190117

KÖY EDEBİYATI VE TÜRK EDEBİYATINDA KÖYE "İÇERDEN" BAKIŞ DOĞUŞU, ETKİLERİ, SONUÇLARI

Türkiye'de modern edebiyat 1839'da Tanzimat hareketi ile başlamakla beraber, uzun yıllar İstanbul merkezli kalmış, Anadolu'ya açılamamıştır. Anadolu'nun Türk edebiyatındaki varlığının ancak Türkçülük akımına bağlı olarak ortaya çıktığı görülür. Bu süreçte aydın, hem halktaki milli kültürü özümsemek ve hem de köyü canlandırmak gibi ikili bir görevle halka, köye gitmek durumundadır. Yeni Türkiye'nin kuruluşuyla, edebiyattaki bu yönelişin hızlandığı görülmektedir. Ne var ki Halkevleri kanalıyla sürdürülen bu Halka Doğru hareketi büyük ölçüde "turistik" kalmış, kentli aydının köyde yaptığı "piknik" olmaktan kurtulamamıştır. Cumhuriyetin "sınıfsız Halkçılık" ilkesinin sonucu olarak bu hareket romantik bir Köycülük hareketi olmaktan öteye gidememiştir. Bu edebiyat, büyük ölçüde, köyü ziyarete gelen kentli aydının "ordaki köy"e "dışarıdan bakış"ının eseri olmaktan öteye gidememiştir. Bu yapının ancak, Cumhuriyet döneminde Anadolu insanının, eğitim olanaklarına kavuşması, bir kısmının yazar olmaya başlamasıyla değiştiği görülür. Bu noktada ise 1940'larda faaliyette bulunan Köy Enstitüleri önemli rol oynamıştır. Köy Enstitüleri'nde eğitim gören on binlerce gençten kimilerinin yazar olacağı bir süreç başlamıştır. Bunların ilk örneği Mahmut Makal ve Bizim Köy (1950) adlı yapıtıdır. Bizim Köy ile başlayan bu yöneliş, Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Başaran, Dursun Akçam vb. Köy Enstitüsü mezunu köy kökenli gençlerin edebiyata girişleriyle güçlenerek bir "köy edebiyatı"nın oluşmasını sağlayacaktır. Bu edebiyat, o güne değin ortaya koyulmuş memleket edebiyatından farklıdır. Türk edebiyatında ilk kez, köy gerçeği köy kökenli gençler tarafından, "içeriden" yansıtılmaktadır. Bu nedenle, bu eserlerin bir edebiyat yapıtı olduğu kadar sosyolojik bir belge niteliğinde olduğu da söylenebilir. Bu akım, Türk edebiyatında 1970'lere kadar ana akım halinde sürerek köy gerçeğini birinci elden aktardığı gibi, Enstitülü olmayan yazarların da köy gerçeğine eğilmelerinde etkili olmuştur.

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Although the modern literature in Turkey started with the movement of Tanzimat (Reformations) period in 1839, it was mainly centered in Istanbul and was not able to spread to Anatolia. The emergence of Anatolia in Turkish Literature could only be seen as part of Turkization movement. During this process, the intellectual had to go to village and village people to both internalize the national culture in people and raise awareness and thus revive the village life. Together with the establishment of the New Turkey, this trend in the literature accelerated. However, this "Towards the People" (Halka Doğru) movement through Community Centers (Halkevleri) mostly remained at a "touristic" level; it could not go beyond being a "picnic" that the urban intellectual was having in the rural. As a result of the new Republic policy of creating "classless populism," this movement was no more than a romantic pastoralism. This literature was the product of an "etic" look of the urban intellectual at at the village "there." This structure began to change when the Anatolian people were provided with better educational opportunities and thus some of them became authors and started to write about Anatolia and its people. At this point, Village Institutes played a considerably important role. Among the thousands who had been educated in the Village Institute, there were many that became writers afterwards. One of the first examples to these is Mahmut Makal and his work, Bizim Köy (Our Village)(1950). The movement starting with Bizim Köy grew and spread with the participation of authors like Fakir Baykurt,y Talip apaydın, Başaran, Dursun Akçam, etc., who were the graduates of Village Institute turned into a "Village Literature." This literature had been different from the home country literature until then. For the first time in Turkish literature, the reality of the village was reflected through an "emic" lens by the authors who were born and grew in the village. Therefore, these works can be valued as sociological documentsas well as literary pieces. This movement not only conveyed the reality of the village from first hand as a mainstream until 1970s in Turkish literature, but also affected the non-rural authors' interest in the village reality.

