CEBRÎ’NİN MİHR Ü MÂH’I

Mihr ü Mâh anlatıları, Klâsik Türk Edebiyatı edebi faaliyetleri arasında önemli bir yer tutmaktadır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar ekseninde Klâsik Türk Edebiyatı şairlerinden Necâtî, Âlî, Kıyâsî, Zarîfî ve Hamîdî'nin olmak üzere varlığı bilinen beş Mihr ü Mâh anlatısı vardır. Fakat bunlardan Necâtî'ye ait olanına halen rastlanamamıştır. Hamîdî'nin eserinin de sadece kütüphane kaydı bulunmaktadır. 16. Yüzyıl şairlerinden Cebrî'nin de Mihr ü Mâh'ının olduğu kaynaklarda verilen bilgiler arasındadır. Eserde Mihr ve Mâh'ın birbiriyle görüşüp konuşmaları, aşkları, ayrılıkları ve hem Ay hem de Güneş'in tabiattaki işleyişleri hakkında bilgiler verilmektedir. Mihr ve Mâh, kendilerinin simge değer oldukları tüm hususları açıklarken hem terim hem de kavramsal boyutta kendilerini açımlarlar. Bu açımlama, felsefe, edebiyat, tarih, coğrafya, dinî vb. boyutlardadır. Cebrî'inin Mihr ü Mâh isimli eseri sembolik bir özellik taşımaktadır. Anlatı Samanyolu galaksisinin işleyişiyle oluşan doğa olayları ve gök cisimlerinin hareketlerini sembolik bir dille vermektedir. Her sembolik değerin, Klâsik Türk Edebiyatında gök cisimleri ve onlar etrafında oluşan mazmunlar bağlamında değerlendirildiği görülür. Bu değerlendirmelerin tümü de bireysel gelişim ve değişim eksenli bir seyir izlemektedir. Eserde insanın mücadelesi ve bireysel tekâmülü Mihr ve Mâh bağlamında açıklanmıştır. Bu yönüyle bakıldığında eser Mihr ve Mâh'ın imgesel açılımıdır. Bu makalede Cebrî hakkında bilgi verilip Mihr ü Mâh'ın şekil ve muhteva yönünden tanıtımı yapılacaktır

MİHR U MÂH BY CEBRÎ

The narrative texts of Mihr u Mâh have an important place among literary products in Classical Turkish Literature. The studies conducted up to now have put forward that there are five narrative texts of Mihr u Mâh belonging to Necâtî, Âlî, Kıyâsî, Zarîfî and Hamîdî, who are among the poets of Classical Turkish Literature. However, the one that belongs to Necâtî has not been found out yet. Hamîdî’s work has been found only in library records. The sources suggest that Cebrî, a poet who lived in 16th century, had a Mihr u Mâh, as well. That work has an allegoric symbolic character. This narrative presents the functioning of the celestial bodies through a symbolic language. It is seen that each symbolic element is evaluated within the framework of celestial bodies in Classical Turkish Literature and the metaphorical statements formed around them. All of these evaluations follow a route based on individual improvement and change. The struggle and maturation of human beings is explained within the context of Mihr u Mâh. In that sense, that work is an imaginative expansion of the Sun and Moon (Mihr and Mâh). In this article, some knowledge about Cebrî will be presented and Mihr u Mâh will be described in terms of its structure and content

PDF

___

AKSOY Hasan; “Eski Türk Edebiyatında Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 5 Sayı 9, (2007), s. 323-332, s. 328
ALYILMAZ Semra, (1999) “Mevlit ve Türk Edebiyatında Mevlit Türü”, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S.13, Erzurum, s. 195-202
AMASYALI Güner, Zarifi'nin Mihr ü Mah mesnevisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Lisans Tezi İstanbul 1953
ANBARCIOĞLU Meliha Ülker, (1986). “Kıyasi'nin Mihr u Mah Mesnevisi” , Erdem, C.2, S.4, s. 87–172
ANBARCIOĞLU, Meliha (1983) “Türk ve İran Edebiyatlarında Mihr ı Mah ve Mihr u Müşteri Mesnevileri”, Belleten, C.47, S.188, s. 1151–1189
ARSLAN Mehmet ve AKSOYAK, İsmail. H. (1998). Gelibolulu Ali, Riyazü's-Salikin Sivas: Dilek Matbaacılık.
Âşık Çelebi (2010) Meşâirü’ş-Şu‘arâ, (Haz.: Filiz Kılıç) İstanbul: İstanbul Araştırmaları Ensitüsü.
BİRNBAUM, Elazaar (1960) “Notes And Communications, The Date of Âli's Turkish Mesnevi Mihr ü Mâh”. Bulletin of the School of Oriental an African Studies , 23 (1), 138-139.
BURSALI MEHMED TAHİR (1333). Osmanlı Müellifleri C.2, İstanbul: Matbaa-i Amire CANIM, Rıdvan (2000) Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları
Cebrî, Mihr ü Mâh, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, 11065
CEYHAN Âdem, (2000). “Süleyman Nahifî’nin Mevlidü’n-Nebî Mesnevisi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S.14 Erzurum, s. 89-141
CUNBUR Müjgân, (1985). “Ûdî ve Macerâ-yı Mâh adlı eseri” Erdem, C.1, S.1, s. 187-198
İÇLİ Ahmet, Mihr ü Mâh Gelibolulu Mustafa Âlî, İnceleme-Metin, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2009
İSEN Mustafa (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: Ankara.
Kemal Paşazade, Dîvân, (1313), (Dü. Ahmed Cevdet), Der-Saadet: İkdam Matbaası
KINALIZÂDE HASAN ÇELEBİ (1989) Tezkiretü’ş-Şuara, (Haz.: İbrahim Kutluk) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KUTLAR, Fatma Sabiha (2005). Ûdî, Mâcerâ-yi Mâh, Ankara: Öncü Kitap LEVEND, Agâh Sırrı (1998). Türk Edebiyatı Tarihi 1. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
MAZIOĞLU Hasibe (1974). “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, Ankara Üniversitesi D.T.C.F Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Enstitüsü Türkoloji Dergisi, Cilt 6, sayı 1, Ankara, S. 31-62, s. 60
MEHMED SÜREYYA (1311). Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşahir-i Osmaniye (Cilt 4). İstanbul: Matbaa-i Amire.
PEKOLCAY Neclâ (2005) Mevlid, İstanbul: Dergâh Yayınları
PEKOLCAY Neclâ (2010) Mevlid, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
TURHAN Vedat, Zarifî ve Mihr ü Mâh Mesnevisi'nin Tenkitli Metni İle İncelemesi, Atatürk Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 1995