İNSANLIĞIN ORTAK ROMANI YUSUF HİKÂYESİ: HAMDULLAH HAMDİ’NİN YUSUF VE ZELİHA MESNEVİSİ İLE THOMAS MANN’IN YUSUF VE KARDEŞLERİ ADLI ESERLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Tevrat, İncil ve Kur'an'da anlatılan Yusuf hikâyesi, insanlık tarihinin en önemli, en dramatik ve en ibret verici hikâyelerden biridir. Bu sebeple çok eski çağlardan bugüne kadar yazılan pek çok esere ilham kaynağı olmuştur. Yukarıda isimleri belirtilen kutsal kitaplarda anlatılan bu hikâye aslında dini nasihatler içermektedir. Ancak salt dini nasihatler veren bir hikâye değildir. Yusuf hikâyesi aynı zamanda çok eski bir zaman diliminde Kenan ve Mısır'da yaşayan insanların sosyal yaşamlarına, dinî inançlarına, aile bireyleri arasındaki ilişkilere, devletin yönetim biçimine ışık tutan ve o dönemde meydana gelen kıtlık, köle ticareti gibi bazı hadiselerle ilgili olarak da önemli bilgiler veren bir hikâyedir. Bu makalede Doğu (İslam) ve Batı (Hıristiyan) medeniyetlerinde, yaklaşık 500 yıl ara ile yazılmış olan Yusuf kıssası "yazılışı", "kuruluşu", "beslendiği kaynaklar", "şahıs kadrosu", "ilah ve peygamberlik anlayışları" ile "hikâyede yer alan motifler" bakımından karşılaştırılmıştır. Yapılan bu karşılaştırmada öncelikle her iki eserin beslendiği kaynaklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Hamdullah Hamdi ile Thomas Mann'ın, eserlerini yazarken beslendikleri en önemli kaynaklar olan Tevrat, İncil ve Kur'an'a ne derecede bağlı kaldıkları ve bağlı bulundukları kültürlerde Yusuf hikâyesinin nasıl algılandığı ortaya konmuştur. Ayrıca "Yusuf ve Zeliha" ile "Yusuf ve Kardeşleri" adlı eserler karşılaştırılırken tespit edilen benzerlikler ve farklılıklar da makalenin sonunda maddeler halinde gösterilmiştir.

COMMON NARRATIVE OF HUMANKIND: THE STORY OF JOSEPH A COMPARASION OF HAMDULLAH HAMDI’S ‘MATHNAWI OF JOSEPH AND ZULAIKHA’ AND THOMMAS MANN’S ‘JOSEPH AND HIS BROTHERS

The story of Joseph described in Torah, the Bible and the Qur'an is one of the most important, dramatic, influential and exemplary story in the history of humankind. Therefore, it has been a source of inspiration for many literary works since the ancient times. This story described in the holy books mentioned above actually contains religious advices. However, it is not merely a religious advice, it also sheds light on the lifestyles, family relationships, beliefs and social lives of people living in Canaan and Egypt. Moreover, it provides some other important information regarding the form of the regime or state, famines occurred and slave trade during that time. The article examines and compares the two different stories of Joseph written approximately 500 years apart in terms of their "spelling", "construction", "sources of inspiration", "characters", "their understanding of God and Prophecy" and "motives in the story" through the lens of East (Islam) and West (Christian) civilizations. The main sources of these two works are broadly searched. Then the article focuses on how both Hamdullah Hamdi and Thomas Mann benefited from and fed by the sources most important of which are Torah, the Bible and the Qur’an. Also, to what extent the authors remained loyal to them while writing their books and the way the story perceived in their respevtive communities are discussed. The article put forthes important differences and similarities between these works at the final section.

PDF

___

Ayan, Mediha (1945), Hamdullah Hamdi ile Taşlıcalı Yahya’nın Yusuf ile Züleyhalarının Mukayesesi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Mezuniyet Tezi.
Çoruh, Nesrin, (2003), XV. Yüzyıl Mesnevilerinden Hamdi’nin Yusuf u Züleyha, Cem Sultan’ın Cemşid ü Hurşid’inin Modern Roman Unsurları Açısından Değerlendirilmesi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Dolu, Halide, (1953), Menşe’inden Beri Yusuf Hikayesi ve Türk Edebiyatındaki Versiyonları, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Gümüşhanevi, Ahmed Ziyaüddin, (1982), Ehl-i Sünnet İtikadı, Bedir Yay., İstanbul.
İncil, GDK Yay., 2. Baskı, İstanbul, 2013.
Kavcar, Cahit, (1968), “Hamdullah Hamdi’nin Yusuf u Züleyhası”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, S.286, TDK Yay. Ankara, s. 157-171.
Kitab-ı Mukaddes (Eski ve Yeni Ahit) Tevrat ve İncil, Kitab-ı Mukaddes Şirketi Yay., İstanbul, 1958.
Koncu, Hanife, (2007), “Yusuf ve Züleyha Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. V, S. 10, s.617-630.
Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali (Yayına Hazırlayanlar: Ali ÖZEK, H. KAHRAMAN, A. TURGUT, M. ÇAĞRICI, İ. K. DÖNMEZ, S. GÜMÜŞ), Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1993.
Levend, Ali Nihad, (1968), “ Hamdi’nin Yusuf u Züleyha’sı”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, S.286, TDK Yay., Ankara, s.173-211.
Mann, Thomas, (2006/2007), Yusuf ve Kardeşleri, 4 cilt (Çev.: Zeki Cemil ARDA), Hece Yay., Ankara.
Onur, M. Naci, (1982), Hamdullah Hamdi / Yusuf u Züleyha (İnceleme-Metin), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Onur, M. Naci, “Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Züleyha’sındaki Bazı Milli Motifler”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.38 (Ekim 1985), s. 113-127.
Ozan, Sabahaddin, (1946), Hamdullah Hamdi ve Taşlıcalı Yahya’nın Yusuf ve Züleyhalarının Tedkiki, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Mezuniyet Tezi.
Öztürk, Zehra, ( 2001), Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Zeliha Mesnevisi, 2 Cilt, Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü Yay., USA.
Öztürk, Zehra, (1993), Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Zeliha Mesnevisi’nde Tipler, Motifler, 2 Cilt, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Şemsettin Sami, Kamusu’l-A’lam, C.III, İstanbul, 1308.