Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Türkiye'deki yeralti kaynaklari ile ilgilenmesi ve Türk madenciliğinin geliştirilmesine ilişkin hazirlanan raporlar T

Bu çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Türkiye’deki yeraltı kaynaklarıyla ilgilenmesi ve Cumhuriyet döneminde, Türk Madenciliğinin geliştirilmesine ilişkin Amerikalı uzmanlar tarafından hazırlanan raporlar ve bunların içerikleri hakkında bilgi verilmiştir. Çeşitli yönlerden önemli bir konuma sahip olan Türkiye toprakları, günümüze değin birçok devletin ilgisini çekmiştir. ABD de ilgi duyan devletlerden biridir. Onun bu coğrafyaya ilgisi 19. yüzyılın ilk yıllarına rastlamaktadır. Ticaret maksatlı kurulan ilk ilişkiler, zamanla dostluk ilişkileri çerçevesinde gelişme göstermiştir. 20. yüzyılın başlarında ABD, ticarî ilişkilerin dışında Osmanlı Devleti’nin yeraltı kaynakları ile de ilgilenmeye başlamıştır. Onun bu ilgisi Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Türk ekonomisine yön vermek ve katkı sağlamak amacıyla ABD’li uzmanlar tarafından değişik zamanlarda raporlar hazırlanmıştır. Bu raporlarda, ekonomik hayatın bütününe ilişkin öneriler yanında, ekonominin önemli bir ayağını oluşturan madencilik alanıyla ilgili olan öneriler de yer almıştır. Bunların içinde en önemlileri: Türk madenciliğinin geliştirilmesi için devletin bu alandan uzak tutulması, yabancı sermaye ve özel teşebbüse önemli ölçüde yer verilmesi ve yeni bir maden kanununun yapılmasıdır. Genel olarak Türk hükümetleri, önerilenler doğrultusunda hareket ederek ekonomi politikalarını oluşturmuşlardır.

He interest of United States of America (USA) in underground sources of Turkey and reports prepared upon the development of Turkish mining

In this study, an information was given about the reports and their contents written by American experts on the development of Turkish mining sector during the Republic Period and the interest of United States of America (USA) in Turkish underground sources. Turkish land that has importance in different aspects has appealed the interest of many countries up to today. The USA is one of these countries. The interest of the USA on Turkish land started in the first half of 19th century. The first affairs based on trade turned into a good friendship in the following years. At the begining of 20th century the USA started to deal with the underground sources of Ottoman Empire besides the trade affairs. The interest continued during the Republic Period. The USA experts typed reports about Turkish economy to support and make contributions. In these reports there were suggestions not only about the whole aspects of the economy but also about the mining. The most important suggestions among them are: a new mining law should be prepared, private and the foreign finance sectors should be supported to take part in mining and the goverment should be away from it. The previous Turkish Goverments established mining policies regarding to these reports.

PDF

___

ARMAOĞLU Fahir (Basım tarihi yok). 20 Yüzyıl Siyasî Tarihi, (1914–1995), 11. Baskı, C.1-2, İstanbul: Alkım Yayınevi.
B.C.A, (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi) F: 030.10. Y: 268.803.16
CAN Bilmez Bülent (2000). Demiryolundan Petrole Chester Projesi (1908–1923), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
ÇAVDAR Tevfik (1992). Türkiye‟de Liberalizm (1860–1990), Ankara: İmge Kitabevi.
DAĞLI Nuran-Belma Aktürk (1988). Hükümetler ve Programları 1920–1960, I. Cilt, Ankara: TBMM Basımevi.
Düstur, Üçüncü Tertip, C. 32, s. 1856-1858.
Düstur, Üçüncü Tertip, C. 35, s. 5-11 (ayrı basım).
GÖNLÜBOL Mehmet. ve ark. (1996). Olaylarla Türk Dış Politikası, 9. Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi.
GÜVEN Sami (1998). 1950‟li Yıllarda Türk Ekonomisi Üzerinde Amerikan Kalkınma Reçeteler, Bursa: Ezgi Yayınevi.
KARLUK S. Rıdvan (1997). Türkiye Ekonomisi, Tarihsel Gelişim Yapısal ve Sosyal Değişim, 5. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım dağıtım A.Ş.
KARTALKANAT Ahmet (1991). “Cumhuriyet Döneminde Madenciliğimizin Gelişimi ve Türkiye Madencilik Politikası”, Jeoloji Mühendisleri Odası Dergisi, S: 38, s. 51-67.
KOÇ Yıldırım (1974). Emperyalizm ve Türkiye‟de Madencilik Alanında Yabancı Sermaye, Ankara: TİB Yayınları.
Resmi Gazete, 11.03.1954, sayı 8655.
Resmi Gazete, 16.03.1954, sayı 8659.
SELİK Mehmet (1961). Türkiyede Yabancı Özel Sermaye, Ankara: Türk İktisadî Gelişmesi Araştırma Projesi.
TAYANÇ Tunç (1973). Sanayileşme Sürecinde 50 Yıl, İstanbul: Milliyet Yayınları.
TEZEL Sezai (1982). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923–1950), Ankara: Yurt Yayınevi.
TUNCER Baran (1963). Milletlerarası İktisadî Yardımlar ve Kalkınma Meselesi, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
TUNCER Baran (1968). Türkiyede Yabancı Sermaye Sorunu, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını.
TURAN Murat (1983). “Madenciliğimizin Tarihi Gelişimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, s.1335-1336
UÇAROL Rıfat (1995). Siyasi Tarih (1779–1994), İstanbul: Filiz Kitabevi.