YER ADLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: ADIYAMAN İLİ GÖLBAŞI İLÇESİ ÖRNEĞİ

Yer adı bilimi, ad bilimin bir alt kolu olarak meydana gelmiştir. Dil, coğrafya, tarih, sosyoloji gibi pek çok bilim dalının ilgilendiği bir çalışma alanı olan yer adları üzerine özellikle Cumhuriyet döneminden sonra üzerine çalışmalar yoğunlaşmıştır. Dil araştırmaları açısından da yer adları önemli birer malzeme durumundadır. Yer adları, Türkçenin başta söz varlığı olmak üzere, ses bilgisi, şekil bilgisi, anlam bilgisi yönlerinden ilgi alanına girmektedir. Ayrıca yer adları o yerin medeniyeti, tarihi, yaşantısı kısaca kültüründen izler taşıması bakımından da Türkoloji için bir araştırma alanı durumundadır. Çalışmamızda Adıyaman ili Gölbaşı ilçesi idari sınırları içerisindeki yer adları üzerine bir değerlendirme yapılmıştır. İlçedeki yer adlarının belirlenmesinde mahalle, bucak, köy ve belde adları için İç İşleri Bakanlığı web sayfasındaki Türkiye Mülki İdare Bölümler Envanteri kayıtları esas alınmıştır. Bu kayıtlarda yer alan 17 mahalle, 30 köy, 3 belde, köylere bağlı 30 mezra adı incelenmiştir. Diğer dağ, göl, ova, mevki, dere gibi coğrafi yer adları ise ilçenin 1/25000 ölçekli paftalarından tespit edilmiştir. Ayrıca ilçe sınırları içerisinde yer alan tarihi köprü adları ve mağara adları da çalışmaya eklenmiştir. Çalışmamıza esas teşkil eden yer adlarının incelenmesi; leksik-semantik, yapı ve köken özellikleri bakımından yapılmıştır. İlçede incelenen yer adlarının verilişindeki etken unsurların neler olduğu çalışmanın sonuç bölümünde ayrıca değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda çalışma malzememizi oluşturan toplam 741 yer adının indeksi verilmiştir.

AN EVALUATION ON PLACE NAMES: AN EXAMPLE OF ADIYAMAN PROVINCE GÖLBAŞI DISTRICT

Toponomy has come to fruition as a sub-branch of onomastic. The studies on toponomy, which are a field of study related to various branches of science such as language, geography, history, sociology, have been concentrated especially after the Republic period. Place names are also important materials in terms of language researches. The names of places are of interest to the Turkic people in terms of voice information, morphological information, semantic information, especially in the presence of vocabulary. In addition, the place names are a research area for Turcology in terms of the traces of the civilization, history, and life of that place. In our study, an evaluation was made on the place names in the administrative borders of Adıyaman province Gölbaşı district. In order to determine the names of the neighborhood, sub-district, village and town places inventory records of Civilian Administration Department of Ministry of Internal Affairs web page was based. In these records, the names of the 17 neighborhoods, 30 villages, 3 towns and 30 hamlets affiliated to villages were examined. Other geographical place names such as mountain, hill, lake, plains, stream, location are determined from the 1/25000 scales of the county. In addition, historical bridge names and cave names within the boundaries of the district are added to the study. Examination of the place names which are the basis of my work; lexical- semantic, structure and origin characteristics. It was also evaluated in the conclusion part of the study, what are the base elements while defining the names of the locations that examined in the district. At the end of the study, a total of 741 place names forming the study material were indexed.

