Divan şiirinde tesbihe dair

Tesbih, Allah’ı takdîs ve tenzîh etmek, O’nun her türlü kusur ve noksan sıfatlardan yoksun olduğunu dile getirmek, bu maksatla “Allah’ım seni takdîs ve tenzîh ediyorum” anlamına gelen “Sübhanallah” kelimesini söylemektir. Divan şairleri, şiirlerini kurgularken mutlaka sosyal hayatta karşılığı olan bir realiteye veya kültüre yaslanırlar. Tesbih ve bununla ilgili kültürden istifade ederek beytini kurgulayan şairler de aynı çerçevede hareket etmişlerdir. Tesbih, estetik bir unsur olarak şiirlere konu olurken; temsil ettiği kültürü, şahısları, işlevi ve hammaddesi gibi onunla ilgili terimlerin birçoğunu da beraberinde taşımıştır. Tesbihi meydana getiren cevher, renk ve şekil yönünden çeşitli benzetmeler oluşturur. Derlenen beyitler, kesin çizgilerle birbirinden ayırmak mümkün olmamakla birlikte, Dini Bir Sembol Olarak Tesbîh ana başlığı altında “Rind ve Zâhid Arasındaki Çatışma Unsuru Olarak Tesbih, Tesbihi Şaraba Değişme; Sevgili ve Âşıkla İlgili Unsurların Sembolü Olarak Tesbih ana başlığı altında da Tuzak ve Tuzağın Yemi Olarak Tesbih, Sevgilinin İnci Dişleri ve Tesbih, Aşığın Gözyaşları ve Tesbih, Saç, Zünnâr ve Tesbih” olmak üzere altı alt başlıkta değerlendirilmiştir.

The rosary in divan poetry

The rosary means blessing and absolving the God, uttering that He is excluded from all titles regarding fault and defect and for this purpose to say the word Subhanallah which means glory God that I am blessing and absolving you from everything. Divan poets always gain inspiration from cultures and truths definitely corresponding to something in social life while they are composing their poems. Also the poets who composed their couplets took advantage of rosary and its related culture acted in the same manner. Rosary, while being the subject as an aesthetic element in poems, has carried many terms with itself such as culture and persons that it represents, function, its raw material that are made of wood or precious metals. The ore generating rosary, creates a variety of similitudes in terms of color and shape. It is impossible to tell apart exactly the couplets compiled and they are classified under 6 categories: Rind and Zâhid, Change Rosary to Wine, Trap-Prey, Pearl-Tooth, Tear and Hair-Priests Fastener.

