ʿAlî eş-Şeyhânî ile Yûnus el-Erkatinî’nin Terkîb Adlı Eserlerinin Mukayesesi

Ebû Bekr ‘Abdulkâhir b. ‘Abdirrahmân b. Muhammed el-Curcânî’nin nahiv ilmi alanında kaleme almış olduğu el-‘Avâmilu’l-mi’e adlı eseri, Arap gramerine dair yazılmış en eski eserlerdendir. Zamanla medrese geleneğindeki yeri daha da belirginleşen bu eser, telif edildiği günden bu yana birçok dilcinin dikkatini üzerine çekerek onlarca şerh, haşiye ve ta‘like konu olmayı başarabilmiş ender eserler kategorisinde yer almaktadır. Aynı zamanda bazı dilcilerin Arap dili eğitimine yeni başlayan talebelere i‘râb hakkında birtakım bilgiler vermek ve bu alandaki bilgilerini daha da geliştirmek adına ilgili eserin metnini terkîb açısından ele aldıkları bilinmektedir. Bu amaç çerçevesinde kaleme aldıkları eserleriyle meşhur olan dilciler arasında ‘Alî eş-Şeyhânî ve Yûnus el-Erkatinî de önemli bir yer edinmektedir. Özellikle el-Erkatinî’nin eseri, gerek orijinal şekliyle gerekse de Arapça tercümesiyle yazıldığı günden bu yana Türkiye’de bulunan medreselerde eğitim gören talebelere okutulmakta ve ezberletilmektedir. Söz konusu eserin kısa zamanda medrese ders müfredatına yerleşmesindeki en büyük etken ilim ehlinin takdirini kazanarak ilgili alanda kendisini kabul ettirmesidir. Bu çalışmada her iki dilci tarafından da kaleme alınan terkîb adlı eserler esas alınarak gerekli incelemelerde bulunulmuş ve son olarak da mukayeseleri yapılmıştır. Bu bağlamda yapılan mukayese neticesinde her iki eser arasında var olan ortak ve farklı yönler dikkatli bir şekilde tespit edilerek alanla ilgili araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Comparison between the Works in the Name of ‘Ali as-Seyhani and Yunus al-Arkatini

Awamil that Abu Bekr Abdulkahir b. Abdirrahman b. Muhammed al-Jurcani wrote in the syntax science is one of the oldest works which were written on Arabic grammar. This work that its place has been clarified in the madrasah tradition in time is included in the category of unusual works which succeeded to be subject in tens of gloss, apostille and adjournal as getting attention of many linguists since the day when it was accommodated. Furthermore, it is known that some linguists considered the text of relevant work in terms of composition in order to give a set information about i’rab to the students who newly started their education on Arabic language and to develop their knowledge much more in this field. ‘Ali as-Seyhani and Yunus al-Arkani have an important place among the linguists who are famous with their works that they wrote them within the framework of this purpose. Especially al-Arkani’s work has been gotten studied and memorised by the students, who receive their education in madrasahs in Turkey, with both of its original form and Arabic translation since the day when it was written. The greatest factor for the aforementioned work to be included in the curriculum of madrasahs in short time is that it established itself in the relevant field by winning the approval of scholars. In this research, the necessary examinations were made on the base of works in the name of terkib which were written by both of linguists and finally, the comparison was made. As a result of comparison which was made in this context, the common and different aspects between both of the works were determined and presented to the usage of researchers related to the field

