MAHMUT YESARİ’NİN YUFKA YÜREK OSMAN VE DELİLER HEKİMİ ADLI TİYATRO ESERLERİ VE İNCELEMELERİ

Genellikle romanlarıyla tanınan Mahmut Yesari'nin birçok tiyatrosu da mevcuttur. Bu tiyatrolardan birçoğu Latin harfleriyle yayımlanmış olsa da Yufka Yürek Osman ve Deliler Hekimi adlı tiyatroları yayımlanmamıştır. Yufka Yürek Osman adlı eser, jandarma çavuşu olan Osman'ın bir resmi evrakı okumasıyla başlar. Abduş, Rıza ve Satılmış arasındaki diyaloglarla devam eder. Osman oldukça iyi yürekli bir kişi olduğu için köyde Yufka Yürek Osman şeklinde tanınır. Eser adını bu kişiden alır. Eserde çoğul anlatıcı kullanılır. Zaman konusunda kesin bir tarih verilmese de kış mevsimi olduğu yağan tipiden anlaşılır. Eserde açık ve kapalı mekânlar kullanılır. Açık mekân olarak Kızılpınar ve Gökçepınar Köyü vardır. Gökçepınar Köyü eserde sadece isim olarak geçer. Kızılpınar Köyü hakkında da bilgi yoktur. Sadece köyün dışında bir taş ağılın olduğu belirtilir. Kapalı mekân olarak karakol verilir. Eserin girişinde karakol veya sahne dekoru hakkında net bilgilere ulaşılır. Bunun yanı sıra bir de ardiye olarak kullanılan ve tavanından su sızdıran bir tevkifhanesi vardır. Eser dört kişi üzerine kuruludur. Bunlardan Osman "hâl değişi kalıbı"na uygun bir şekilde geliştirilir. İlk önce iyi, sonra kötü, en son tekrar iyi hâle dönüşür. Abduş'un jandarma olmasının dışında eserde bilgi yoktur. Rıza ise, bir serseridir, ancak kısa bir süre okula gittiği belirtilir. Bir köylü olan Satılmış, eserde fiziksel tasviri yapılan tek kişidir. Dil ve üslup yönünden bazen ağır bir dil kullanılsa da sade ve anlaşılırdır. Fikir unsuru uyuşmazlığa dayalı mizah, dönemin dili sadeleştirme politikası, Osmanlı Devleti'ndeki baskının eleştirisi ve öğrencilere çalışmalarını öğütleyen mesaj etrafında şekillenir. Deliler Hekimi adlı tiyatro eseri, Kudret ve Ekrem adlı iki gazetecinin özel bir akıl hastanesine gelmesiyle başlar. Aynı gün deliler bir fırsat bulup başhekimi ve gardiyanları kendi hücrelerine kapatırlar. Bunlardan biri gazetecilere kendini başhekim olarak tanıtır. Bu şekilde süren piyesin sonunda gardiyanlardan biri ilk fırsatta diğerlerini kurtarır. Ekrem ve Kudret de delilerin elinden zor kurtulurlar. Tiyatro böylece son bulur. Eserde çoğul anlatıcı kullanılır. Zaman konusunda kesin bir tarih verilmez. Mekân ise kapalı mekân olan akıl hastanesidir. Metindeki kişiler mani ve tic sahibidirler. Ancak sohbetlerinden hasta oldukları anlaşılmaz. Dil bazı terkipler olmasına rağmen sade, üslup da anlaşılırdır. Mahmut Yesari, fikir unsurunu hem "karnaval" kavramıyla hem de gelenekselden moderne dönüşüm şeklinde verir. "Karnaval" kavramıyla var olan düzene karşı çıkışı, gelenekselden moderne dönüşümü de meddahlıktaki ironiyi kullanarak okuyucuya sunar. Bizim makaledeki amacımız hem metinleri yapısal olarak incelemek hem de tiyatro eserlerini Latin harfleriyle yayımlamaktır

