19492

Halk kültüründe belirleyici bir öğe olarak ölüm: Toplu merasimlerden Belediye hizmetlerine kurumsallaşan ölüm bağlamında bir ölüm sosyolojisi denemesi

Hazırlanmış olan bu çalışma, temelde üç başlık etrafında kurgulanmıştır. İlk olarak “ölüm sürecinde ve sonrasındaki ritüellerin ve kültürel davranışların kayboluşu” noktasına dikkat çeken çalışma, bu kayboluşta etkisi olduğunu düşündüğü modern hayatın kurumsallaştırdığı ölümün sosyolojik çözümlemesini yapmıştır. Ayrıca geçmişten günümüze oluşmuş mezarlık kültürü de araştırmada son olarak ele alınmış başlıklardan birisini oluşturmuştur. Özellikle Türk kültüründe önemli bir yer tutan mezar taşları kullanımının günümüzde modern hayata göre şekillendiğini iddia eden çalışma, mezarlıkları tek tipleştirerek görselleştiren modern yapıya dikkat çekmiştir. Çalışma betimsel bir analizden hareketle ölüm öncesi ve sonrası kaybolan kültürel değerleri literatür taramasıyla çözümlemiş, belediyelerin kurumsallaştırdığı cenaze hizmetlerini ise hizmetlerin veriliş biçimlerine göre sınıflandırarak içerik çözümlemesine tabi tutmuş ve son olarak kaybedilen mezarlık kültürünü, eski mezarlıklar ile yeni mezarlıklar arasında fotoğraflama tekniğiyle karşılaştırarak farklılıkları ve değişen motifleri çözümlemiştir. Çalışmanın temel hipotezi ise modern hayatla gelen kurumsallaşmanın, toplulukların kültürel yapısından soyutlanmasını ve yönetmeliklerle kurumsallaşan donuk bir kültürü getirdiği iddiası üzerine kurulmuştur.

The death as a significant component in folk culture: An essay of death sociology in the context of instutitionalized death from collective ceremonies to municipal services

Based on this context, this paper has been fictionalized around three topics. First the remarkable study at the point of disappearance of cultural behaviors and rituals during and after the process of death” has done the sociological analysis of death institutionalized by modern life by correlating “the municipal funeral services” with the subject which is considered to have an effect at this disappearance. In addition, the culture of cemetery is also one of the topics taken in the study. Particularly, the study which claims that usage of grave stones, taking an important place in Turkish culture, take form according to modern life, has drawn attention the modern structure which is visualized by standardizating the cemeteries. From the aspect of a descriptive analysis, this study has analyzed missing cultural values before and after the death by reviewing the literature, has classified the institutionalized funeral services given by municipalities according to content analysis and finally has analyzed lost cemetery culture by contrasting the differences and changing themes with photography technique. The basic hypothesis of the study will be established on a claim that institutionalization coming with modern life brings isolation of communities from cultural structure and senseless culture institutionalized with regulations.

