DEBÛSÎ’NİN USÛL ANLAYIŞINDA HABER-İ VÂHİDİN EPİSTEMOLEJİK DEĞERİ

Debûsî şer'î hüccetlerden haberi, "meşhur haber" ve "garîb haber" şeklinde iki ana bölümde inceler. Meşhur haberlerden tevâtür derecesine ulaşanları "mütevâtir haber"; tevâtür derecesine ulaşmayıp insanlar arasında yaygın olarak bilinen haberleri ise "meşhur haber" diye isimlendirir. Debûsî'ye göre, mütevâtir haber, "haber verenin bizatihi kendisinden işitmiş gibi şüpheye yer olmayacak derecede, adeten yalan üzere birleşmeleri imkânsız olan topluluk tarafından muttasıl olarak aktarılan haberdir. Bu haberleri rivayet edenlerin Sahabe, Tabiûn ve Etbau't-Tâbiîn dönemlerinde aynı özelliklere sahip olmaları ve farklı yerlerde ikamet etmeleri, yalan haberde birleşmelerini imkânsız hale getirmekte ve şüphe ihtimalini ortadan kaldırmaktadır. Debûsî, meşhur haberi, birinci tabakada ahad yolla rivatet edilip, ikinci ve üçüncü tabakada tevâtür yoluyla rivâyet edilen haber diye tanımlar. O, meşhur haberi ilim ifade etme açısından mütevatir ile haber-i vâhid arasına yerleştirir. Debûsî, haber kavramını mutlak olarak kullandığında, selefin reddetmediği ve meşhur haber seviyesine ulaşmayan haberi kasteder. O, bu tür haberleri haber-i vahid olarak değerlendirir ve "amel edilebilir olma" ve "sıhhat açısından" olmak üzere iki kısımda inceler. Haberin kendisinden daha kuvvetli bir delile muârız olmasını ve râvinin kendi rivayet ettiği haberi tekzibini o haberin zayıflığının göstergesi olarak değerlendirir. Diğer taraftan haber-i vâhidin hüccet olduğu yerleri izah eder. Biz bu makalede Debûsî'nin kaynaklarından olan haberi ele alış biçimini delilleriyle birlikte analiz etmeye çalışacağız. İslam hukukunun asli kaynaklarından olan haberi ele alış biçimini delilleriyle birlikte analiz etmeye çalışacağız.

THE EPISTEMOLOGIC VALUE OF REPORT FROM INDIVIDUAL IN THE UNDERSTANDING METHODOLOGY OF DEBUSI

Debusi, examines the report of canonical hujjah in two main sections as “al-khaber al-mashhur/the famous report” and “al-khaber al-garib/unfamiliar report. He divides the famous report in two parts. The first is “al-khaber al-mutawatir” which reached the değree of widespread accounts. The second is “al-khaber al- mashur” which unreached the degree of mutawatir. According to Debusi, mutawatie khaber is the report that it is giving from authentic sorce like have heard and related successively from a large number of people to an extend that it is impossible to chang them. Debusi narroted this report to riside in Debusi narrates the famous report with the only way in the first stage and defines it in the second and third stages that is reported as the way of tawatur. He locates the famous report between mutewatir and one's report in terms of explaining the science. When Debusi uses the notion of the report as an utter, he regards it as the report that is not valued to reach the level of report which is not rejected by the predecessor and he regards such report as the report from individuals and studies it as the report that can be acted and the one in terms of health. He appreciates the report as the stronger evidence against the opposite one and evaluates the weakness of the denial report with narrater's own report. On the other hand, he elucidates the report where there are evidences. In this article, we'll try to analyse Debusi's way of handling the report with its evidences from the main sources of the Islamic law

PDF

___

ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el- Cerrâhî, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs ammeştehera min’el-Ehâdîsi alâ Elsineti’n-Nâs, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1988.
AHMED b. HANBEL, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel (ö. 241/855), Müsned, Dâru’l-Hadîs, Kâhire 1990.
APAYDIN, H. Yunus, “Hanefi Hukukçuların Hadis Karşısındaki Tavırlarının Bir Göstergesi Olarak Manevi Inkıta Anlayışı”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 8, Kayseri 1992, (159-193).
BEDİR, Murteza, Fıkıh, Mezhep ve Sünnet (Hanefî Fıkıh Teorisinde Peygamber’in Otoritesi), Ensar Neşriyat, İstanbul 2004.
PEZDEVÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Hüseyin, Kenzü’l-Vusûl ilâ Marifeti’l-Usûl, (Keşfu’l-Esrâr ile beraber), Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, Beyrut 1997.
BUHÂRÎ, Alâuddîn Abdulazîz b. Ahmed (ö. 730/1330), Keşfü’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm elBezdevî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1997.
CESSÂS, Ahmed b. Ali er-Râzî, Fusûl fi’l-Usûl, (Thk. Uceyl Câsim en-Nuşemî) Mektebetü’lİrşâd, İstanbul 1994.
ÇAKIN, Kamil, “Hadisin Kur’an’a Arzı Meselesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1993, XXXIV, (237-262).
ÇEKER, Orhan, İslam Hukukunda Akitler (Akit Görüşü ve Akitler), (Yayınlanmamış tez), Konya 1980.
DÂREKUTNÎ, Ebû’l-Hasan Ali b. Ömer (ö. 385/995), Sünen, (Thk. es-Seyyid Abdullah Hâşim Yemânî el-Medenî), Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1966.
DEBÛSÎ, Ebû Zeyd Abdullah/Ubeydullah b. Ömer b. Îsa (ö.430/1038), Kitâbu Te’sîsi’n- Nazar, (Thk. Mustafâ el-Kabbânî ve Muhammed Emin el-Hancî), Matbaatü’l-Edebiyye, Kâhire 1320.
………….., Takvîmu’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh,(Thk. Halil Mihyiddin el-Meys), Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut 2001.
………….., Esrâr fi’l-Usûl ve’l-Furu, (Thk. Salim Özer), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Kayseri 1997.
EBÛ DÂVUD, Süleyman İbnü’l-Eşas es-Sicistânî, Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
HÂKİM en-NÎSÂBÛRÎ, Ebû Abbdillah Muhammed b. Abdillah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, (Thk. Mustafa Abdulkadir Atâ), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1311/1990.
İBN MÂCE, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünen, (Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
MÂLİK b. ENES, Ebû Abdillah el-Asbahî (ö. 179/795), Muvatta’, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
MÜSLİM, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
NESÂÎ, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şu’ayb (ö. 303 / 915), Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
ROBSON, James, "Haber-i Vâhidler", (Traditions From İndividuals), çev. Musa Erkaya, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XV/2, Elazığ, 2011, (215-228).
SERAHSÎ, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed (ö. 483/1090), Usûlü’s-Serahsî, (Thk. Ebu’l-Vefâ elAfgânî), Kahraman Yayınları, İstanbul 1984.
ŞEYBÂNÎ, Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî (ö. 189/805), el-Asl, (Thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî), Âlemu’l-Kütüb, Beyrut 1410.
……………el-Hucce alâ Ehli’l-Medîne, (Thk. Mehdi Hasan el-Geylânî), Âlemü’l-Kütüb, Beyrut, 1965.
TİRMİZÎ, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ (ö. 279 / 892), Sünen, (Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
TUZCU, Recep, Hanefi Usûlünde Hadis –Debûsî Örneği-, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2014.