HALİT ZİYA UŞAKLIGİL VE TÜRK HALK KÜLTÜRÜ

Servet-i Fünun yazarlarından Halit Ziya Uşaklıgil, roman, hikâye, tiyatro, hatıra ve gezi yazısı gibi pek çok türde eser vermiş bir sanatçıdır. Bağlı olduğu topluluğun edebiyat anlayışı, ona asıl ününü getiren romanlarında kullandığı üslup ve çevre, diğer Servet-i Fünuncularla beraber Halit Ziya'nın da halktan ve sosyal meselelerden kopuk olduğu yolunda bir düşüncenin doğmasına yol açmıştır. Oysa bir sanatçı hakkında verilecek yargı, onun belli bir dönemine ait eserlerle sınırlı olmamalıdır. Eserleri bütün hâlinde incelenmeli, dönemsel dil ve anlayış değişiklikleri belirlenmeli, eserlerindeki toplumla ilgili bütün veriler elde edildikten sonra bir yargıya ulaşılmalıdır. Bu incelemede, halktan ve hayattan uzak olduğu söylenen hiçbir sanatçının kendisini az çok sahip olduğu kültürel mirastan soyutlayamayacağından hareket edilmiş ve Halit Ziya Uşaklıgil'in sosyal hayat karşısındaki durumu sadece halk kültürü ile olan ilişkisi bakımından değerlendirilmiştir. Yazarın eserlerinde görülen halk kültürü ile ilgili malzeme; türküler, seyirlik oyunlar, halk inanışları, dil kullanımında halk kültürünün etkileri ve geçiş törenleri başlıkları altında düzenlenmiştir. Halk hekimliği, giyim kuşam, yeme içme alışkanlıkları, ad koyma, ev düzeni ve mahalle yaşantısı gibi kültürel zenginliğimizin önemli unsurlarına da hiç yabancı kalmamış olan Halit Ziya Uşaklıgil'in halk kültürü üzerine bazı düşüncelerine de yer verme gerekliliği ile kitaplarındaki folklorik malzemenin zenginliği, bu malzemeyi ancak örnek ve değinmeler düzeyinde tutmayı zorunlu kılmıştır.

HALİT ZİYA UŞAKLIGİL AND TURKISH FOLK CULTURE

Of the authors of Servet-i Fünun, Halit Ziya Uşaklıgil was an artist who produced works in many types such as novel, story, theater, memoir and itinerary. The literary approach of the society which he was affiliated with, the style and the environment which he used in his novels which made him famous led to the occurrence of a thought that along with other followers of Servet-i Fünun, Halit Ziya was also a stranger to the public and social issues. However, a judgment to be made about an artist should not be limited to his works belonging to a certain period. His works should be examined as a whole, his language and understanding changing from one period to another should be determined and a judgment should be reached after obtaining all the data from his works related to society. In this study, we started from the fact that since not any artist mentioned to be a stranger to the public and life can isolate himself more or less from the cultural heritage he owns, the status of Halit Ziya Uşaklıgil in front of social life was evaluated only in terms of the relationship which he had with the folk culture. The material related to the folk culture seen in the author's works was organized under the headings of folk songs, theatrical play, folk beliefs, effects of folk culture on the use of language and rites of passage. The necessity of discussing some thoughts of Halit Ziya Uşaklıgil, who had not remained a stranger to such important elements of our cultural richness as folk medicine, clothing, eating habits, name-giving, domestic order and neighborhood life at all, on folk culture and the richness of folkloric material in his books made it necessary to keep this material only on the level of example and discussion.

