Ağızlardaki {-dIklIğIn} zarf-fiil ekinin yapısı

Türkiye Türkçesi ağızlarında çok sayıda eskicil öge yaşamaktadır. Bunların bir bölümü eski Şekillerini yapı ve anlam olarak yaşatırken, bir kısmı da başka eklerle birleşerek tanınmayacak hâle gelmişlerdir. Bu eklerden biri de {-dIklIğIn} zarf-fiil ekidir. Orta Karadeniz‟de Kelkit havzası boyunca sınırlı bir alanda kullanılan bu zarf-fiil eki eklendiği fiilden “-dığı zaman” anlamında zarflar yapmaktadır. Ek, {–dIk} sıfat-fiil ekinin {+lA-} isimden fiil yapma ekiyle genişletilmesinden sonra bu yapının üzerine eskicil {–(y)In} zarf-fiil ekinin getirilmesinden oluşmuştur.

Structure of Gerund suffix {-dIklIğIn} in Dialects

A large number of archaic items live in Turkey Turkish. While some of them keep their ex-forms alive in terms of morphology and semantic, some of them become unrecognizable by rolling into one with the other suffixes. Gerund suffix {-dIklIğIn} is one of this kind of fixes. This gerund suffix is used through of Kelkit basin in the middle of Black Sea Region restrictedly and makes adverbs mean “when, by the time”. This suffix compose of participle suffix {–dIk}, derivational affix {+lA-} that makes denominal verbs and archaic gerund suffix {–(y)In}.

PDF

___

AKAR Ali, (2008), "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Eski Bir Sıfat-Fiil Kalıntısı: {-cı}", Turkish Studies - Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Yaz 2008, Sayı 9, s. 1-7
ATA Aysu, (2002), Harezm-Altın Ordu Türkçesi, Türk Dilleri AraĢtırmaları Dizisi: 36, İstanbul.
DEMİR Necati, (2005), Tokat İli ve Yöresi Ağızları, Niksar Belediyesi Yayınları, Niksar.
DEMİR Necati, (2009), Giresun İli ve Yöresi Ağızları, (Tarih-Dil İncelemesi-Metinler-Sözlük), Giresun Valiliği Yayınları: 15. Giresun.
ECKMANN János, (2003), Çağatayca El Kitabı, (Çev. Günay Karaağaç), Akçağ Yayınları, Ankara.
GABAİN A. von (1988), Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), Türk Dil Kurumu Yayınları: 532, Ankara.
GEMALMAZ Efrasiyap, Erzurum İli Ağızları (İnceleme – Metinler – Sözlük ve Dizinler), Türk Dil Kurumu Yayınları: 588, Ankara.
GÜLSEVİN Gürer – BOZ Erdoğan, (2004), Eski Anadolu Türkçesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
GÜNŞEN Ahmet, (2000), Kırşehir ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları: 745, Ankara
HACIEMİNOĞLU Necmettin, (1996), Karahanlı Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları: 638, Ankara.
KARAMANLIOĞLU Ali Fehmi, (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları: 579, Ankara.
KORKMAZ Zeynep, (1987), “Türkçede –on Zarf-fiil Eki ile –pan/-pen Eki ve Türemeleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten 1984, Türk Dil Kurumu Yayınları: 533, Ankara.
KORKMAZ Zeynep, (2003) Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları: 827, Ankara.
Mes‟ūd bin Aómed, Süheyl ü Nev-BahÀr, (1991), İnceleme – Metin – Sözlük, (Hazırlayan: Cem Dilçin), Atatürk Kültür Merkezi Yayını-Sayı: 51, Ankara.
SAĞIR Mukim, (1995), Erzincan ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları: 564, Ankara.
ŞAHİN Hatice, (2003), Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara.
TATÇI Mustafa, (1990), Yunus Emre Divanı, Tenkitli Metin, Kültür Bakanlığı Yayınları Klasik Türk Eserleri: 114, Ankara.
TEKİN Talat, (1968), A Grammar of Orkhon Turkic, Indiana University, Bloomington
TEKİN Talât, (1989), XI. Yüzyıl Türk Şiiri, Türk Dil Kurumu Yayınları: 541, Ankara.
TİMURTAŞ Faruk Kadri, (1994), Eski Türkiye Türkçesi, XV. Yüzyıl, Gramer – Metin – Sözlük, Enderun Kitabevi, İstanbul.