Sivil Din Tartışmaları ve İslamcılık

Modern dünyanın gelenekten farklı olarak kendine yeni alanlar oluşturduğunu söylemek mümkündür. Bunu sadece bir alana has addetmek ya da bir alanla sınırlamak mümkün değildir. Modernleşme ekonomik, siyasal, kültürel ve toplumsal pek çok alanda değişim ve d önüşüme öncülük etmiştir. Bu değişimin özellikle muhafazakâr ideoloji açısından en kırılgan nokta olan din konusunda olduğu söylenebilir. Çünkü geleneğin dayandığı en önemli özellik değişimin uzun soluklu olması ya da hiç olmaması yönündeyken modernleşmeninkininse hızlı değişim olabileceği ifade edilebilir. Modernleşmenin getirdiği devrimci değişimler bazen geleneğin tamamen inkârı bazen de bir unsurun dönüştürülüp sisteme entegre edilmesi şeklinde sonuçlanmıştır. Din olgusu için de bunun geçerli olduğu baz ı alanların oluştuğunu söylemek mümkündür. Ö zellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra klasik modernleşmenin hedeflediği gibi dinler önemini kaybetmemiş, bilakis dünya ü zerinde pek çok insan dine yönelmiştir. Ancak modern dünyanın içinde yer bulan “din”le geleneksel “din”in farklı olduğunu belirtmek gerekir. Modernleşmenin geleneğin “din”inini tamamen ortadan kaldırmadığı fakat onu dönüştürüp yeni sisteme uyumlu bir “sivil din” oluşturduğu iddia edilebilir. Bunun İslam dünyasındaki örneği daha çok ideolojik ve politik özellikleriyle ortaya çıkan İslamcılık gibi görünmektedir. Modernleşme, Batı ve sömürgeciliğe muhalif bir kurtuluş teorisi olarak tezahür eden İslamcılık, değişen koşullar karşısında yeni versiyonlara bürünerek varlığını devam ettirmiştir. Bu ça lışmanın konusu İslamcılık tartışmalarıyla “sivil din” teorisini birlikte okumaya çalışmaktır. İslamcılığın geldiği son durumda “sivil din” ile hemhal olduğu, çalışmanın genel neticesi olarak okunabilir.

Civil Religion Debates and Islamism

The revolutionary changes brought about by modernization have sometimes resulted in the complete denial of tradition, and sometimes an element transformed and integrated into the system. It is possible to say that some areas where this is valid for the phenomenon of religion got formed. Especially after the Second World War, religions did not lose their importance as the classical modernization aimed, on the contrary, lots of people in the world turned to religion. However, it should be mentioned that the "religion" which took place in the modern world and the traditional "religion" are different. It can be argued that modernization did not completely eliminate the "religion" of tradition, but transformed it into a "civil religion" compatible with the new system. The example of this in the Islamic world seems to be Islamism emerging particularly with its ideological and political features. Islamism, which occurred as a liberation theory against modernization, the West and colonialism, continued its existence by taking on new versions with the changing conditions. The subject of this study is to try to read thearguments on Islamism and the theory of "civil religion" together. It can be read as the general conclusion of the study that Islamism is in the same state with "civil religion" in the last form it has gotten.

PDF

___

Akdemir, F. (2020). Jean Jacques Rousseau’da “sivil din” tasarımı bağlamında din -siyaset ilişkisi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. 29, 283-302.
Akdoğan, Y. (1999). İslamcılık bağlamında Türkiye’de siyasal islam’ın gelişimi ve Refah Partisi 1990-1998. [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aktay, Y. (2004). “Sunuş̧”. (Edt. T. Bora, M. Gültekingil). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 6 İslamcılık (13-25). İletişim Yayınları.
Aktay, Y. (2008). İslamcılık ve bir modern melankoli: eve dön(eme)mek. Milel ve Nihal. 5(3), 15- 30.
