınî dervişlerin görünüş ve davranışları hakkında elde edilen ipuçları tasnif edilip değerlendirilmekte, bu vesileyle edebî metinlerin aynı zamanda birer tarih vesikası değeri taşıdıkları hususu araştırmacıların dikkatine sunulmaktadır. Konusu neredeyse tamamen aşk üzerine kurulmuş milyonlarca beyitle örülü bir edebiyat, dolaylı olarak toplumun gündelik hayatını en ince detayına kadar gözler önüne serme özelliğine sahiptir. Bu zenginlik şairlerin daha önce söylenmiş bir sözü tekrara düşmeme konusunda gösterdikleri titizlikten kaynaklanır. Tavizsiz kalıplarla sınırları belirlenmiş bir edebiyat geleneği çerçevesinde en yeniyi ve mükemmeli yakalamaya çalışan şair, eserine malzeme oluşturmak amacıyla çevresindeki her şeye dikkatle bakmaya ve daha önce başkalarının yakalayamadığı incelikleri bulmaya mecburdur. Bu sayede edebiyatı oluşturan her beyit, okuyucu için yüzyıllar öncesinden yansıyan bir sahne, bir tablo ve bir vesika değeri oluşturur. Öyle ki bazen bu vesikaları birleştirmek suretiyle toplum hayatının tarih kayıtlarına girmemiş en ince detaylarını bütün ayrıntılarıyla görmek mümkün olabilmektedir. Eski şiirin klişeleşmiş estetik değerleri arasında temel karakteri oluşturan "âşık" tipi, çoğu zaman "şâir"in şahsıyla özdeşleşmiş bir yapı arz eder ve hangi meşrepte olursa olsunlar bütün şairler kendilerini birer "abdal" olarak idealize ederler. Bu klişenin oluşmasında dini vasıta ederek toplumda güç ve konum oluşturmaya çalışan "sofu/zahit" tipine karşı duyulan tepkinin hatırı sayılır bir payı vardır. Sıra dışı davranışları, geleneklere aykırı dış görünüşü ve tavırları sebebiyle toplum tarafından kınanıp ayıplanmasına rağmen riya kirinden arınmışlık boyutunu yakalaması ve "Acaba insanlar hakkımda ne düşünürler?" endişesini geride bırakması bakımından "abdal", şiirde idealize edilen temel kahramanlardan biri olmuştur. Başka bir açıdan bakıldığında şairler abdal ve Kalenderleri anlatırken aslında dolaylı olarak idealize ettikleri "âşık" tipinin de ana hatlarını ortaya koymaktadırlar

A KALENDER DERVISH'S PROFIL IN THE LIGHT OF POETIC TEXTS

Each poetical text from Ottoman literature are considered as important exemplary documents which enlighten the social life of the era they belong because of their tight connection to the reality. This essay reveals the quality of the literary texts as historical exemplary documents by classifying and evaluating the hints obtained through poetical texts used as a source upon the appearances and behaviors of wanderer heterodox ascetics. Classical Ottoman Literature is extremely limited in terms of its vocabulary and in possibilities on poetic subject-matters, and an overly traditionalist one. Perhaps, this condition can be described by distinction between preparing various deserts from very rich ingredients and preparing deserts each more delicious than the other using merely flour, butter and sugar. According to the rules of the game: Poets must produce extraordinary dreams with very limited objects. While composing a work in this literature, all objects such as trees, flowers etc. that are likely to create a theme for the poem are extremely limited. No plant species other than a few flowers such as tulips, violets, hyacinths, sesame or trees such as cypress, sycamore, willow can be included into this literature by choice. No poet is allowed to say “I love chrysanthemum, so I want to treat it as a subject in my poetry”, or “Romeo and Juliet is a very famous love story, so I want to refer to this story in my poem.” Therefore Ottoman literature is a game of creating images and dreams with all this limited vocabulary under extremely narrow and conservative rules and forms. This, at the same time, have utilized as an opportunity for the poets in that era to prove their quick wit which is the reasoning behind offering gifts or some high ranking positions to the poets in exchange for poems written. These poems are the kind that makes one say that poets with ability to compose such humorous dreams could perfecly be fit to do the governor’s job in the city of so-and-so or clerk's work in a post of so-and-so. As a result of this, an expression which at first glance could be seen as a scenery is apt to reflect a battle scene or a snapshot from the livelyhood of a market place in the back ground. This is a situation somewhat commeasurable with detection capability of readers and is directly proportionate to the calibre and cultural level of the poetry reader. Under