SÛDÎ'NİN BOSTAN ŞERHİNDE UYGULANAN ŞERH YÖNTEMİ VE ELEŞTİRİ*

Klasik Türk şiiri şiiri söz ve anlam üzerine kurulu, kelime istifi ve sanatlı söyleyişe dayalı bir dil uygulamasıdır. Manayı gizleme, söz ve anlam sanatlarıyla süsleme geleneği klasik edebiyatımızın şiir türünde en iyi uygulama alanı bulan bir konudur. Gizlenen anlam katmanlarının anlaşılması ve açıklanması amacıyla şerhler yazılmıştır. Bostan Şerhi klasik şerh teorisine göre yazılmıştır. Edebî metin şerhi üzerinde yapılan çalışmalar dönemin şerh teorisini tespite yönelik araştırmalardır. Bostan Şerhi eklerin tanımlanması ile başlar kelimenin gramer incelemesiyle devam eder. Bu şerhte fiiller, isimler, sıfatlar, zamirler ve zarflar hakkında geniş açıklamalar yapılır. Eklerin gramer anlamları ile metinde kazandıkları anlamaları üzerinde durur. Kendisinden önce yazılan Bostan Şerhlerinde eklerin kullanmasıyla ilgili yanlışlıkları belirtir ve neden kendisinin doğru kullandığını açıklar. Sûdî yeri geldikçe ayetler, hadisler nakleder, Arapça, Farsça ve Türkçe şiirlerden iktibaslar yapar. Bazen de şerhte geçen bilgiler ile igili kaynaklar gösterir, bilimsel bir eser neşri hakkında örnekler sunar. Bir bilgi hakkında daha önceden açıklama yapılmışsa tekrara düşmemek için açıklama yapılan yere göndermelerde bulunulur. Beyitte geçen edebî sanatlardan bahsedilir. Cümle tercümesi ve yorumu ile devam eden şerh, aynı yöntemle diğer beyitlerin şerh edilmesiyle sürdürülür. Sûdî kendinden önce Bostan'a şerh yazmış şârihlere reddiyeler yazar, kelime hatalarından cümle hatalarına kadar tespit ettiği bütün yanlışlara işaret eder, beğendiği şerhleri de belirtir.

ANNOTATION METHODOLOGY USED IN SUDI'S ANNOTATED WORK OF BOSTAN AND ITS CRITIQUE

Classical Turkish poetry is a practice of language based upon discourse and inference and dependent on piles of words and and artistical usage of uttarance. Traditional literary art of concealing meaning and embellishing texts with figures of speech and poetic devices has found a considerable place for practicum in our classical literature, particularly in poetry. Annotated texts have been written for the hidden layers of meaning to be comprehended and explained. Annotated work of Bostan was written in accordance with the traditional theory of annotation. The studies conducted on literary text annotations were the researches conducted for the purpose of determining the theory of annotation widely held in the period concerned. Annotations added to Bostan start with the definitions of affixes and move on to grammatical analyses of words. Considerably wide explanations are made concerning verbs, nouns, adjectives, pronouns and adverbs. It mainly focuses on the affixes' gramatical meaning and the meaning it inherits throughout the text. The wrong usage of affixes on texts written even before itself and why he does it the right way is pointed out in Bostan's Annotations. Sûdî refers to verces from Quran and rehearses hadithes, quotes Arabic, Persian and Turkish poems. From time to time he points out to the sources of the annotation in hand, initiates examples to a published scientific work. If a certain information was stated previously in order to not fall into repetition of explanation, it is diverted to the previous statement. Figures of speech in the pairs of lines are mentioned. The Annotation which continues with the translation of the sentences, is maintained by the annotations of the remaining verses. Sudi criticizes the previous annotators of Bostan, flags all the appointed mistakes from words to sentences and also cites his favourite ones.

PDF

___

AĞABABA, Naile, (2006), Ortaçağ Türk Dil Bilim Adamları, Ahenk Yayınevi, Gstanbul.

Ahterî, Mustafa b. gemseddin el-Karahisarî, (1310), "eG-gerh", Ahterî-i Kebîr, Gstanbul: Matbaa-i Âmire.

AKAR, Metin, (1994), Su Kasidesi gerhi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.

AKSAN, Doğan, (1993), giir Dili ve Türk giir Dili. Ankara: gafak Matbaası.

AKSOYAK, G. Hakkı, (2002), "Metin gerhi", Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.

ALPARSLAN, Ali, (1981), Ali Nihat Tarlan Üzerine, Ord. Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan, Edebiyat Meseleleri, Gstanbul.

BGLKAN, A. Fuat, "gerh Geleneği", YayınlamamıG Makale.

BUHARALI, G. (2007). "Bir Sanatçının Günlüğü" (Mehmet Kaplan"la söyleGi), (hzl. Sema Uğurcan), 20 Yılın Ardından Mehmet Kaplan, Dergâh Yayınları, Gstanbul. CEYLAN, Ömür, (2007), Tasavvufî giir gerhleri, Kapı Yay., Gstanbul.

ÇAVUgOĞLU, Mehmet. (2006), Divanlar Arasında, Kitabevi Yay., Gstanbul.

ÇAVUgOĞLU, Mehmet. (2001), Necati Bey Divanı"nın Tahlili, Kitabevi Yay., Gstanbul.

ÇAVUgOĞLU, Mehmet, (1984), Türk Dili Dergisi, "Mazmûn", S. 388-389, Ankara.

ÇELEBGOĞLU, Âmil. (1989), "Yunus"un giirleriyle Glgili gerhler", Türk Edebiyatı, S. 193, s.28, Gstanbul.