Armstrong, C. (2016). Political religion, the palgrave handbook of the mass dictatorship. (Edt. P. Corner, C. H. Lim), Palgrave Macmillian.
Atalay, O. (2018). Seküler din ve iki savaş arasında Kemalizm. İletişim Yayınları.
Ataman, K. (2020). Ulus olmanın kutsal temeli: Sivil din. Sentez Yayınları.
Ataman, K. & Vaughan, K. (2017). When “civil religion” becomes “political religion”: the special case of Great Britain. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 58(2), 145-159. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001475
Ateş, K. (2011), Yurttaşlığın kıyısında Aleviler-“öz Türkler ve heretik ötekiler”. Phoenix Yayınları.
Aytepe, M. (2016). Doğuşundan günümüze İslamcılığın Türkiye seyri: bir sınıflandırma denemesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 169-200.
Bellah, R. N. (1967). Civil religion in America. Daedalus: Journal of the American Academy of Arts and Science. 96, 1-21.
Bellah, R. N. (2014). Toplumun ve kültürün ritüel kökleri. Din Sosyolojisi El Kitabı, (Çev. H. Arslan), Paradigma Yayıncılık.
Benslema, F. (2018). Ölüm siyaseti cihatçı “üst-Müslümanlar. (Çev. O. Türkay). İletişim Yayınları.
Bora, T. (2015). Türk sağının üç hali milliyetçilik, muhafazakarlık ve İslamcılık. İletişim Yayınları.
Bora, T. (2017). Cereyanlar Türkiye’de siyasi ideolojiler. İletişim Yayınları.
Bölükbaşı, A. (2012). Yeni çağın yeni dinî formları karşısında islâmcılık, Bilgi, 14, 35-55.
Bölükbaşı, A. (2016a). "Demokratik açılım" ile "millî birlik ve kardeşlik projesi" arasında AK Parti dönemi kimlik politikaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9, 454-465.
Bölükbaşı, A. (2016b). Postmodern Tanrı misafiri: popüler “tasavvuf”çuluk, Moment (Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi), 3(1), 150-170.
Bulaç, A. (2004). İslam’ın ü ç siyaset tarzı veya islamcıların ü ç nesli. (Edt. T. Bora, M. G ü ltekingil), Modern Türkiye’de Siyasi Düsence 6 İslamcılık (ss. 48- 67). İletişim Yayınları.
Bulaç, A. (2013). İslam düşünce geleneğinde Ali Şeriati, bir düşünce v e eylem adamı Ali Şeriati. Ali Şeriati Sempozyumu. Ed. Murat Demirkol, Fecr Yayınları.
Burrin, P. (1997). Political religion: the relevance of concept. History and Memory. 9(1/2), 321-349.
Ceylan, C. (2015). İslam’da sivil din ne anlama gelir?. Liberal Düşünce Dergisi. 78, 61-75
Cristi, M. (2001). From civil to political religion: the ıntersection of culture, religion and politics. Waterloo, Wilfrid Laurier University Press.
Çakır, R. (2015). Son 25 yılın bilançosu: devlet bir ölçüde islamileşti, ama esas islami hareket devletleşti. Erişim Tarihi: 17.10.2020. http://www.rusencakir.com/Son-25-yilin-bilancosu- Devlet-bir-olcude-Islamilesti-ama-esas-Islami-hareket-devletlesti/6249
Çelik, C. (2017). Sekülerleşmenin kuramsal sosyolojik serüveni. İslami Araştırmalar Dergisi. 28(3), 209-223.
Davie, G. (1990). Believing without belonging: ıs this the future of religion in Britain?. Social Compass: 37(4), 455-469.
Davie, G. (2014). Din sosyolojisinin evrimi tema ve varyasyonlar. (Çev. H. Arslan). Paradigma Yayıncılık.
Dellaloğlu, B. F. (2019). “Laik” ve “seküler”in politik teolojisi. Sekülerleşme Tartışmaları. (Edt. M. A. Kirman, V. Ertit), Kadim Yayınları.