the circumstances, each poem takes on the value of a documentation with the power and capability of reflecting everyday life of that era to the extend of details that hidden in odd corners for today’s world. A literature, plotted with billions of verses on love, has the ability of indirectly raveling even the smallest details of the everyday social life. This substantiality originates from the meticulousness of the poets on not repeating any verse or statement. The poet, who thrives for finding the newest and the excellence within a pre-determined, uncompromising literature tradition boundaries, had to look carefully to his whereabouts and catch the details which no one mentioned before in order to create materials for his work of art. By this means, every verse creating the literature is worthy as a painting, a scene or a record reflected from hundreds of years ago. So much that sometimes through combining these records, it is possible to pace around the finest details of history. “Abdal” or “wandering dervish” is the most basic character of old poetry. It mostly presents a structure which identifies with the personality of the poet. All poets, regardless of which disposition they belong to, idealize themselves as “abdal” (wandering dervish). This cliché is mostly formed because of the hatred against the religionist “sufi/zahid” who uses religion to form some kind of a power and position above the society. Abdals are one of the idealized characters in the poetry due to their extraordinary behaviors, untraditional appearances, their lack of hypocrisy despite being denunciated and excluded by the society, and not caring about “What will others think of me?”. In another point of view, poets indirectly outlines the idealized “Minstrelsy” type by telling about Abdals and Philosophers. Literary texts are important exemplary records since they handle the smallest details of history which even the most reliable sources can’t or don’t enlighten because they don’t seem to be important enough to carry on to future generations. The main aim of this essay is to focus on the abdal/philosopher model as a representative of heterodox/esoteric dervish class by holding an important place at the Ottoman era by being the limelight of the society and the poets while analyzing the importance of the history-enlightening records. In addition to this, excluding the public adjectives such as “abdal” or “dervish”, it is possible to say that there is enough source to create an individual study on social classes such as Hayderîler, Edhemîler, Cavlakîler, Câmîler, Cemâlîler, Ezrâkîler, Gümânîler, Hânedânîler, İlâhîler, İmâmîler, Torlaklar, Kitâbîler / Sâbi‘îler, Şemsîler / Âfitâbîler, Ni‘metullahîler, Nurbahşîler, Kübrevîler, Türâbîler etc, even though they have distinctive characteristic features. As it can be seen in this article, when the tips obtained from the poetic texts of Ottoman poetry that are speaking of irrelevant and different topics are combined, the life style of a "Qalandar dervish" with his dress, behavior, traditions, passions and habits, status in society can be detected up to the finest details. Thus, appearence of a “tâc-i sadef”, namely, forty-sectioned “tâc-i Kalender” (Qalandar hat) which never mentioned by the sources comes to light by means of these poems. Again, only utilizing the poetic texts, one can bring a different point of view to the information about “the Shamsies” from a 16th century source which have been a matter of question for years

PDF

___

ADAŞ Emine (2008), Sutûrî: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
ADMIŞ, Aysel (2007), Âkif Dîvânı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
ÂGÂH b. Sâlih-i İstanbulî (2002), Mecmû‘atü’z-Zarâif Sandûkatü’l-Ma‘ârif, nşr. Yusuf Özbek, İstanbul.
___, (2006), Mecmû‘atü’z-Zarâif: Tarikat Kıyafetleri, nşr. M. Serhan Tayşî -Mustafa Aşkar, İstanbul: Sufi Kitap.
ÂHÎ, Dîvân, haz. Mehmet Ali Tanyeri - Mustafa Sinan Kaçalin (neşredilmemiş metin).
AK, Coşkun (1987), Muhibbî Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
AKDOĞAN Yaşar (1979), Ahmedȋ Dîvânı ve Dil Hususiyetleri: Gramer, Sentaks, Sözlük, (yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
AKIN, Öykü (2009), Harîmî (Şehzâde Korkud) Dîvânı’nın Nesre Çevirisi ve İncelenmesi, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
AKKAYA, Hüseyin (1994), Nevres-i Kadîm ve Türkçe Dîvânı, (yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, İstanbul.
