BİR RİTÜEL PRATİĞİ ÜRETME DENEMESİ: ŞEYH GÂLİB İÇİN DÜZENLENEN İLK İHTİFAL

Türk Edebiyatı'nın önemli Mevlevi şairlerinden biri olarak kabul edilen Şeyh Gâlib , hayatı ve eserleri ile Mevlevilik Tarikatı'nın, dolayısıyla Osmanlı kültür ve tasavvuf hayatının hatırı sayılır isimlerinden biridir. Osmanlı Devleti'yle ve Mevlevilikle iyi ilişkiler içinde bulunan bir ailede dünyaya gelmiştir. İlköğrenimini babasından görmüş; değişik hocalardan Arapça ve Farsça dersler almıştır. Şeyh Gâlib'in yetişmesinde o dönemin edebiyat, musikî ve tasavvuf mektebi mahiyetinde olan mevlevîhanenin rolü büyüktür. Divan şiirinin son büyük şairi olarak kabul edilen Şeyh Gâlib, Mevlevi kişiliği ve güçlü şairliği ile kendisinden sonra gelen nesilde büyük bir etki bırakmıştır. Buna rağmen Osmanlı Devleti zamanında Şeyh Gâlib'i anmak adına düzenlenen ilk tören, onun ölümünden 113 yıl sonrasına tarihlenmektedir. Din ve toplumsal tarih araştırmalarında merkezî bir konumda olan törenler, kültürel dinamiklerin analizinde önemli odak noktalarından biridir. Ritüeller devamlılık gösterip tekrarlanırsa, uygulama törensel bir nitelik kazanır. Bu nedenle Şeyh Gâlib adına dönemin önde gelen kimselerinin öncülüğünde ve belirli bir program dâhilinde hazırlanıp icra edilen; padişahın da desteğini alan ilk anma töreni "ritüeli törenselleştirme"ye yönelik bir girişim olarak kabul edilebilir. Toplumların ve özellikle yönetimlerin, insanlara verdikleri önemle ölçülür hale geldikleri düşünülecek olursa, Şeyh Gâlib'i anmak için düzenlenen ilk ihtifal dikkate değer bir girişimdir. Bu çalışmada dönemin kaynakları temel alınarak, ilk anma töreni ayrıntısı ile incelenecektir.

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

and social history, ceremonies have become an important focus for cultural dynamic analysis. If rituals tend to be continuous and repetitive, the process achieves a ceremonial quality. Therefore, led by the foremost personas of the period; the first memorial cerenomy that has been performed within a certain schedule and approved by the sultan can be accepted as a "ceremonializing the ritual" directed approach. The issue will be handled in detail down below. When it is considered that societies and especially governments are evaluated by the fact that how much importance they attach to people, the attempt to commemorate Sheikh Ghâlib could be considered as a remarkable event. In this study, based on the resources in that period of time, the first commemoration ceremony will be analyzed more in detailed

___

AÇIK, Nilgün, "Divan Edebiyatında Mevlevilik Etkisi ve Mevlevi ?airler", (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Basılmamı? Doktora Tezi), Ankara, 2002.

AYVAZOĞLU, Be?ir, Kuğunun Son Şarkısı, ?stanbul 1999.

BELL, Catherine, Ritual Theory, Ritual Practice, Oxford 1992.

COHEN, Anthony P., Topluluğun Simgesel Kuruluşu, ( çev. Mehmet Küçük), Ankara 1999

COLLINS, Randal, Interaction Ritual Chains, New Jersey 2004.

DEĞERL?, Ay?e, "Türk Klâsik Halk Eğitim Kurumlarından Mevleviliğe Dair Bir Mecmua", (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamı? Yüksek Lisans Semineri), Konya 2006.

Esrar Dede, Tezkire-i Şu"arâ-yı Mevleviyye, (Haz. ?lhan Genç), Ankara 2000.

GÖLPINARLI, Abdülbâki, Türkiye"de Mezhepler ve Tarikatlar, ?stanbul 1969.

, Mevlâna'dan Sonra Mevlevilik, ?stanbul 1983.

, "?eyh Gâlib", Meb İslâm Ansiklopedisi, XI., ?stanbul 1979, s. 462-467.

HONKO, Lauri, "Theories Concerning the Ritual Process", Science of Religion Studies in Methodology, New York 1979, s. 369-390.

KÜÇÜK, Sezai, Mevleviliğin Son Yüzyılı, ?stanbul 2007.

LANE, Christel, The Rites of Rulers, Ritual in Industrial Society- The Soviet Case, Cambridge 1981.

LEFEBVRE, Henri, The Production of Space, (Translated by Donald Nicholson-Smith), Oxford 1991.

SCHUIJT, John J. M., bk. SCHUYT, Theo N. M.

SCHUYT, Theo N. M.-John J. M. Schuijt, "Rituals and Rules: About Magic in Consultancy", Journal of Organizational Change Management, Vol. 11, No.5, 1998, s. 399-406.