19967

DİLDE SADELEŞME VE DİL AKADEMİSİ TARTIŞMALARI TÜRK DİLİ DERGİSİ (1976)*

İnsan, dünyaya geldikten sonra anne-babasından, çevresinden farkında olmadan ana dilini öğrenmekte ve bu dilin gramer yapısını yine farkında olmadan edinmektedir. İnsanın çevresindeki her şey, dil ile anlam kazanmakta ve insan; düşünce evrenini, hayal dünyasını öğrenmiş/edinmiş olduğu ana dili üzerine bina etmektedir. Diller, toplumlar gibi tarihi süreç içerisinde değişir, gelişir ve farklılaşır. Türk dili de Orhun Abideleri'nden bu güne uzanan tarihi süreç içinde değişmiş, gelişmiş ve farklılaşmıştır. Bu değişim, gelişim ve farklılaşma bütün diller için geçerlidir ve süreklilik arz etmektedir. Cumhuriyet'le birlikte Türk yoğunlaşmış ve dilde reformlar yapılmaya başlanmıştır. Bu reformların ana eksenini, M. Kemal Atatürk'ün, "Türkçeyi yabancı dillerin boyunduruğundan oluşturmaktadır. Türk Dil Kurumu, dilde yapılan reformların ve yeniliklerin kurumsal yapısını oluşturmuştur. Daha sonraki süreçte, dili sadeleştirme reformları, dil üzerinden birçok tartışmanın yapılmasına sebep olmuştur. Dilde yenilik yapanlar, bunu Türkçe adına yaptıklarını söylemişler, buna karşı çıkanlar da bu karşı çıkışı, yine Türkçe adına yaptıklarını söylemişlerdir. Özelikle belli dönemlerde (1970'li yıllar) siyasetle doğrudan ilişkili olarak dil tartışmaları iyice yoğunlaşmıştır. Bu yıllarda meydana gelen tartışmaların önemli bir boyutunu "dilde sadeleşme" çabaları, diğer boyutunu ise "dil akademisi" tartışmaları oluşturmaktadır Buradan hareketle, çalışmanın konusunu, Türk Dil Kurumu tarafından aylık olarak yayınlanan Türk Dili Dergisi'nin 1976 yılındaki sayılarında yer alan "dilde sadeleşme ve dil akademisi tartışmaları" oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, Türk Dili Dergisi'nin 1976 yılı sayılarında, dil ve dil akademisi tartışmalarını çeşitli başlıklar altında ortaya çıkarmak ve bunların bir değerlendirmesini yapmaktır. Türk Dili Dergisi'nin Ocak (1976) sayısından Aralık (1976) sayısına kadar toplam on iki sayısı incelenmiş ve tartışmaların içeriğine göre başlıklar oluşturulmuş ve değerlendirmeler yapılmıştır.

LANGUAGE PURIFICATION AND LANGUAGE ACADEMY DISCUSSIONS: THE JOURNAL OF TURKISH LANGUAGE (1976)

Human beings unconsciously learn their mother tongue from their parents and environment, and acquire its grammatical structure unconsciously as well. Everything surrounding human beings, acquire their meaning with language and people construct their universe of thought, imagination primarily on their mother language Languages, like societies, change, grow and differentiate throughout the history. Turkish language has also changed, developed and differentiated in the course of history from Orkhun Monuments to date. The changes, developments and differentiations apply to all languages and are continuous. In the case of Turkey, soon after the proclamation of Turkish Republic, discussions focusing on the Turkish language intensified and new language reforms were made. In the main axis of these reforms, lies the understanding expressed by M. Kemal Atatürk as "the liberation of Turkish language from the chains of foreign languages". Turkish Language Association, constituted the institutional structure of the language reforms and innovations. Subsequently, language purification reforms gave rise to many debates over the language. Both the reformers and the opposers defended their position claiming it's for the sake of Turkish language. Especially during certain periods (the 1970s) these debates heated in direct relation with politics. There were two important aspects of the discussions during this period; "language purification" and"language academy". Hence, the subject of this study is the"simplification of language and language academy " discussions in the volumes of 1976 of Turkish Language magazine, published monthly by the Turkish Language Society. The purpose of the study is to reveal and assess the main topics of "the language and the language academy discussions" in Turkish Language magazine's 1976 volumes. Twelve volumes of Turkish Language magazine from January (1976) to December (1976) were examined, topics according to the content of discussions were created and evaluations were made.