Dikmen F. (2014). Doç. Dr. Kemal Atamanla “sivil din” ü zerine bir söyleşi. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1(2), 151-166.
Doğan, D. M. (2013). İslamcılık: bir adlandırma meselesi. (Edt. İ. Kara, A. Ö z). Türkiye’de İslamcılık Hareketi ve Düşüncesi Sempozyum Tebliğleri, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
Duman, L. & Ü şenmez, Ö . (2016). Dünyada ve Türkiye’de siyasal İslam. Sobider, 3(7), 257-275.
Durkeim, E. (2005). Dini hayatın ilkel biçimleri. (Çev. F. Aydın). Ataç Yayınları.
Durmuşoğlu, K. (2019). Türkiye’de sosyal değişim sürecinde sekülerleşme eğilimleri ü zerine sosyolojik bir değerlendirme. [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Bursa Uludağ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Düzce, M. (2016). Türkiye’de sivil din olgusu, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Düzce, M. (2017). Sivil dinin teorik temelleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(35).
Düzce, M. (2020). Sivil din ve politik din kavramlarına teorik bir bakış. Bilimname XLI, 385-411. https://doi.org/10.28949/bilimname.670668
Erdeğer, Bülent Şahin (2019), İslam-cılık olur mu? Erişim Tarihi: 11.10.2020. https://aawsat.com/turkish/home/article/1901956/b%C3%BClent-%C5%9Fahin- rde%C4%9Fer/islam-c%C4%B1l%C4%B1k-olur-mu
Garaudy, R. (2018). İslam dünyasının yükseliş ve çöküşleri. (Çev. C. Aydın), Timaş Yayınları.
Hervıeu-Leger, D, (2004). Sekü lerleşme, gelenek ve dindarlığın yeni şekilleri: bazı teorik öneriler. (Çev. H. Aydınalp), M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(21), Ocak-Nisan, 307-318.
İnceoğlu, E. (2009). Türkiye’de siyasal islamcılığın evrimi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ], Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İşözen, H. (2016). İmparatorluktan Cumhuriyete modernleşme bağlamında islamcılık ve bir siyasi sahne olarak hafıza meselesi. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi, 2(2), 15-31.
Kara, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e islamcılık tartışmaları. (Edt. M. Belge). Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları.
Kara, İ. (1986). Türkiye’de islamcılık düşüncesi. Risale Yayınları.
Kara, İ. (2013). Türkiye’de islamcılık düşüncesi ve hareketi ü zerine birkaç not. (Edt. İ. Kara, A. Ö z), Türkiye’de İslamcılık Hareketi ve Düşüncesi Sempozyum Tebliğleri. Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
Kara, İ. (2017). İslamcıların siyasi görüşleri 1 hilafet ve meşrutiyet. Dergâh Yayınları.
Kırış, Ş. (2018). Sünnet perspektifinden “seküler dindarlık” ü zerine bazı düşünceler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 2454-2473.
Koç, Y. (2018). Osmanlı modernleşmesi sürecinde bir kimlik tasavvuru: islamcılık. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 3184-3200.
Komşuoğ lu, A. & Kurtoğ lu Eskişar, G. M. (2009). Siyasal İslam’ın farklı yüzleri. Profil Yayıncılık.
Kurt, A. (2008). Sosyolojik din tanımları ve dine teolojik bakış sorunu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), 73-93.
Mahçupyan, E. (2012). Seküler dindarlık, yeni merkez ve sağcılaşma. Erişim Tarihi: 21.12.2020. https://www.haksozhaber.net/sekuler-dindarlik-yeni-merkez-ve-sagcilasma-25391yy.htm
Mardin, Ş. (2011). Türkiye’de din ve siyaset. İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (2019). Din ve ideoloji. İletişim Yayınları.