AKSOYAK, İ. Hakkı (1999), Gelibolulu Âlî ve Dîvânlarının Tenkitli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
AKTAŞ, Ali (1996), Yetîm Dîvânı (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1996.
AND, Metin (1993), 16. Yüzyılda İstanbul Kent, Saray, Günlük Yaşam, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.
ARI, Ahmet (1994), Sâkıb Mustafa Dede: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
ARMUTLU, Sadık (1998), Zâtî’nin Şem‘ u Pervanesi (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
ARPAEMİNİ-ZÂDE Mustafa Sâmȋ (2004), Dȋvân, Fatma Sabiha Kutlar, Ankara: Kalkan Matbaası.
ARSLAN, Mehmet (2003), Leylâ Hanım Dîvânı, İstanbuş: Kitabevi Yayınları.
ARSLAN, Mustafa (2007), Muhyî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Dîvânı, (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
ÂSIM, Mütercim, Okyânûsü’l-basît fî Tercemeti’l-Kâmûsü’l-Muhît, [Mısır] Muharrem 1250 [1834], c. III.
___, Terceme-i Bürhân-ı Kâtı‘, [İstanbul] 1268 [1852].
ÂŞIK Çelebi (1971), Meşâ‘irü’ş-şu‘arâ, nşr. Meredith-Owens, London.
___, Meşâ‘irü’ş-şu‘arâ, Üsküdar Hacı Selim Ağa Küt., Hüdâyî 1157. ATASOY, Nurhan (2005), Derviş Çeyizi (Türkiye’de Tarikat Giyim Kuşam Tarihi), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
AVŞAR, Ziya (2008), Revânî Dîvânı, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap (Erişim: 2015 Nisan), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10643,revanidivaniziyaavsarpdf.pdf?0. AYDEMİR, Yaşar (2008), Edincikli Ravzî Dîvânı, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap, (Erişim 2015 Haziran), [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10603,metinpdf.pdf?0].
___, (1999), Behiştî: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
AYGÜN, Zeynel Abidin (1999), Behiştî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
AYNUR, Hatice (1993), Mahremî ve Şeh-nâmesi, 1. Kısım, Yavuz Sultan Selim Dönemi (İncelemeMetin- Sözlük- Dizin), (yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
AZAMAT, Nihat, “Kalenderiye”, TDVİA, c. 24, s. 253-256.
BAŞPINAR, Fatih (2008), 17. Yüzyıl Şairlerinden Beyânî’nin Divan’ı (İnceleme-Tenkitli Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
BAYAK, Cemal (1998), Sehâbȋ Dȋvânı (Metin-İzahlı İndeks), (yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
BAYINDIR, Şeyda (2008), Şehdî Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
BAYRAM, Sibel (2006), Azbî Baba, Hayatı, Eserleri, Sanatı ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
BEKTAŞ, Ekrem (2004), Muvakkit-zâde Muhammed Pertev, Hayatı, Sanatı ve Dîvânının Tenkitli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
BİLKAN, Ali Fuat (1997), Nâbȋ Dȋvânı, İstanbul.
BOLAT, Ali (2003), Bir Tasavvuf Okulu Olarak Melâmetîlik, İnsan Yayınları, İstanbul.
BOZKURT, Firuze (2007), XVI. Yüzyıla Ait Bir Şair Mecmuası, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
BUSBECQ, Ogier Ghiselin (1968), The Turkish Letters, terc. E. Seymour Foster, London.
___, (2011), Türk Mektupları: Kanunî Devrinde Avrupalı bir Elçinin Gözlemleri, terc. Derin Türkömer, İstanbul.
CAN, Ertuğrul (2005), Şuhûdî Dîvânçesi (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
CEYHAN, Semih (2011), “Osmanlı Tâcnâme Literatürüne Göre Derviş Tacı ve Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin Cevâhir-i Tâc-ı Hilâfet Risâlesi”, İslam Araştırmaları Dergisi, nr. 25, s.113-172.
ÇAKAR, Mehmet Sait (2007), Yezidîlik Tarih ve Metinler Kürtçe ve Arapça Nüshalar, Ankara: Vadi Yayınları.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, Tanyeri M. Ali (1981), Hayretî Dîvânı, İstanbul. ___, (1987), Zatî Divanı: Gazeller Kısmı, c. III, İstanbul.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed bk. Tarlan.
