Halk anlatılarında kahramanın kimliğini gizlemesi

Sözlü kültür içinde yer alan anlatı türleri mitolojik metinlerden, masallara, efsanelere, destanlara ve halk hikâyelerine dek takip edilebilir. Bu türler içinde bir motif üzerinden hareket edilip “kimliğin gizlenmesi” motifi ele alınmıştır. Mitolojik bir biçimde dönüşüm, akılcı bir yöntemle kılık değitirme ve aldatmak için niyet gizlemler destan metinlerinde yer alır. Halk hikâyeleri daha yerleşik bir dönemin ürünü olduğu için kimlik gizleme akılcı bir yöntemle uygulanır. Aradan geçen uzun zaman diliminden sonra evine dönen kahramanın kılık değiştirmesi söz konusudur. Efsanelerde ise don değiştirme erenler/veliler için anlatılan menkıbelerde görülür. Erenlerin olağanüstü özellikleri ile dönüştürlerine inanılır. Onlar da tıpkı Şamanlar gibi dönümüş yaşarlar. Hoca Ahmet Yesevi’den başlayarak Anadolu’daki pek çok ermiş kişi, çeşitli hayvanların donuna girdiklerin dair anlatmalar bulunmaktadır. Masallarda ise çeşitli şekillerde kılık değiştirmeler ve büyüsel dönüşümler görülür.

Concealing of hero's identity in folk narrative

One can follow narrative types which appear in oral culture from mythologic texts, tales, legends, epopes, folktales. Starting with a motif within these forms, “concealing of the identity” motif was discussed in this study. Transforming mythlogically, disguising wisely, hiding intentions to deceive take place in epopee texts. Concealing the identity takes place more wisely in folk tales as they are products of a more mature era. Hero disguises as he comes back home after a long time. In legends changing clothes as for disguising takes place in anecdotes told for saints legende. Saints are believed to transform with their fantastic powers. They also live like Shamans as transformed. There are plenty of stories in which a lot of saints in Anatolia including Hodja Ahmet Yesevi disguised in animal form. As to tales, a variety of disguises and magical transforming take place.

PDF

___

AÇA, Mehmet (2002), Kazak Türklerinin Destanları ve Destan Geleneği, Kömen Yay., Konya.
ALANGU, Tahir (1983), Türk Folkloru El Kitabı, Adam Yay., İstanbul.
ALPTEKİN, Ali Berat, (1997), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yay., Ankara.
ALPTEKİN, Ali Berat, (1999), Hikâye Araştırmaları 1 Kirmanşah Hikâyesi, Akçağ Yay., Ankara.
BANARLI, Nihat Sami, (1987), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB Yay., İstanbul, I. cilt.
BORATAV, Pertev Naili, (1984), Köroğlu Destanı, Adam Yay., İstanbul.
BORATAV, Pertev Naili, 1992), Zaman Zaman içinde, Adam Yay., İstanbul.
ÇOBANOĞLU, Özkul, (2001), Türk Dünyası Ortak edebiyatı Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Cilt 1. Ankara.
DİLEK, İbrahim, (2002), Altay Destanları I, TDK Yay., Ankara.
DURSUN, Aysun, (2008), Keloğlan Masallarınnı Tespiti ve Tasnifi, (Muğla Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisanas Tezi), Muğla.
EBERHATD, W, P.Naili Boratav, (1953), Typen türkischer Volksmärchen, Wiesbaden.
EKİCİ, Metin, (2004), Türk Dünyasında Köroğlu (İlk Kol), İnceleme ve Metinler, Akçağ Yay., Ankara.
ELÇİN, Şükrü Murat, (1949), Kerem İle Aslı Hikâyesi, MEB Yay., Ankara.
ERGİN, Muharrem, (1997), Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin- Faksimile, 4. bs., TDK Yay., Ankara.
ERÖZ, Mehmet, (1990), Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
KÖKSAL, Hasan (1984), Battalnâmelerde Tip ve Motif Yapısı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara.
KÖPÜRÜLÜ, M. Fuad, (1993), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 8. bs., Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara.
GÖLPINARLI, Abdulbaki, (1985), Menakıbı Hacı bektaş- Veli Vilayet-Nâme, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
GÖKALP, Ziya, (1977), Türk Töresi, İnkilâp ve Aka Yay., İstanbul.
GÖKYAY, Orhan Şaik, (2000), Dedem Korkudun Kitabı, MEB Yay., İstanbul.
GÜZEL, Abdurrahman, (1999), Abdal Musa Velayetnamesi, TTK Yay., Ankara.
POSPELOV, Gennadiy N., (1984), Edebiyat Bilimi 1, (çev. Yılmaz Onay), Bilim ve Sanat Yay., Ankara.
PROPP, Vladimir, (2001), Masalın Biçimbilimi, (çev. Mehmet Rıfat- Sema Rıfat), 2. bs., Om Kuram Yay., İstanbul.
REİCHL, Karl, (2002), Türk Boylarının Destanları (Gelenekler, Şekilleri, şiir Yapısı), (çev. Metin Ekici), TDK Yay., Ankara.
SAKAOĞLU, Saim, (1980), Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
SELÇUK, Ali, (2004), Tahtacılar Mersin Tahtacıları Üzerine Bir Araştırma, Yeditepe Yay., İstanbul.
SEYİDOĞLU, Bilge, (2009), “Yeraltı Dünyası,” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitü Dergisi, S.39, 201-210.
ÖRNEK, Sedat Veyis, (1995), 100 Soruda İlklerde Din, Büyü, sanat, Efsane 3.bs., Gerçek Yay., İstanbul.
NASKALİ, Emine Gürsoy, (1999), Altay Destanı Maaday Kara, YKY, İstanbul.
THOPSEN, Stith, (1958), Motif Index of Folk Literature, Blooming & London,
Türkçe Sözlük, (2005), 10. bs., TDK Yay., Ankara.
TÜRKMEN, Fikret, (1998), Tahir ile Zühre, 2.bs. AKM Yay., Ankara.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, (1983), İslam Felsefesi Eski Yunan’dan Çağdaş Düşünceye Doğru, 3.bs., Ülken Yay., İstanbul.
YILDIZ, Naciye, (1995), Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü İle ilgili Tespit ve Tahliller, TDK Yay., Ankara.
YURDATAP, Selâmi Münir, (1969), Şah İsmail, İstanbul.
YÜCE, Kemal, (1987), Saltuknâme’de Tarihî, Dinî ve Efsanevî Unsurlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.