Massicard, E. (2013), Aleviler: Cumhuriyet tarih yazımında unutulmuş özneler?. Cumhuriyet Tarihinin Tartışmalı Konuları, Der. Bülent Bilmez, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Ocak, A. Y. (1999), Türkler, Türkiye ve İslam-yaklaşım, yöntem ve yorum denemeleri. İletişim Yayınları.
Orhan, Ö. (2013). Jean-Jacques Rousseau’da sivil din kavramı. Anakara Üniversitesi SBF Dergisi, 68/3, 1-35. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002285
Özbey, K. (2011). Geleneksellikten neo-liberal muhafazakârlığa Tür kiye'de İslamcılığın dönüşümü. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ], Dumlupınar Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özçelik, M. H. (2015). Yusuf Akçura’nın “üç tarzı siyaset” makalesi ü zerine düşünceler. ABMYO Dergisi, 38, 55-68.
Özçetin, B. (2018). Kitle iletişim kuramları, kavramlar, okullar, modeller. İletişim Yayınları.
Özdenören, R. (2004). Necip Fazıl Kısakürek. (Edt. T. Bora, M. G ü ltekingil). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 6 İslamcılık (136-149). İletişim Yayınları.
Parekh, B. (2002), Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek. (Çev. B. Tanrıseven). Phoenix Yayınları.
Rousseau, J. J. (2012). Toplum sözleşmesi. (Çev. V. Günyol). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Roy, O. (1995). Siyasal İslam’ın iflası. (Çev. C. Akalın). Metis Yayınları.
Sarıbay, A. Y. (1994). Postmodernite, sivil toplum ve İslam. İletişim Yayınları.
Şan, M. K. (2012). Baskıcı bir laiklik modeli olarak Türk laikliğinin anatomisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(2), 1-25.
Şeriati, A. (2017). Öze dönüş. (Çev. Ejder Okumuş). Fecr Yayınları.
Shankland, D. (2003). The Alevis in Turkey-The Emergence of a Secular Islamic Tradition. Routledge Curzon.
Toprak, B. (2014). Kemal Ataman, ulus olmanın kutsal temeli: sivil din. Milel ve Nihal, 11(2), 183- 186.
Türkmen, H. (2014). Türkiye’de islamcılığın kökleri. Ekin Yayınları.
Tuğal, C. (2019). Pasif devrim islami muhalefetin düzenle bütünleşmesi. (Çev. F. B. Aydar). Koç Ü niversitesi Yayınları.
Türköne, M. (2003). Siyasi ideoloji olarak islamcılığın doğuşu. Lotus Yayınları.
Türköne, M. (2012). Doğum ile ölüm arasında islamcılık. Kapı Yayınları.
Türköne, M. (2013). İslamcılığın ölümü. ( Edt. İ. Kara, A. Ö z). Türkiye’de İslamcılık Hareketi ve Düşüncesi Sempozyum Tebliğleri. Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
Uzun, N. (2011). Türkiye’de islamcı hareket, gelişim i, ilişkileri, ayrılıkları ve dönüşümü. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi ], Atılım Ü niversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Üstel, F. (2019). “Makbul vatandaş”ın peşinde II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İletişim Yayınları.
Vergin, N. (1994). Din ve devlet işleri: düşüncenin bitmeyen senfonisi. Türkiye Günlüğü, No: 29 (Temmuz; Agustos), 5-23.
Yıldırım, E. (2013). İslamizm, islamlaşma ve ittihad-ı islam. (Edt. İ. Kara, A. Ö z). Türkiye’de İslamcılık Hareketi ve Düşüncesi Sempozyum Tebliğleri, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
Yılmaz, İ. (2013). Türkiye’de yeni anayasa tartışmaları: din özgürlüğü ve İslam ’a ters düşmeyen laik devlet üzerine bir yorum denemesi. Yeni Türkiye, 50, 684-693.
Yılmaz, N. (2018). İslamcı mücadele ve yeni dönemde islamcılık. Mana Yayınları.
White, J. B. (2013). Müslüman milliyetçiliği ve yeni Türkler. İletişim Yayınları.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