PDF

___

Akar, Ali (2006). “Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği”, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.20, 2006/1, s.51-63.
Akbıyık, Mehmet (2016). “Siverek İlçesi Köy Yerleşmelerinin Toponomik Analizi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 11/8 Spring 2016, s.1-24. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9551, ANKARA-TURKEY.
Aksan, Doğan (1974). “Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1973-74, s. 185-193.
Aksu, Fehmi (1936). Isparta İli Yer Adları, Isparta: Isparta Halkevi Yayınları.
Başkan, Özcan, (1989). “Türkiye Yer Adları Üzerine Bir Deneme”, TDAY Belleten. S. 237-251 (Aynı yazara ait çalışmanın 2. baskısı).
Bulut, Serdar (2018). “Eski Uygur Türkçesinde Türkçe Bitki Adlandırmaları -1: Yiyecek-İçecek Olarak Kullanılan Bitkiler”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6/12, s.562-588.
Eminoğlu, Hatice (2016). Atasözü Ve Deyimlerdeki Yer Adları, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/15 Summer 2016, s.119-172, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9873, ANKARA-TURKEY.
Eren, Hasan (2010). Yer Adlarımızın Dili, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülensoy, Tuncer (1995). “Orta Asya’daki Türk Yer Adlarının Anadolu’daki İzleri”, Tarih Boyunca Anadolu’da Türk Nüfus ve Kültür Yapısı (Tebliğler), Türk Yurdu Yay., Ankara, s.163. Gülensoy, Tuncer (1995). Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Işıtman, İshak Rafet (1945). “Köy Adları Üzerine Bir İrdeleme”, TDAY Belleten, S.1-3, s. 52-61
İnan, Abdulkadir (1945). “Anadolu’nun Toponimisi Ve Türk Boylarının Adları Meselesi”, TDAY Belleten. S.1-3, s.62-64.
Koman, Mesut (1945). Konya İli Köy Ve Yer Adları Üzerine Bir Deneme, Konya Halkevi Tarih, Müze Komitesi Yayınları, Seri: 1, Sayı: 3, Konya
Küçük, Salim (2010). “Türkiye Türkçesinde Renk Adları ve Özellikleri, The Names and Specialities of Colours in Turkey’s Turkish”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Volume 3/10 Winter, s.420-427.
Nihal, H. ve Naci, A. (1928). “Anadolu’da Türklere Ait Yer İsimleri”, Türkiyat Mecmuası, s. 243- 259.
Sır, Ayşe Nur (2015). Gazzizâde Abdüllatif Efendi’nin Hulâsatü’l-Vefeyât’ında Bursa Yer Adları, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 10/12 Summer 2015, s.953-980, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8603, ANKARA-TURKEY.
Şahin, Güven (2010). “Türkiye’de Yapılmış Toponomi Çalışmaları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 4, s. 134-156.
Şahin, İbrahim (2007). “Türkçe Yer Adlarının Yapısı Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.32, s.1-14.
Şahin, İbrahim (2015). “Türkiye Yeradbiliminde Leksik-Semantik Sınıflandırma Meselesi”, Avrasya Terim Dergisi, 3 (1), s.10-21.
Şahin, İbrahim (2016). Adbilim (2. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
Şakir, Mehmet (1928). “Sinop ve Çevresinde Oğuzlarla, Diğer Türk Zümrelerine Ait Köy Adları”, Halk Bilgisi Mecmuası.
Şenel, Mustafa (2013). Elazığ İli yer Adları Üzerine Bir İnceleme, Elazığ: Manas Yayıncılık.
Tekin, F. ve Cantürk, S. (2017). “Giresun İli Merkez Yer Adları Üzerine Bir İnceleme”, The Journal of Academic Social Science Studies, S.60, s.97-120.
Tunçel, Harun (2000). “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, s. 23 - 34.
Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (1., 2., 3., 4., 5., 6. Cilt), Ankara: Türk Dil Kurmu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yavuz, S. ve Şenel, M. (2013). “Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/8, s.2239-3354.
Yusifov, Y. ve Kerimov, S. (1987). Toponimikanın Esasları, Bakı. (Çev: Serdar Yavuz, Serhat Yayıncılık, Malatya 2013)
http://www.golbasi.bel.tr/sehir/golbasi-tarihce/72/