PDF

___

ABDULKADİROĞLU, Abdulkerim (1997). Türk Halk Edebiyatı ve Folklor Yazıları. Ankara: Akademi Kitabevi.
Ahmet Rasim (1997). Muharrir Bu Ya (haz. Hikmet Dizdaroğlu). İstanbul: MEB Yayınları.
AKYÜZ, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
AYVERDİ, Sâmiha (2007). İbrâhim Efendi Konağı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
BELGE, Murat vd. (1980). Atatürk Devrimleri İdeolojisinin Türk Müzik Kültürüne Doğrudan ve Dolaylı Etkileri. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Türk Müziği Kulübü Yayınları.
BORATAV, Pertev Naili (1982). Folklor ve Edebiyat 1. İstanbul: Adam Yayınları.
DAŞÇIOĞLU, Yılmaz-KOÇ, Okan (2009). "Batı Tarzı Türk Hikâyesinin Doğuşu ve Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ana Temalar / The Emergence of Turkish Story in Western Style and New Themes from Tanzimat to Republic", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1303-9199, (Prof. Dr. Mustafa Özbalcı Adına-Yeni Türk Edebiyatının Kaynakları), Volume 4/1-I, Winter 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.567, p. 799-900.
ENGİNÜN, İnci (2006). "Halit Ziya'da Kişi Adları" (Basılmamış Bildiri Metni). Halit Ziya Uşaklıgil Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
EREN, Metin (2013). "Halk İnancı Kavramının Sınırları ve Sınırlılıkları Üzerine Bir İnceleme / A Study on the Boundary and Limitations of the Conceptualization of Folk Beliefs", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı), Volume 8/13, Fall 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5478, p. 857-865.
EVCİN, Erol (2011). "Atatürk'ün Güzel Sanatlara ve Sanatçılara Bakışı". Atatürk Yolu, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, S. 47, Bahar, s. 521-555.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri (1995). Miskinler Tekkesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
HUYUGÜZEL, Ömer Faruk (1986). "Halit Ziya'nın Hizmet'te bir Türkçe Sözlük Hazırlama Girişimi", Türk Dili, S. 411, Mart, s. 235-241.
HUYUGÜZEL, Ömer Faruk (2004). Halit Ziya Uşaklıgil. Ankara: Akçağ Yayınları.
HUYUGÜZEL, Ömer Faruk (1984). "Halit Ziya Uşaklıgil'in İzmir Devresi ve Bu Devrede Verdiği Eserler", Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, S. III, s. 69-86.
KERMAN, Zeynep (1985). "Halit Ziya Uşaklıgil ve Türk Dili", Türk Dili, S. 399, Mart, s. 125- 133.
ÖNDİN, Nilüfer (2003). Cumhuriyet'in Kültür Politikası ve Sanat 1923-1950. İstanbul: İnsancıl Yayınları.
PARLATIR, İsmail vd. (2011) Servet-i Fünun Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
TARIM, Rahim (2004). Kültür, Dil, Kimlik Behçet Necatigil'in Şiir Dünyası. İstanbul: Özgür Yayınları.
TURHAN, Salih vd. (2003) Notalarıyla Türkülerimiz ve Hikâyeleri. İstanbul: Alfa Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2007). Aşka Dair (haz. Özlem Nemutlu). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2011a). Aşk-ı Memnu (haz. Muharrem Kaya). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2012). Bir Acı Hikâye (haz. Rahim Tarım). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2010a). Bir Hikâye-i Sevda (haz. Özlem Nemutlu-Hanifi Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2009a). Bir Ölünün Defteri (haz. Orhan Oğuz). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2006a). Bir Şi'r-i Hayal (haz. Hülya Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2005a). Bir Yazın Tarihi (haz. Kübra Andı). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2010b). Ferdi ve Şürekâsı (haz. Samet Öz). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2008a). İhtiyar Dost (haz. Muhammet Gür). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2005b). İzmir Hikâyeleri (haz. Ferhat Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2011c). Kadın Pençesi (haz. Levent Ali Çanaklı). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (1924). Kenarda Kalmış. İstanbul: İkbal kütüphanesi.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2010c). Kırık Hayatlar (haz. Seval Karadeniz). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2008b). Kırk Yıl (haz. Nur Özmel Akın). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2004). Küçük Fıkralar (Hikâyeler) (haz. Ferhat Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2009b). Mai ve Siyah (haz. Enfel Doğan). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2005c). Nemide (haz. Berna Sağıroğlu). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2009c). Nesl-i Ahîr (haz. Alev Sınar Uğurlu). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2011b). Onu Beklerken (haz. Hanifi Aslan). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2014). Sanata Dair (haz. Sacit Ayhan-Levent Ali Çanaklı). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2003). Saray ve Ötesi (haz. Nur Özmel Akın). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2006b). Sefile (haz. Ömer Faruk Huyugüzel). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2010d). Sepette Bulunmuş-Hepsinden Acı (haz. Dilek Soğanoğlu). İstanbul: Özgür Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya (2006c). Solgun Demet (haz. Dilek Soğanoğlu.) İstanbul: Özgür Yayınları.
YAPICI, Mehmet-NALİNCİ, Gülbin Zeren (2014). "Sanat Yapıtında Psikolojik Obje / Psychological Object in the Work of Art", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/2, Winter 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6433, p. 1621-1627.