___

AKARSU, B. (1998). Dil-Kültür Bağlantısı, Gnkılâp Yayınevi, Ankara.

AKBAL, O. (1976). "Ulusal Bilincin Arka Kapısı", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı:294, 1 Mart 1976, s.148-149.

AKSAN, D. (1999), Anlambilim: Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin Yayınevi,Ankara.

AKSAN, D. (2007), Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim, 4. baskı, TDK Yayınları, Ankara.

AKSOY-2, Ö. A. (1976). "Erdem"in BaG I", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 293, 1gubat 1976, s.65-67.

AKSOY-3a, Ö. A. (1976). "Erdem"in BaGı II", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 294,1 Mart 1976, s.129-133.

AKSOY-3b, Ö. A. (1976). "Bu Ahval ve gerait Gçinde Akademi", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt:XXXIII, Sayı: 294, 1 Mart 1976, s.134-135.

AKSOY-5, Ö. A. (1976). "Ilımlılık Devrimcilikle BağdaGmaz", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt:XXXIII, Sayı: 296, 1 Mayıs 1976, s.321-318.

AKTAg, g. ve GÜNDÜZ, O. (2004). Yazılı ve Sözlü Anlatım Kompozisyon Sanatı, AkçağYayınları, Ankara.

AKTÜREL, O. (1976). "Çeviri Üzerine", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 295, 1Nisan 1976, s.245.

AgKUN, G. C. (1976). "Türk Dil Kurumu ve Dil Akademisi", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt:XXXIII, Sayı: 295, 1 Nisan 1976, s.242-244.

AYDIN, Glker (2009), "Anadili Dersinin Etkinlik Alanları ve Dilbilgisi", Milli Eğitim, Sayı: 181,KıG, Ankara.

BANGUOĞLU, Tahsin (2007), Türkçenin Grameri, 8. baskı, TDK Yayınları, Ankara.

BELGE, M. (1989). "Türk Dilinde GeliGmeler", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C: 10,GletiGim Yayınları, s. 2558-2606.

COgAR-1, A. M. (1992). "Dil TartıGmaları Üzerine I", Akademik Yorum, Güz 1992, Nr. 1, s.3-6.

COgAR-2, A. M. (1992). "Dil TartıGmaları Üzerine II", Akademik Yorum, KıG 1992, Nr. 2, s.33-36.

ERDOĞDU, A. (1976). "Türk Diline Saldırı", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 294,1 Mart 1976, s.145-147.

ERGGN, M. (2002), Türk Dili, Bayrak Yayınları, Gstanbul.

EYÜBOĞLU, G. Z. (1976). "Türkçeye Saygı", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 293,1 gubat 1976, s.73-76.

GÖKgEN, E. N. (1976). "Ahmet Hikmet Müftüoğlu"nda Türkçe Bilinci (Değiniler)", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 297, 1 Haziran 1976, s.492-493.

HACEMGNOĞLU, N. (2011). Türkçenin Karanlık Günleri, TEV Yayınları, Gstanbul.

HAKAN, A. (1982). "Dünyada ve Türkiye"de Akademilerin Tarihçesi ve Bugünkü Durumu", Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi. Cilt 15. Sayı 2. Ankara, 1982.

GMER, K. (1973). "Türk Yazı Dilinde Dil Devriminin BaGlangıcından 1965 Yılı Sonuna KadarÖzleGme Üzerine Sayıma Dayanan Bir AraGtırma", Türkoloji Dergisi, V/1, 175-190

KIRAN, Zeynel (2002). Dilbilime Giriş, 2. baskı, Yayına Hazırlayan: AyGe (Eziler) Kıran, SeçkinYayınları, Ankara.

KORKMAZ, Z. (1973). "Dilde Doğal GeliGme ve Devrim Açısından Türk Dil Devrimi", A. Ü.Türkoloji Dergisi, V/1, s.97-114.

KÜÇÜKKARAGÖZ, H. (2002). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi (Bilişsel Gelişim ve Dil Gelişimi), Editör: Binnur YeGilyaprak, Pegema Yayıncılık, Ankara.

KÜR, G. (1976). "Eski Çocuk Dergilerinde Dil Konusu", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIV,Sayı: 300, 1 Eylül 1976, s.412-415.