PDF

___

AKKUŞ, Metin (1993), Nef’î Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
AKPINAR, Şerife (2006), Âgâh Divanı ve İncelemesi, Selçuk Üniversitesi, SBE Doktora Tezi.
AKSOYAK, İ. Hakkı (2011), Hırkayı (Deveyi, Şalvarı) Şaraba Vermek Söyleyişi Üzerine Art- Zamanlı Yöntemle Bir Deneme, Milli Folklor, C.12, S. 91, Ankara.
ARSLAN, Mehmet-AKSOYAK, İ.Hakkı, Haşmet Külliyâtı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83426/hasmet-kulliyati.html.
ATEŞ, Süleyman (1989), Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul.
AYDEMİR, Yaşar (2000), Behiştî Divanı, MEB Yayınları, Ankara.
AYDEMİR, Yaşar (2009), Klasik Türk Şiirinde Değirmen, Adıyaman Üniversitesi, Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu, Bildiri Kitabı.
AYDEMİR, Yaşar-ÇELTİK, Halil (2008), Meşhûrî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83433/meshuri-divani.html.
AYAN, Hüseyin (2002), Nesimi, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanı’nın Tenkitli Metni, TDK Yayınları, Ankara.
BABA, Safer (1998), Istılahât-ı Sofiyye Fi Vatan-ı Asliyye, Tasavvuf Terimleri, İstanbul.
BİLKAN, Ali Fuat (1997), Nâbî Divanı, MEB Yayınları, İstanbul.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1971), Necâtî Beg Divanı’nın Tahlili, MEB Yayınları, İstanbul.
DAVİS, P.H. (1984), Flora of Turkey, Edinburgh University Press.
DUNGAJ, Gizem (2006), Kur’an’da Tesbîh Kavramı, Marmara Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi.
ERKİLETLİOĞLU, Halit (1998), San’atta ve Maneviyatta Tesbîh, İstanbul.
GORBON, Bedii (1980), Türk Tespihçilik Sanatı, Türkiyemiz, S.1, İstanbul.
GÖKALP, Haluk (2001), Fasihî Divanı (İnceleme-Metin), Çukurova Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi.
İPEKTEN, Haluk (1990), Nâ’ilî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
KALKIŞIM, Muhsin (1994), Şeyh Galip Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
KARAKÖSE, Saadet, Nev’izâde Atayî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-90181/nevizade-atayi-divani.html.
KAVRUK, Hasan (2001), Şeyhülislam Yahyâ Divanı, MEB Yayınları, Ankara.
KURNAZ, Cemal (2011), Divan Edebiyatı ve Türk Kimliği, Kurgan Edebiyat, Ankara.
KURNAZ, Cemal (1996), Hayâlî Divanı’nın Tahlili, MEB, Ankara.
KUTLAR, Fatma Sabiha, Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, ekitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-90172/arpaeminizade-sami-divani.html.
KÜÇÜK, Sabahattin (1994), Bâkî Divanı, TDK Yayınları, Ankara.
MACİT, Muhsin (2000), Nedim, Hayatı, Eserleri ve Sanatı, Akçağ Yayınları, Ankara.
MACİT, Muhsin (2001), Erzurumlu Zihnî Divanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
MENGİ, Mine (1995), Mesihî Divanı, AKM Yayınları, Ankara.
MENGİ, Mine (2010), Divan Şiiri Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara, 2.baskı.
MERMER, Ahmet (1991), Mezâkî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, AKM Yayınları, Ankara.
MERMER, Ahmet (2002), Vecdî ve Divançesi, MEB Yayınları, Ankara.
NAS, Emine (2005), Günümüz Konya’sında Yaşayan Bazı Sanatlar (Ağaç İşleri, Toprak İşleri, Taş İşleri, Tespihçilik, Kitap Sanatları), Selçuk Üniversitesi, SBE, Doktora Tezi.
NUHOĞLU, M. Murat (1995), Türk İslam Kültüründe Tesbîh ve Tesbîh Sanatı, Ankara.
OKUR, Mustafa (2006), Divan-ı Vâlî-i Amedî, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği, Afyon Kocatepe Üniversitesi, SBE, Yüksek L. Tezi.
ÖZEN, E. M. (1984), “Tespih”, Sanat Dünyamız, S.31, İstanbul.
ÖZMEN, Fatma (2006), Tesbîh Namazı Hadisinin Tahkik, Tahric ve Tenkidi, 9 Eylül Üniversitesi, SBE Yüksek Lisans Tezi.
PAKALIN, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.3, İstanbul.
SARAÇ, M.A. Yekta, Emrî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-75639/emri-divani.html.
SARICI, Necip (1996), Zikir Halkaları, Sanatsal Mozaik, S.6, İstanbul 1996.
SEFERCİOĞLU, M. Nejat (2001), Nev’î Divanı’nın Tahlili, Akçağ Yayınları, Ankara.
ŞAHİN, Ahmet, Tespih Âdeti Nasıl Başladı? Zaman Gazetesi, 5.12.1995, s.8.
TARLAN, Ali Nihad (1984), Fuzûlî Divanı Şerhi, Kültür Bak. Yay. Ankara.
TOLASA, Harun (2001), Ahmed Paşa’nın Şiir Dünyası, Akçağ Yayınları, Ankara.
TULUM, Mertol-TANYERİ M. Ali (1977), Nev’î Divanı, İ.Ü Edebiyat Fakültesi Yayınları.
ÜSTÜNER, Kaplan (2007), Divan Şiirinde Tasavvuf (14.-15. Yüzyıllar), GÜSBE Doktora Tezi, Ankara.
http://www.turktespihsanati.com
http://www.tesbihcibaba.com.tr
http://www.tesbihcibasi.com
http://www.tesbihhan.com.