ÇOBANOĞLU, gaban, (2012), Glhan Berk"in giir Dilinde Sapmalar ve Deformasyon, GÜ. Sos. Bil. Ens. Türk Dili Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, BasılmamıG Doktora Tezi, Gstanbul.

DEMGR, Nurettin, (2010), "Türkçede Varyasyon Üzerine", Türkoloji Dergisi, Cilt 17, S. 2. Ankara.

DEMGREL, gener, (2009), "VII. yüzyıl Klasik Türk giirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslûp Hareketleri: Klasik Üslûp-Sebk-i Hindî- Hikemî Tarz- MahallileGme", Turkish Studies Gnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish of Turkic Wolüm 4/2 Winter.

DOĞAN, Gürkan, (2013), giir Dili, Bağıntı ve Zayıf Sezdirimler, Bilig Dergisi, S. 64.

DOĞAN, Muhammed Nur, (1999), "Metin gerhi Üzerine", Osmanlı Divân giiri Üzerine Metinler, (hzl. Mehmet Kalpaklı), YKY., Gstanbul.

El-Müncid (fi"l-lügat ve"l-a,,lâm), (2005), Beyrouth-Liban: Dâr el-Machreqsarl Publishers.

ERDOĞAN, Mustafa, (1997), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, Manisa.

Gbn Manzur, (1410/1990), Lisânu"l-Arab, Beyrut, Daru"l Sadır, C.V

Hüseyin Kâzım Kadri, (1943) "gerh", Türk Lügati, c. 3, Maarif Matbaası, Gstanbul.

HOCA,Nazif M., (1980), Sûdî, Hayatı, Eserleri ve Gki Risalesinin Metni, GÜ SarkiyatEnstitüsü, Gstanbul.

KAYA, Gbrahim, (2008), "gerh-i Divan-ı Hafız (Sûdî) Kelimeler-Remizler-Kavramlar", BasılmamıG Doktora Tezi, Gnönü Üniversitesi.

KORKMAZ, Ramazan, (2002), Gkaros"un Yeni Yüzü: Cahit Sıtkı Tarancı. Akçağ Yayınları, Ankara.

KORTANTAMER, Tunca, (1993), "Gül Kasidesi", Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara.

KORTANTAMER, Tunca, (1994), "Teori Zemininde Metin gerhi Meselesi", E.Ü. Türk Dili ve Edebiyatı AraGtırmaları Dergisi, C. VIII, Gzmir.

LEVEND, Agâh Sırrı, (1984), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, TTK. Basımevi, Ankara.

MENGG, Mine, (2000), "Metin gerhi, Tahlîli ve Tenkîdi Üzerine", Dîvân giiri Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara. Mütercim Âsım Efendi, (1304), Kâmûs Tercümesi, Gstanbul, Matbaa-i Âmire, c.I

OKATAN, H. Gbrahim, (2012), "Sûdî"nin gerh-i Bostan"ında Geçen Arkaik Kelimeler", Turan Stratejik AraGtırmalar Dergisi, c.XIX, Kars Kafkas Üniversitesi Gktisadi ve Gdari Bilimler Fakültesi Uluslararası GliGkiler Bölümü, Kars.

OLGUN, Tahir, (1943), Edebiyat Lügatı, Tebrik ve TeGekkürler, Önsöz.

ONAY, Ahmet Talat, (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmûnlar ve Gzahı, hzl. Cemâl Kurnaz, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara.

ÖZDEMGR, Emin, (2002), Yazınsal Türler, Bilgi Yay., Ankara.

PALA, Gskender, (1999), "Mazmûn"un Mazmûnu", Osmanlı Divan giiri Üzerine Metinler, (hzl. Mehmet Kalpaklı), YKY, Gstanbul.

REDHOUSESir James W., (2011), "gerh", A Turkish and English Lexicon, Türkçe-Gngilizce Sözlük, Çağrı Yayınları, Gstanbul.

SARAÇ, Yekta, (1999), "Divan Tahlilleri Üzerine", Glmî AraGtırmalar 8, Gstanbul.

SAYAR, Filiz- TURAN, Figen, (2012), "Okuma GeliGiminde Üst Dil Farkındalığı, Sesbigisel Süreçler ve Bellek Süreçlerinin Etkisi: Kısa Süreli Bellek ve ÇalıGma Belleği" A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Degisi, c. 13, S. 2, Ankara.

SÛDÎ, (1871), gerh-i Bostan, Matabaa-i Âmire, Gstanbul.

SÛDÎ, (1871), gerh-i Gülistan, Matbaa-yı Âmire, Gstanbul.

SÛDÎ, (1834), gerh-i Divan-ı Hafız, Bulak, Gskenderiye.

TARLAN, A.Nihad, (1981), Edebiyat Meseleleri, Metin gerhine Dair, Gstanbul.

TARLAN, Ali Nihad. (1992), Necatî Beg Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.

TARLAN, Ali Nihad. (1964), geyhî Divanı"nı Tetkik, Gstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 1070, Gstanbul.

TÖKEL, Dursun Ali, (1996 ), "Ontolojik Analiz Metodu ve Bu Metodun Bakî"nin Bir Gazeline UygulanıGı", Yedi Gklim, C. 11, S. 74, s. 53-59. Türkçe Sözlük, (2005), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.

YILMAZ, Ozan, (2008), 16. YÜZYIL gÂRGHLERGNDEN SÛDÎ-G BOSNEVÎ VE gERH-G GÜLGSTÂN"I (GNCELEME-TENKGTLG METGN), Marmara Üniversitesi Türkiyat AraGtırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, BasılmamıG Doktora Tezi, Gstanbul.