Divan şiirinde bir hayvan masalı: "Harname"

Sözlü ve yazılı kültür ürünleri birbirinden farklı oluşumlardır ve insan doğası daha çok sözlü anlatıma mâyildir. Sözlü kültür sonrası bir oluşum olan yazılı kültür birdenbire ortaya çıkmadığı gibi sözlü kültürden yazılı kültüre geçiş de doğrudan olmamıştır. Bu geçiş belli aşamalarla yavaşça olmuş ve erken dönem yazılı kültür ürünlerinde sözlü kültür özelliklerine rastlanılmıştır. Bu çalışmada Axel OLRİK’in Epik Kanunları ve Nedim BAKIRCI’nın tespit ettiği “Türk Dünyası Hayvan Masallarının Özellikleri” Şeyhî’nin Harnâme’sine uygulanarak eserin halk anlatıları ve hayvan masallarıyla ne derecede örtüştüğü ele alınacaktır. İnceleme neticesinde Harnâme’nin halk anlatıları ve hayvan masallarıyla büyük ölçüde benzeştiği görülmektedir. Bu çalışma ve benzerleri ile bir milletin kültür ürünlerinin bir organizma gibi sağlam ve tutarlı bir gelişim içerisinde süreklilik arz ettiği görülüp/gösterilmektedir.

An Animal Tail in Divan: "Harname"

Products of Verbal and written culture are different facts each other and human nature tend to verbalism. Nor did the written culture appear just after verbal culture or did the transition from verbal culture to written culture happen directly. The transition happened gradually and verbal culture characteristic was seen in early times written culture. In this paper, Axel OLRIK’s “Epic Laws” and Nedim BAKIRCI’s determination “Characteristic of Animal Tail of Turkish World” is applied and considered the side of appropriateness of folk narrative and animal tail. As a result of the research, it is observed that folk narrative and animal tail of Harname which is one of written culture work resemble each other on a large scale. This paper and other similars observe & reflect that a nation's cultural products keep on strongly and consistently like an organism.

PDF

___

ACIPAYAMLI, Orhan (1978), “Hayvan Öyküncesi”, Halkbilim Terimleri Sözlüğü, TDK, Ankara.
ADIGÜZEL, Sedat (1999), “Başkurt Destanı Akbuzat‟ın Epik Kurallara Göre İncelenmesi”, Millî Folklor, 44: 24-34.
ALPTEKİN, Ali Berat (2000), “Hayvan Masallarının Formel Yapısı”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 7: 157-185.
BAKIRCI, Nedim (2004), Türk Dünyası Coğrafyasında Tespit Edilmiş Hayvan Masalları Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi I-II. Cilt, Konya.
BOYRAZ, Şeref (2008), “Sözlü Anlatıların Sürekliliği Üzerine Düşünceler”, Folklor/Edebiyat Dergisi, 54: 105-118.
ÇOBANOĞLU, Özkul (1999). “Sözlü Kültürden Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Âşıkpaşazâde‟nin EpikKarakteri Üzerine Tespitler”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 3: 65-82.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2008), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş ,Ankara: Akçağ Yayınları.
ERDOĞAN, Mehtap (2010), “Yazma Kültürüne Ait Bir Metne Epik Yasaların Uygulanması Denemesi”, Turkish Studies, Volume 5/3 Summer: 1198-1217.
GÜLMEN, Nuriye (2008). “Axel Olrik‟in Epik Yasaları Işığında „Salur Kazanun Evi Yagmalandugı Boyu Beyan Eder‟ İsimli Hikâyenin Okunması”, Millî Folklor, 79: 14-20.
İSEN, Mustafa ve KURNAZ, Cemâl (1990), Şeyhî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
İTO, Kiyoko (2005), Türk ve Japon Hayvan Masallarının Karşılaştırılması, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
KAYA, Doğan (2007), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
KUMARTAŞLIOĞLU, Satı (2009), “Balıkesir Masal Anlatıcılarının Dil ve Üslubu”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 12: 21: 441-449.
MENGİ, Mine (1977), “Harnâme Kime Sunulmuştur?”, Türkoloji Dergisi, 7: 173-175.
OLRİK, Axel (1965), “Epic Laws of Folk Narrative”, The Study of Folklore (ed. A. Dundes), N.J., Englewood Clifts: Prentice –Hall Inc. s. 129-141.
OLRİK, Axel (1994a), “Halk Anlatılarının Epik Kuralları I” (Çevireni Yok), Millî Folklor, S.23, s. 2-5.
OLRİK, Axel (1994b), “Halk Anlatılarının Epik Kuralları II” (Çevireni Yok), Millî Folklor, S.24, s. 2-5.
ONG, Walter J. (2007), Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi. (Çev: Sema P. Bannon), İstanbul, Metis Yayınları.
ÖZCAN, Tarık (1996), “Oğuz Kağan Destanı‟nın Halk Anlatıları‟nın Epik Kuralları Bakımından İncelenmesi”, Millî Folklor, 31-32: 95-97.
PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (1995), “Hayvan Masalı”, Türkçe Sözlük, İstanbul, s. 582.
SAKAOĞLU, Saim (1981), “Hayvan Masalı”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, s. 184.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1964), “Şeyhî‟nin Harnâmesi Üzerinde Dil Araştırmaları, Türk Kültürü Araştırmaları”, C. I. Sayı 2‟den Ayrıbasım.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1993), “Şeyhi”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, MEB, 11. Cilt, s. 474-479. Türkçe Sözlük (1992), “Fabl”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu C. 1, TDK, İstanbul, s. 485.
YILMAZ, Mehmet (2009), “Hamdi‟nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisi‟nin Epik Karakterinin Değerlendirilmesi Üzerine Bazı Tespitler”, Turkish Studies, Volume 4/8 Fall: 2444-2461.
ZARİÇ, Mahfuz (2007). “„Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı‟nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22: 199-216