___, Kasâid-i Zâtî, (yayımlanmamış metin).
___, Revânî Dîvânı (yayımlanmamış metin).
___, (1982), Helâkî: Dîvân, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
ÇETİN, İsmail (1993), Derzî-zâde Ulvî Hayatı, Edebi Şahsiyeti ve Dîvânının Tenkidli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
DALBUDAK, Funda (1995), Handânî Dîvânı: Gazeller Bölümü (Edisyon Kritik), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
DARICIK, Murat (2006), Nazîf Dîvânı (Transkripsiyonlu Çeviri ve Metin-İnceleme), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
DEMİREL, H. Gamze (2005), 18. Yüzyıl Şairlerinden Beliğ Mehmed Emîn Dîvânı (İncelemeTenkitli Metin-Tahlil), (yayımlanmamış doktora tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
DERVİŞ Şemseddîn (1998), Kuşların Münazarası -Deh Murg-( İnceleme-Metin), nşr. Hasan Aksoy, İstanbul.
DOĞAN, Muhammet Nur (1997), Lale Devri Şairi Şeyhülislam Es‘ad ve Dîvânı, İstanbul.
DURSUN, Mesut (1990), Nihânî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
EDİRNELİ Nazmî (2012), Mecma‘ü’n-Nezâir, nşr. M. Fatih Köksal, T.C. Kültür Bakanlığı EKitap, (Erişim Nisan 2014) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmimecmaun-nezairpdf.pdf?0
EFLATUN, Muvaffak (2003), Feyzî-i Kefevî Dîvânı (Tahlil-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
EĞRİ, Aysel (2006), 17. Yüzyıl Şairlerinden Hikmetî ve Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
ERDOĞAN, Mustafa (2008), Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İncelemeTenkitli Metin-Dizin), (yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
___, (2011), Bursalı Rahmî Dîvânı, Dergâh Yayınları, İstanbul. ERPİK, Arzu (2009), Süleymaniye Kütüphanesi Fatih 3849 Numarada Kayıtlı Mecmû‘a-i Eş‘âr'ın 40b -80a Yapraklarının Tenkitli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
ERSOY, Ersen (2010), II. Bayezid Devri Şâirlerinden Münîrî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
ERSÖZ, Gülden Esra (2007), Ni‘metî Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
ERTEK, Morkoç Yasemin (2003), Eğridirli Hacı Kemâl’in Câmiü’n-Nezair’i (Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme), 3 cilt, (yayımlanmamış doktora tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
ERÜNSAL, İsmail (1983), The Life and Works of Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi, with a Critical Edition of His Dîvân, İstanbul.
ESKİMEN, Ayşe Derya (2008), Mecdî Mehmed Efendi'nin Gazelleri (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
EVLİYÂ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (1996), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, nşr. Orhan Şaik Gökyay, c. I, İstanbul.
___, (2001, 2003, 2005), Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, nşr. Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman - Robert Dankoff, c.V, VII, IX, İstanbul.
___, Evliyâ Çelebi Seyâhat-nâmesi, Dersaâdet 1314, İkdam Matbaası, s. 501-502. FLEMMİNG, Barbara (1974), Fahrîs Husrev u Sîrîn: Eine Türkische Dichtung von 1367, Wiesbaden.
GIYNAŞ, Kâmil Ali bk. Pervâne b. Abdullah.
GÖLPINARLI, Abdülbaki (1931), Melâmîlik ve Melâmîler, Devlet Matbaası, İstanbul.
___, (1972), Nedim Divanı, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
___, (1974), “Kalenderiye”, Türk Ansiklopedisi, c. XXI, s. 157-161.
___, (1977), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılâp ve Aka.
GÜFTÂ, Hüseyin (1992), Hâzık Mehmed Efendi’nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
GÜRGENDERELİ, Müberra (2002), Hasan Ziyâî Hayatı-Eserleri-Sanatı ve Dîvânı (İncelemeMetin), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
HANÇERLİOĞLU (Kılıç) Filiz (1998), Âşık Çelebi Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
HARMANCI, Esat (2007), Süheylî Ahmed bin Hemdem Kethüdâ: Dîvân, Ankara: Akçağ Yayınları. HATÎB-i Fârisî (1972), Manâkib-i Camâl al-Dîn-i Sâvî, nşr. Tahsin Yazıcı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
HÜDÂYÎ[-i Kadîm], Dîvân, haz. Mustafa Kaçalın (neşredilmemiş metin). IŞIN, Ekrem (1999), “Hoş Gör Yâ Hû” Osmanlı Kültüründe Mistik Semboller Nesneler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
İPEKTEN, Haluk (1970), Nâilî-i Kadîm Dîvânı (Edisyon Kritik), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
___, (1974), Karamanlı Nizâmî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı, Ankara. İSHAK Çelebi, Üsküplü (1989), Dȋvân, nşr. Mehmed Çavuşoğlu, M. Ali Tanyeri, İstanbul. KAÇALİN, Mustafa bk. Âhî.