PDF

___

Bahrakî, T. M. A. (2015). Hayâtu'l-emcâd mine'l-‘ulemâi'l-ekrâd. Dâru İbn Hazm.
Erman, U. (2016). Siirt medreselerinde icâzetnâme öncesi okutulan kitaplar ve içerikleri. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 135-172.
Câmî, E. B. N. A. (2016). el-Fevâidu’d-diyâiyye. Seyda Kitabevi.
Curcânî, A. B. M. B. A. S. Ş. (1983). Kitâbu’t-ta‘rîfât. thk. Komisyon, Dâru'l-Kutubi'l-‘İlmiyye.
Çelebî, H. H. M. B. A. K. (1941). Keşfu'z-zunûn ‘an esâmi'l-kutubi ve'l-funûn. Mektebetu'l- Musennâ.
Diyarbekrî, M. (2013). Hâşiyetu’z-Zurûf. Hâşimî Yayınevi.
Durmuş, İ. (1991). “el-‘Avâmilu’l-Mie”. DİA. TDVY. 23/396.
Garîb, O. M. (2017). Risâle fî talâki’l-ekrâd. Toplumsal ve Beşeri İlimler Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(25).
Huderî, K. M. (1388). Târîhu meşâhîri cihâni İslâm. Huseyin Yayınevi.
İbn ‘Akîl, A. B. A. U. (1980). Şerhu İbn ‘Akîl ‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, Dâru't-Turâs.
İbnu'l-Hâcib, C. B. U. B. A. B. E. B. (2010). el-Kâfiye fî ilmi'n-nahv. thk. Sâlih ‘Abdulazîm eş- Şâir, Mektebetu'l-Âdâb.
İbn Hişâm, E. M. C. A. B. Y. B. A. B. A. B. Y. (1383). Şerhu Katri'n-nedâ ve belli's-sadâ, thk. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd, B.y..
İbn Mâlik, E. A. C. M. B. A. (ts). Şerhu'l-Kâfiyeti'ş-ş-şâfiye. thk. ‘Abdulmun‘în Ahmed el- Hureydî, Câmiâtu Ummi'l-Kurâ.
Keskin, M. (2017). Doğu medreseleri ekseninde eğitim-öğretim faliyetleri: Gaziantep Örneği. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4(1), 63-65.
Kırkız, M., A. J. (2012). “el-Medârisu’l-kadîme ve devruha fî te‘lîmi’l-‘arebiyye li’n-nâtikîne bi gayrihâ” Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(1), 50.
Koğî, A. H. (ts.). Mecmu‘etu’r-resaili’n-nahviyyeti’l-cedide. Muessesetu M. Nuri Nas.
Komisyon (ts.). el-Mecmu‘etu’n-nahviyyetu’l-cedide. Şefkat Yayınevi.
Melâkendî, M. A. (2013). Hâşiyetu’t-Terkîb. Hâşimî Yayınevi.
Mîlânî, M. B. A. U. (2016). Şerhu’l-Muğnî, Şefkat Yayınları.
Murâdî, H. B. K. (1992). el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-me‘ânî. thk. Fahruddîn Kabâve ve Muhammed Nedîm Fâdıl, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
Siirdî, H. B. M. H. B. M. H. (2012). el-Kâmûsu's-sânî fî’n-nahv ve’s-sarf ve’l-me‘ânî. Mektebetu Diyarbekir.
Sîbeveyh, E. B. B. A. B. U. B. K. H. (1988). el-Kitâb, thk. ‘Abdusselâm Hârûn, Mektebetu'l-Hâncî.
Suzan, Y. (2013). Medrese ve ilahiyat kavşağında İslâmî ilimler. Bingöl: Uluslararası Sempozyum Bingöl Üniversitesi Yayınları.
Şeyhânî, A. B. Ş. H. (2014). Tasrifu’l-ʻallâme. Hâşimî Yayınevi.
Şeyhânî, A B. Ş. H. (2019). Tafsîlu’l-Curcânî. Seyda Yayınevi.
Tekin, A. (2017). Molla Ahmet Hilmi Koğî, hayatı ve eserleri. Uluslararası Kültür ve Medeniyet Kongresi, İksad Yayınevi.
Tekin, A. (2019). Avâmil-i Birgivî ile ‘Avâmil-i Hilmiyye’nin mukayesesi. Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2(14), 769-783.
Zebîdî, E. F. M. M. (1980). Tâcu'l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. Dâru’l-Hidâye.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