19586

KUTADGU BİLİG’DE ZEKÂ KAVRAMI

Kutadgu Bilig kültür tarihimizin önemli eserlerinden biridir. Eser şimdiye kadar dil yönüyle çeşitli araştırmalara konu edilmiştir. Bunun yanında eserin esas itibarıyla bir siyasetname oluşu, siyaset bilimi açısından da çeşitli incelemelere tâbi tutulmasına zemin hazırlamıştır. Kutadgu Bilig bu özelliklerinin yanında içerik itibarıyla çok yönlü bir eser olarak da öne çıkmaktadır. Hacib eserinde, hem kendi dönemine hem de kendinden sonraki dönemlere birçok konuda mesajlar vermektedir. Bu mesajlar, Kutadgu Bilig'e yönelik yapılacak olan içerik çözümlemeleriyle gün yüzüne çıkacaktır. Eserde devlet yönetimi, sosyal hayat, ahlak ve etik, bilgi ve akıl kavramı, zekânın işlevi, ölüm teması, gurbet duygusu, hastalık gibi konularda çeşitli bilgiler yer almaktadır. Kutadgu Bilig esas itibarıyla didaktik bir amaç taşıdığı için sözü doğrudan ve yalın bir şekilde ifade etmiş, böylelikle anlaşılır olma yolunu seçmiştir. Bu yazıda Kutadgu Bilig'de öne çıkan kavramlardan biri olan zekâ ve işlevi üzerinde durulacaktır. Kutadgu Bilig, temel olarak, ideal birey ve toplum modeli öneren bir siyasetnamedir. Kutadgu Bilig'de birey, toplum ve devlet idealize edilirken zekâ kavramına da vurgu yapılmıştır. Tüm bu olumlanan özellikleri, temelde "mutluluk" kavramı üzerine konumlandıran eser, zekâyı etik değerlerle örtüşük biçimde, mutluluğa götüren bir yapı olarak değerlendirmiştir. Eserde bunun gibi daha başka konular üzerinde yapılacak içerik çözümlemeleri, o dönemdeki Türk düşünce ve algı dünyasının belirlenmesinde pay sahibi olacaktır

INTELLIGENCE CONCEPT IN KUTADGU BİLİG

Kutadgu Bilig is one of the important works of our cultural history. The work has been mentioned in various researches up to now Besides, its being a political treatise, in essence, has set ground for being put to various researches even in respect of politics. In addition to its such characteristics, Kutadgu Bilig also distinguishes as a sophisticated work in respect of content. Hacib gives messages both to his own time and the times after him in several issues. These messages will appear with the content analysis of Kutadgu Bilig. In the work, various notes, such as state government, social life, ethics, knowledge and the term of reason, function of intelligence, theme of death, homesickness, illness, take place. Kutadgu Bilig expresses the statement plainly and directly as it has chosen the way of being comprehensible. In this writing, intelligence, being one of the terms, which become prominent in Kutadgu Bilig, and its function will be emphasized. Kutadgu Bilig, basically, is a political treatise that present an ideal individual and society. While individual, society and state were idealized in Kutadgu Bilig, intelligence was emphasized. The book placed all these favoured characteristics on “happiness” concept and evaluated intelligence competible with ethichal values as structure that takes to the happiness. Other content analysis to be done in this work will have a part in determening Turkish thinking and perception world.

PDF

___

Arat, Reşit Rahmeti (1979), Yusuf Has Hacib-Kutadgu Bilig III İndeks, Haz.: Kemal EraslanOsman F. Sertkaya-Nuri Yüce, TDK Yay., Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (1991), Yusuf Has Hâcib-Kutadgu Bilig II Çeviri, TTK Yay., Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (2007), Yusuf Has Hacib-Kutadgu Bilig I Metin, TDK Yay., Ankara.
Atalay, Besim (Çev.) (2013), Kâşgarlı Mahmud-Divanü Lûgat-it-Türk IV Dizin, TDK Yay., Ankara.
Aydemir, Özgür Kasım (2013), “Kutadgu Bilig’in Dilinde Bilgi Kavramı ve İşlevi”, Turkish Studies – International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish ot Turkic, Volume 8/1 Winter, s. 803-810.
Cevizci, Ahmet (2005a), “Zekâ”, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, s. 1791.
Cevizci, Ahmet (2005b), “Etik”, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, s. 646-666.
Cevizci, Ahmet (2007), “Etiğin Tarihi”, Felsefe Ansiklopedisi, Editör: Ahmet Cevizci, V. Cilt, Ebabil Yay., Ankara, 771-787.
Çağatay, Saadet (1968), “Kutadgu Bilig’de Odgurmış’ın Kişiliği”, TDAY-Belleten, Ankara, s. 39- 49.
Durak, Nejdet (2009), Aristotales ve Fârâbi’de Etik, Fakülte Kitabevi, Isparta. Derleme Sözlüğü (2009), V. Cilt, TDK Yay., Ankara.
Eker, Süer (2006), “Kutadgu Bilig’de Türkçe İslami Terimlerin Kaynakları Üzerine”, Bilig, S. 38, Ankara, 103-122.
Ercilasun, Ahmet Bican (2005), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yay., Ankara.
Gülensoy, Tuncer (2011), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, I. Cilt, TDK Yay., Ankara.
Hançerlioğlu, Orhan (1997), “Anlak”, Ruhbilim Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, s. 31-34.
İnalcık, Halil (2000), “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Osmanlı’da Devlet-Hukuk-Adalet, Eren Yay., İstanbul, s. 12-23.
Kaymaz, Zeki (2009), “Kutadgu Bilig Hakkında Türkiye’de Yapılan Yayınlar Üzerine Bir Deneme”, Turkish Studies – International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish ot Turkic, Volume 4/3 Spring, 1408-1422.
Kocaman, Ahmet (2009), “Dilbilim Söylemi”, Söylem Üzerine, Haz.: Ahmet KOCAMAN, ODTÜ Yay., Ankara, s. 1-11.