LEVEND, A. S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara.

LEWIS, Bernard (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu, TTK Basımevi, Ankara.

MAKSUDG, S. (1930). Türk Dili İçin, Türk Ocakları Glim ve Sanat Heyeti NeGriyatı, Gstanbul.

MERAY, S. L. (1976). "Kırklara KarıGmak", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 294, 1 Mart 1976, s.136-139.

NADG, N. (1976). "Sonun BaGlangıcı", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 294, 1 Mart1976, s.143-144.

ONARAN-1, M. g. (1976). "Olaylar ve Gerçekler (Dergiler, Gazeteler)", Türk Dili Dergisi, Yıl:26, Cilt: XXXIII, Sayı: 292, 1 Ocak 1976, s.58-59.

ONARAN-2, M. g. (1976). "Olaylar ve Gerçekler (Dergiler, Gazeteler)", Türk Dili Dergisi, Yıl:26, Cilt: XXXIII, Sayı: 293, 1 gubat 1976, s.123-127.

ÖKSÜZ Y. Z. (2004). Türkçe'nin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, TürkDil Kurumu Yayınları, 2.Basım, Ankara.

ÖZCAN GÖNÜLAL, Y. (2011). "Dil-Toplum GliGkisi Açısından Türkiye"de 1940 Sonrası DilTartıGmaları Üzerine Bir Değerlendirme", Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p.1127-1137, TURKEY

ÖZDEMGR-1, E. (1976). "Halkın Dilinden Yazı Diline (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi,Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 292, 1 Ocak 1976, s.26-27.

ÖZDEMGR-2, E. (1976). "Kim Dinler Genelgeyi (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi, Yıl:26, Cilt: XXXIII, Sayı: 293, 1 gubat 1976, s.77-78

ÖZDEMGR-3, E. (1976). "Kanıtlamak Gerek Bu Yargıyı (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 294, 1 Mart 1976, s.140-143.

ÖZDEMGR-4 E. (1976). "Deyimlerimiz, Türk Dili Dergisi (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 295, 1 Nisan 1976, s.246-248

ÖZDEMGR-6, E. (1976). "Nasıl Yaratılıyor Yeni Sözcükler (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 297, 1 Haziran 1976, s.435-437.

ÖZDEMGR-9, E. (1976). "Ulusçuluğun Ölçütüdür Dil Devrimi (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIV, Sayı: 300, 1 Eylül 1976, s.416-417.

ÖZDEMGR-10, E. (1976). "Halkın Dilidir Öz Türkçe, Türk Dili Dergisi (Değiniler-Düzeltiler)",Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIV, Sayı: 301, 1 Ekim 1976, s.495-497.

ÖZDEMGR-11, E. (1976). "Özlenen (Değiniler-Düzeltiler)", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt:XXXIV, Sayı: 302, 1 Kasım 1976, s.585-587.

ÖZDEMGR, M. (2008). II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Divan Edebiyatı Tartışmaları, TimaG Yayınları, Gstanbul.

PALA, G. (2002). "Türk Dili Nereden Nereye", Journal of İstanbul Kültür University, 2002/2, pp. 47-54.

SELÇUK, S. (1976). "Fransızcada ÖzleGme Akımı ve Dile GliGkin Yasanın Öyküsü", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 297, 1 Haziran 1976, s.150.

SGMAV, A. (1976). "Dil gabanlığı", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 294, 1 Mart 1976, s.151-152.

SOSYAL, G. (1976). "Bu Kafayla Giderse", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt: XXXIII, Sayı: 293, 1gubat 1976, s.150.

TACHAU, Frank (1964). "Language And Politics: Turkish Language Reform", The Review ofPolitics,Vol. 26, No. 2, pp. 191-204.

TGMURTAg, F. K. (1995). Dil Dâvası (Burhan Bozgeyik Röportajı), Bedir Yayınları, Gstanbul

VARDAR B. (1976). "Sözcük Üretiminde Yeni Bir AGama", Türk Dili Dergisi, Yıl: 26, Cilt:XXXIII, Sayı: 296, 1 Mayıs 1976, s.322-326.

VARDAR, B. (2001), Dilbilim: Dilbilim Temel Kavram ve İlkeleri, Multilingual Yayınları,Gstanbul.