PDF

___

ARMAN, Hürrem (1980), "Köy Enstitülerinin Kurulu?u ve Düzeni, Eğitim Mücadelesi Dergisi, S.6, Nisan 1980.

Falih Rıfkı (ATAY) (1933), "Bizim Köy", Kadro Dergisi, Cilt:2, Sayı:18, 1933, Gazi Üniversitesi. ??BF Yayını, Ankara,1986

BA?GÖZ, ?lhan, (Turhan Tokgöz) (1962) ,"Yarının Köy Enstitüleri", Yön Dergisi, S.36, 22 Ağustos 1962.

ÇANKAYA, Erol (1974), "Ba?kala?an Köy ve Edebiyat", Yansıma Dergisi, Sayı: 11, Haziran 1974.

EROĞUL, Cem (1970), Demokrat Parti (Tarihi ve ?deolojisi), A.Ü. S.B.F. Yayınları, Ankara, 1970,

FUAT, Memet (1953), "?ive Taklidi", Yeditepe Dergisi, 15 Kasım 1953.

GED?KOĞLU, ?evket (1971), Evreleri, Getirdikleri ve Yankılarıyla Köy Enstitüleri, Ankara, 1971.

GÖKALP, Ziya (1955) Türkçülüğün Esasları, Varlık Yayınları, ?stanbul,

KARPAT, Kemal (1971), Çağda? Türk Romanında Sosyal Konular, Varlık Yayınevi, ?stanbul

KARPAT, Kemal H. (1996), Türk Demokrasi Tarihi - Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayınları, ?stanbul

KIRBY, Fay (1962), Türkiye"de Köy Enstitüleri, ?mece Yayınları, ?stanbul, 1962

MAKAL, Mahmut, Bizim Köy - Anılar, Piramit Yayıncılık, ?stanbul.

NAYIR, Ya?ar Nabi Nayır, "Birkaç Söz", içinde, Mahmut Makal, Bizim Köy, Varlık Yayınları, ?stanbul, 1957.

NAYIR, Ya?ar Nabi Nayır, "Köy Kalkınması ve Enstitüler", Varlık Dergisi, S.358, 1 Mayıs 1950, s. 3

OKTAY, Ahmet (2000), Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları, ?stanbul: Tümzamanlar Yayıncılık

OKTAY, Ahmet (1993), Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 1923-1950, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara

ÖZDEM?R, Emin (1980) , Türk ve Dünya Edebiyatı, A.Ü. SBF Yayınları, Ankara, 1980.

ÖZALP, ?smet (1950) , "Bizim Köyün Yankıları", Varlık Dergisi, S. 359, 1 Haziran 1950

?EVKET SÜREYYA (Aydemir) , "Sosyal Milliyetçiliğin Zaferi", Kadro Dergisi, Cilt:3, Sayı:35- 36, Gazi Üniversitesi, ??BF Yayını, Ankara)

TAH?R HAYRETT?N (1933), "?nkılap ve Köy", Kadro ergisi, S:20, Ağustos 1933

TEKELi, ?lhan - ?LK?N, Selim (2003), Kadro"cuları ve Kadro"yu Anlamak. Bir Cumhuriyet Öyküsü, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, ?stanbul

T?MUR, Taner (1986) Osmanlı Kimliği, Hil Yayın, ?stanbul

TONGUÇ, Engin (1970), Devrim Açısından Köy Enstitüleri ve Tonguç, Ant Yayınları, ?stanbul

TONGUÇ, ?.Hakkı Tonguç (1947) , Kalkınma Yolunda Canlandırılacak Köy, Remzi Kitabevi, ?stanbul

TÜKEL, Turhan (1960), Be? Romancı Tartı?ıyor, Dü?ün Yayınevi, ?stanbul

YÜCEL, Can (1953) , Yeditepe, 1 ?ubat 1953,