___, Mustafa bk. Hüdâyî.
___, Mustafa bk. Necâtî.
KAHRAMAN, Bahaettin (1989), Arşî Dîvânının Tenkidli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
KARA, Ayşegül (1998), Dîvân-ı Hayrî (Tenkitli Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
KARACAN, Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sâbit, Dȋvân, Sivas.
KARAHAN, Abdülkadir (1966), Kanunî Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figanî ve Divançesi, İstanbul.
KARAKAŞ-ZÂDE (1286), Nûrü’l-Hüdâ Limen-İhtedâ, İstanbu: Tasvîr-i Efkâr Matbaası.
KARAKÖSE, Saadet (2012), Nev‘î-zâde ‘Atâyî Dîvânı, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap (Erişim 2014 Nisan) [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10637,nevi-zade-atayipdf.pdf?0]. ___, Said Giray Dîvânı, T.C. Kültür Bakanlığı E-kitap, (Erişim 2015 Haziran), [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10644,said-giray-divanipdf.pdf?0].
KARAMUSTAFA Ahmet T. (1993), Vâhidî’s Menâkıb-i Hvôca-i Cihân ve Netîce-i Cân, nşr. Ahmet T. Karamustafa, İstanbul]: The Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University,
___, (2007), Tanrının Kuraltanımaz Kulları İslâm Dünyasında Derviş Toplulukları (1200-1550), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
KARAVELİOĞLU, Murat (2011), Mecmû‘a-i Kasâid-i Türkiyye, İstanbul.
KARLITEPE, Mustafa (2007), Kelâmî Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
KAVRUK, Hasan (2001), Şeyhülislâm Yahyâ Dîvânı, Ankara.
KAVUKÇU, Fatma Zehra (1994), Lâmi‘î Çelebi’nin Vîs u Râmîn’i (İncceleme-Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
KAYA, Bayram Ali (1996), Azmîzâde Hâletî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı'nın Karşılaştırmalı Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
KAYA, Bilge (2003), Hisâlȋ, Hayatı, Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
KIRBIYIK, Mehmet (1999), Kâtib-zâde Sâkıb Mustafa: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkîdli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
KOPARAN, Birgül (1995), Cem‘î Hayatı Edebî Şahsiyeti ve Dîvânının Tenkidli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
KÖKSAL, Mehmet Fatih bk. Edirneli Nazmî.
KUFACI, Osman (2006), Adnî Dîvânı ve Adnî Dîvânında Benzetmeler, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
KURNAZ, Cemal, Mustafa Tatçı (2001), Ümmî Dîvân Şâirleri ve Enverî Dîvânı, Ankara.
KUZUBAŞ, Muhammet bk. Nev‘îzâde Atâyî.
KÜÇÜK, Sabahattin (2011), Bâkȋ Dȋvânı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
KÜLEKÇİ, Numan (1985), Ganî-zade Nâdirî Hayatı Edebî Kişiliği Eserleri Dîvânı ve Şehnâme’sinin Tenkidli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
MANİSALI Câmî (2009), Muhabbet-nâme (Vâmık u Azrâ), nşr. Esat Harmancı, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap (Erişim: Nisan 2014), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10699,metinpdf.pdf?0.
MENAVİNO, Giovan Antonio (2000), Türklerin Hayatı ve Âdetleri Üzerine bir İnceleme, İstanbul: Dergâh Yayınları.
MENGİ, Mine (1995), Mesȋhȋ Dȋvânı, Ankara.
MENINSKI, Francisci Mesgnien (1680), Thesaurus Linguamm Oricntalium Tvrcicae, Arabicae, Persicae: Lexicon Tvrcico-Arabico-Persicum, c. I, Viennae Austriae.