MAHMUT YESARI’S DRAMAS CALLED YUFKA YÜREK OSMAN AND DELİLER HEKİMİ THEIR ANALYSIS

Mahmut Yesari, who is known in general with his novels, has several dramas as well. Even though most of these dramas have been transcribed to Latin characters, the one named Yufka Yürek Osman has not been transcribed. This drama begins with genderma sergeant Osman’s reading an official document. It continues with the dialogues between Abduş, Rıza and Satılmış. Because Osman is a very kind hearted person he is known in the village as Yufka Yürekli (softhearted) Osman. The drama takes its name from this person. In the drama plural form of narrator is used. Although a certain date is not given in terms of the time, its being winter is understood from the snow storm. Both open and closed spaces are used in the drama. There are Kızılpınar and Gökçepınar villages as open spaces. Gökçepınar village takes part in the drama only by its name. There is no information about Kızılpınar village either. It is stated only that there is a stone corral on the outside of the village. The watchhouse is given as the closed space. At the beginning of the drama straight information is obtained about the watchhouse or the scenery. Besides, there is a detention house which leaks water from its ceiling and used as warehouse. The drama is constituted on four persons. One of them, Osman, is developed pertinent to “mood transformation form”. He turns into good mood first then into bad mood and lastly into good mood again. About Abduş there is no information except his being a gendarme in the drama. As for Rıza, he is a vagabond, but his attending to school for a short time is stated. Satılmış, who is a villager, is the only one being described physically in the drama. Although sometimes a complicated style is used, the language and the genre are plain and comprehensible. The idea component is shaped around humour based upon conflict, linguistic purism policy of the period, critique of repression in Ottoman State and the message recommending students to study. Deliler Hekimi drama begins with the coming of two journalists called Kudret and Ekrem to a private mental hospital. On the same day by seizing an opportunity patients confine the head doctor and the keepers in their cell. One of them introduces himself to the journalists as the head doctor. At the end of the drama which continues in this wise one of the keepers rescues the others at the first opportunity. Ekrem and Kudret hardly escape from the patients as well. The drama ends in this way. In the drama plural form of narrator is used. An absolute date is not given in terms of the time. The space, on the other hand, is the mental hospital which is a closed space. Persons in the text have mania and tic. However, it is not understood from their speeches that they are mentally ill. In spite of including some phrases the language is plain and the genre is clear. Mahmut Yesari gives the idea component both with the concept of “carnival” and in the format of transformation from traditional to modern. He presents the rebellion against the existing order with the concept of “carnival” and transformation from traditional to modern by using humour within storytelling. Our aim in this article is both to analyse the text structurally and also to transcribe the drama to Latin characters

___

  • BAHTİN, Mihail, Rabelais ve Dünyası, (Çev. Çiçek Öztek), Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul2005.
  • CÜCELOĞLU, Doğan, İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi. Ġstanbul 2004 ÇETĠN, Nurullah, Roman Çözümleme Yöntemi, Öncü Kitap Yayınları. Ankara 2008
  • ERCĠLASUN, Bilge, Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 2, Ankara 1997. EREN, Nükhet. “Mahmut Yesari‟nin Tiyatroları” http://mimesis-dergi.org/ (20.11.2013)
  • EREN, Zerrin. “Karnavalesk Roman Örneği Olarak Ayfer Tunç‟un Bir Deliler Evinin Yalan YanlıĢ Anlatılan Kısa Tarihi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2011, S. 51, s. 207-229.
  • KARAMAN, Güngör, Mahmut Yesari’nin Tiyatro Eserleri Üzerine Bir İnceleme, Ġzmir 1992(T. 348).
  • KIRCI, Mustafa, “Necip Fazıl Kısakürek‟in “Abdülhamid Han” adlı Tiyatro Eseri Üzerine Bir Ġnceleme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 1 / 2, 2008, s. 243-258.
  • MORREAL, John “Gülmede Yeni Bir Teori”, Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar” (Çev.Metin Ekici), Ankara 2003, s. 407-436.
  • ÖNERTOY, Olcay, Cumhuriyet Dönemi Türk Roman ve Öyküsü, Türkiye ĠĢ Bankası KültürYayınları, Ankara 1984.
  • ÖZİLHAN, Yüksek, Mahmut Yesari’nin Tiyatro Eserleri Üzerine Bir İnceleme, İzmir 1992(T. 347).
  • TEKEREK, Nurhan, “Tiyatromuzun Modern Tiyatroyla KesiĢmesi Yolunda Gelenekselin Önemi ve Baltacıoğlu‟ndan Bir Deneme: “Kafa Tamircisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2005, S. 1, s. 157-172. TEKİN, Mehmet, Roman Sanatı, Ötüken Yayınları, Ġstanbul 2002.
  • TOKER, ġevket, Mahmut Yesari’nin Romanları, Ege Üniversitesi Edebiyat FakültesiYayınları. Ġzmir 1996.
  • UĞURSAL, ġener, Mahmut Yesari’nin Piyesleri, Ġstanbul 1917 (T. 1126).
  • YESARĠ, Mahmut, “Tiyatromuzun Karakteri”, Hayat, 1929, S.137, s. 20-21.