PDF

___

ABUZAR, Celil (2010). Şanlıurfa’da Değişen Toplumsal Yapıda Taziye Geleneği- Bir Toplumsal Yapı Çözümlemesi-, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, ss.259-274
AKMAN, Eyüp (2003). “Türk Kültüründe ve Azerbaycan Destanlarında At”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 11, No 1, Mart, ss. 233–248.
ARIES, Philippe (1991). Batılının Ölüm Karşısındaki Tavırları, Gece Yayınları, Ankara.
BAUDRILLARD, Jean. (2002). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. Çev. Oğuz Adanır. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
BAUMAN, Zygmunt (2000). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri, çev.Nurgül Demirdöven, Ayrıntı Yayınları, Ankara.
BODUR, Selim (2004). Ölüm Üzerine Tıbbi Çeşitlemeler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
BORATAV, P. Naili (1999). 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
BOZKURT, Veysel (2011). Değişen Dünyada Sosyoloji, Ekin Yayınevi, Bursa.
DAĞLIOĞLU, Hikmet Turan (1988). “Sanat Bakımından Mezarlar ve Mezar Taşları ve Karaca Ahmed Mezarlığı”, (iç) İ. Hakkı Uzunçarşılı'ya Armağan içinde,Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, ss.120-139.
DANİŞMEND, İsmail Hami (1983). Türklük Meseleleri, İstanbul Kitabevi, İstanbul.
ELDEM, Edhem (2005). İstanbul’da Ölüm Osmanlı-İslam Kültüründe Ölüm ve Ritüelleri, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul.
ELIADE, Mircea (1999). Şamanizm – İlkel Esrime Teknikleri, Çev., İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara.
ERGİNER, Gürbüz (2004). Bir Halk Bilimcinin Gözünden Ölüm, Cogito, İstanbul,Yapı Kredi Yayınları.
ERÖZ, Mehmet (1992). Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevîlik Bektaşîlik, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
GIDDENS, Anthony (2010). Sosyoloji, yay. Haz. Cemal Güzel, Kırmızı Yayınları, İstanbul.
GUMILEV, Lev Nikoloyeviç (2002). Eski Türkler, Çev., D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul.
GÜLENSOY, Tuncer (1989). Orhun’ dan Anadolu’ya Türk Damgaları, Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul.
İNAN, Abdülkadir (1976). Eski Türk Dini Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
İNAN, Abdülkadir (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm - Materyaller ve Araştırmalar, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
JONES, Constance (2004). Huzur İçinde Yatsın – Ölüme Dair Her Şey, Çev., Mehmet Gürsel, Dharma Yayınları, İstanbul.
JUNG, Carl Gustav (1992). Analitik Psikolojisin Temel İlkeleri: Konferanslar, çev:Kamuran Şipal, Cem Yayınevi, İstanbul.
KALAFAT, Yaşar (1995). Doğu Anadolu’ da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Sayı No: 112, Ankara.
KALAYCI DURDU, Bircan ve Aydın Durdu (1998). “Geçmişten Günümüze Ölüm Adetleri ve Kemaliye Köyünde Ölüm”, Türk Halk Kültürü Araştırmaları 1997, Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları, Ankara, ss. 47–74.
KARACA, Faruk (2001). “Mezar Taşlarına Yansıyan Şekliyle Türk Kültüründe Hayat ve Ölümle İlgili Bazı Değerlendirmeler “, İslami Araştırmalar Dergisi, cilt:14, sayı:3-4, ss.501-512.
KARAMAĞARALI, Beyhan (1972). Ahlat Mezartaşları, Güven Matbaası, Ankara.
KEARL, Michael C. (1989). Endings: A Sociology of Death and Dying, Oxford University Press, Oxford.
KESKİN, Yusuf Ziya (2006). Şanlıurfa Halk Kültüründe Ölüm, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt XI, Sayı 16, ss.7-41.
KUŞOĞLU, Mehmet Zeki. Mezar Taşlarında Hüve'l-Baki (Mezarlarımız). İstanbul, 1984.
LAQUEUR, Hans-Peter (2010). Hüvel’l-Baki: İstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları, çev:Selahattin Dilidüzgün, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
MURATOĞLU, M., Y. Kalafat, C. Türkeroğlu (1996). Türk Halk İnançları – Özbekistan-Anadolu Karşılaştırmaları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
ONUR, Bekir (1995). Gelişim Psikolojisi: Yetişkinlik, Yaşlılık, Ölüm, Ankara, İmge Kitabevi.
ÖGEL, Bahaeddin (1988). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul.
ÖGEL, Bahaeddin (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Genişletilmiş, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
ÖLMEZ, Özlem (2008). Türk Folklorunda Ölüm Üzerine Sosyolojik Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
ÖRNEK, Sedat Veyis (1977). Türk Halk Bilimi, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
ÖRNEK, Sedat Veyis (1979). Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
PEKERGİL, Murat (2009). Ölüm Olgusunun Din Sosyolojisi Açısından İncelenmesi (Konya Örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
ROUX, Jean-Paul (1999). Altay Türklerinde Ölüm, Çev., Aykut Kazancıgil, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
SEALE, Clive (1998). Constructing Death, The Sociology of Dying and Bereavement, Cambridge University Press.Cambridge.
SEVİM, Nidayi (2010). Medeniyetimizin Sessiz Tanıkları, Kitapdostu Yayınları, İstanbul.
SÜMER, Faruk (1999). Oğuzlar –Türkmenler, 5. Basım, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
TURHAN, Mümtaz (2010). Kültür Değişmeleri Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik, Çamlıca Yayınları, İstanbul.
TÜRKDOĞAN, Orhan (1996). Türk Tarihinin Sosyolojisi, Turan Yayınları, İstanbul.
VERNON, Glenn M. (1970). Sociology of Death, New York, University of Utah, The Ronald Press Company.
WEBER, Max (2000). Sosyoloji Yazıları, İstanbul, İletişim Yayıncılık.
YALOM, Irvin D. (1999). Nietzsche Ağladığında, çev.Aysun Babacan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
YALOM, Irvin D. (2001). Varoluşçu Psikoterapi, çev.Z. İ. Babayiğit, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
YÜCEL, Erdem (2000). İslam Öncesi Türk Sanatı, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.