___, (1780), Lexici Arabico-Percico-Tvrcici, Secvndis Evris Recogniti et Avcti, c. IV, Viennae.
MERMER, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
___, (2004), Kütahyalı Rahîmî ve Dîvânı, İstanbul.
MÜSTAQÎM-ZÂDE Süleymân Sa‘deddîn (2001), Risâle-i Tâciyye, Leiden-Boston-Brill, nşr. Helga Anetshofer - Hakan T. Karateke.
NAR, Oktay (2007), Şeyhî: Hayatı ve Dîvânının Tenkitli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
NÂŞİD (1998), Dîvân, nşr. Ömer Zülfe, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap, (Erişim Nisan 2014), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10634,nasidmetinpdf.pdf?0.
NECÂTÎ, Dîvân, haz. Mustafa S. Kaçalin, (yayımlanmamış metin).
NEV‘ÎZÂDE Atâyî (2009), Sâkînâme, nşr. Muhammet Kuzubaş, İstanbul.
___, (1999), Sohbetü’l-Ebkâr, nşr. Muhammet Yelten, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları. NICOLAS de Nicolay (1968), The Nauigations into Turkie 1517-1583, De Capo Pres: Amsterdam.
___, (2014), Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda, terc. Şirin Tekeli - Menekşe Tokyay, İstanbul: Kitap Yayınevi.
NİYÂZÎ (1994), Mansûr-nâme, nşr. Mustafa Tatçı, İstanbul.
OCAK, Ahmet Yaşar (1992), Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIVXVII. Yüzyıllar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
OKÇU, Naci (1993), Şeyh Gâlib (Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri Şiirlerinin Umumi Tahlili ve Dîvânın Tenkidli Metni) 2 c. Ankara.
ONAY, Ahmet Talat (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
ÖZDEMİR, Mehmet (1999), Neccar-zâde Rıza Dîvânı’nın Edisyon Kritiği, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
ÖZGÖNÜL, Öznur (2001), Aczî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
ÖZMEN, Mehmet (2001), Ahmed-i Dâ‘î Dîvânı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ÜNAL ÖZTÜRK (2000), Hacer, 18. yy. Divan Şairi İbrahim Hafid Paşa, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Gazi Üniversitesi, Ankara.
ÖZYILDIRIM, Ali Emre (1995), Hamdullah Hamdî Dîvânı’nın Tenkitli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
PERVÂNE b. Abdullah (2013), Pervâne Bey Mecmuası (İnceleme-Metin), haz. Kâmil Ali Gıynaş, (yayımlanmamış doktora tezi), Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
PİROĞLU, Zehra (1996), Yetîmî: Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
RAZAVÎ (2014) Fütüvvet-nâme-i Kebîr, nşr. Sadullah Gülten - Hacı Yılmaz, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
REVNAKOĞLU, Cemaleddin Server (2003), Eski Sosyal Hayatımızda Tasavvuf ve Tarikat Kültürü, nşr. M. Doğan Bayın - İsmail Dervişoğlu, İstanbul: Kırkambar Kitaplığı.
SARAÇ, M. A. Yekta (2004), Emrȋ Dȋvânı, İstanbul: Eren Yayınları.
SARIKAYA, Erdem (2008), Ebubekir Celâlî Dîvânı (Karşılaştırmalı Metin-İnceleme), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
SAVRAN, Ömer (2009), “Sabâyî’nin Üveys-nâme’si”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, volume 4/7 Fall 2009. s. 478-537.
SELVİ, Muhammed (2008), Ümîdî Hayatı Eserleri Edebî Kişiliği ve Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
SEYHAN, Köksal (2002), Livâyî Dîvânı (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
SEYHAN, Nezihe (2000), Medhî Dîvânı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
SİNAN, Betül (2004), Bâlî Çelebi ve Dîvânı (2b-35a) (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
SÜNGER, Ercan (2004), Fakîh: Hayatı, Eserleri, Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1993), “Klasik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler II” Türk Dili, Ağustos, nr. 500, s. 211-223.
ŞENTÜRK, Yılmaz (2005), Abdullah Ferdî Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkitli Metni, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
TANIDIR, Gülcan (2002), Dîvân-ı Vuslatî (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
TANRIBUYURDU, Gülçin (2012), Mu‘îdî Dîvânı (Metin-Çeviri), (yayımlanmamış doktora tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
TANYERİ, Mehmet Ali bk. Âhî.
___, bk. Çavuşoğlu
___, bk. Hüdâyî-i Kadîm.
TARLAN, Ali Nihad (1945), Hayâlî Bey Dȋvânı, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
___, (1963), Necâtî Beg Divanı, İstanbul.
___, (1966), Ahmed Paşa Dîvânı, İstanbul.
___, (1967-1970), Zatî Divanı: Gazeller Kısmı, c.I-II, İstanbul.
TATÇI, Mustafa bk. Kurnaz.
TAVUKÇU, Orhan Kemal, Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni, Kültür Bakarmığı E-Kitap, (Erişim 2015 Haziran), [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf?0].
TIĞLI, Fatih (2006), Bursalı Rahmî Çelebi ve Dîvânı, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
TOPAL, Ahmet (2006), Adnî Receb Dede: Nahl-i Tecellî (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
TULUM, Mertol, Tanyeri, M. Ali (1977), Nev‘î Dîvânı, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
___, (2000), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
TURAN, Lokman (1998), Yenişehirli Avnî Bey Dîvânı’nın Tahlili (Tenkitli Metin), Encümen-i Şuarâ ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş, (yayımlanmamış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
ULUDAĞ, Erdoğan (1992), Şeyhülislam Bahâyî Divânı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
ULUOCAK, Mustafa (1998), Çeşmî-zâde Reşîd Dîvânı (İnceleme ve Tenkitli Metin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
UZUN, Süreyya (Pekşen) (2011), Üsküdarlı Aşkî Dîvânı (Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. yy. Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
ÜNLÜ, M. Şahabettin (1991), Ubeydî: Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı'nın Tenkitli Metni, (yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ÜST, Sibel (2012), Edirneli Nazmî Dîvânı, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap, (Erişim 2014 Nisan) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10605,edirneli-nazmidivanisayfa19903981pdf.pdf?0.
KAPLAN, Mahmut (1990), Hayriyye-i Nâbî (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1990.
VÂHİDÎ bk. Karamustafa.
VÎRÂNÎ (1998), Dîvân, nşr. Adil Ali Atalay, İstanbul: Can Yayınları.
VUSÛLȊ (2008), Dȋvân, nşr. Hakan Taş, Konya.
YAHYÂ Âgâh bk. Âgâh.
YAHYÂ Bey (1977), Dîvân, Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul.
YAKAR, Halil İbrahim (2009), Gelibolulu Sun’î Dîvânı, T.C. Kültür Bakanlığı E-Kitap, (Erişim Nisan 2014), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10612,gelibolulupdf.pdf?0.
YAŞAR, Muhammed (2005), Bâlî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni (İncelemeMetin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
YAZAR, İlyas (2006), Kânî Dîvânı (İnceleme-Metin), (yayımlanmamış doktora tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
YAZICI, Tahsin, “Haydâriye”, TDVİA, c.XVII, s. 35-36.
___, “Cemâleddîn-i Sâvî”, TDVİA, , c.VII, s. 314.
___, “Çârdarb”, TDVİA, c. VIII, s. 226-227.
___, bk. Hatîb-i Fârisî.
YEKBAŞ, Hakan (2010) Sehî Bey Dîvânı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
YELTEN, Muhammet bk. Nev‘izâde.
YENİŞEHİRLİ Avnî, bk. Lokman Turan
YERDEMİR Fatih (2007), Rehâyî Dîvânı (İnceleme-Metin-Dizin), (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
YILDIRIM, Ali (2009), Kâmî Dȋvânı (Edirneli Efendi Çelebi) Hayatı Sanatı Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Ankara: MEB Yayınları.
YILTER, Sait (2006), Mecmu‘a-i Kasâ’id ve Gazeliyyât (Mecmu‘a-i Devâvin), (Hâlet Efendi Mülhakı, Süleymâniye Ktp. No: 245): İnceleme-Metin-Tıpkı Basım, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
ZÜLFE, Ömer (2009), Yakînî: Dîvân (İnceleme-Metin ve Çeviri-Açıklamalar-Sözlük), Ankara.
___, (2010), Hecrî: Dîvân, Ankara.
___, bk. Nâşid.

ISSN: 1308-2140
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: Mehmet Dursun Erdem

Arşiv