15-17 yaş arası ergenlerin deneyimlerinden sağlık okuryazarlığı kavramı: Nitel bir çalışma

Amaç: Bu çalışmada 15-17 yaş arasındaki ergenlerin sağlık okuryazarlık düzeyini ortaya koyan kavramlarla ilgili neler bildiğini, sağlık hakkında neler deneyimlediklerini ve bu deneyimlerin onlara sağladığı bilgileri ortaya koymak, bu bilgileri üzerinde hangi değişkenlerin rol oynayabileceğine ilişkin hipotezler geliştirmek ve araştırmanın gelecekte sağlık okuryazarlığıyla ilgili araçların geliştirilebilmesi için zemin oluşturmak amaçlanmaktadır. Yöntem: Araştırma “Nitel Araştırma” yöntemlerinden fenomenolojik desenle yürütülmüştür. Araştırmada Sağlık Bilgisi dersi almış, 15- 17 yaş arasındaki farklı başarı ve sosyoekonomik seviyedeki bölgelerde yer alan okullarda eğitim görmekte olan yirmi dört ergenle görüşülmüştür. Bulgular: Bu ergenler annelerinden evde besin ve reçetesiz ilaç desteği aldıklarını belirtmiştir. Ergenlerin sağlık problemleriyle karşılaşmaları durumundan randevu almadan direkt olarak sağlık merkezine gittikleri görülmüştür. Ergenlerin sağlık personelleriyle deneyimlerinden yola çıkarak personele, hastalığa ve yalnız olup/olmama durumuna göre kurdukları iletişimin farklılaştığı görülmüştür. Sonuç: Kronik hastalığı olan yakının olup/olmaması, annenin çalışıp/çalışmaması, sağlık personelini başvuru merkezi olarak görüp/görmeme ergenin sağlık okuryazarlığının sınırlılığını gösteren değişkenler olarak hipotezler geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler:

sağlık, sağlık okuryazarlığı, ergenlik dönemi

The concept of health literacy from the experiences of adolescents between 15-17 Years: A qualitative study

Objective: In this study, it is aimed to reveal the knowledge about the health literacy level of the adolescents between the ages of 15 and 17, what they are experiencing about health and the information that these experiences provide them, to develop hypotheses about which variable can play role on this informations and to form basis for developing the tools related to health literacy in the future. Method: This study was carried out with the phenomenological pattern method which is one of the methods of ‘Qualitative Research’. In this context, twenty-four adolescents between the ages of 15 and 17 who had Health Information lecture before and who had education in schools which are located in regions having different success and socio-economic levels were interviewed. It was seen that the adolescents first consult with their mother about a health issue. Results: Adolescents stated that they received food and non-prescription medication at home after they consult with their mothers. It is seen that adolescents go directly to the health center without any appointment if they encounter health problems. Based upon the experiences of the adolescents with the healthcare personnel, it was seen that their communication changes with the variables such as personnel, disease and being alone or not. Conclusions: Hypotheses can be developed as variables that show the extent of health literacy of the adolescent with or without chronic illness, mother’s working / not working, and not seeing / seeing health personnel as reference center

Keywords:

health, health literacy, adolescence,

PDF

___

Kanj, M, Mitic W. Promoting health and development: Closing the ımplementation gap. 7th Glob Conf Heal Promot. 2009;10:26–30.
Dodson S, Beauchamp, A., Batterham RW, RH. O. Information sheet 1: what is health literacy in Ophelia toolkit: a step-by-step guide for identifying and responding to health literacy needs within local communities. Part A: introduction to health literacy [Internet]. 2015 [cited 2015 Apr 25]. Available from: https://www.appd.org/meetings/ 2012SpringPres/WS25Slides5.pdf.
HLS-EU Consortium. Comparative Report Of Health Literacy in Eight EU Member States. The European Health Literacy Survey HLSEU [Internet]. 2012. 359 p. Available from: http://www.health-literacy.eu.
Helitzer D, Hollis C. Addressing the “other” health literacy competencies, knowledge, dispositions, and oral/aural communication: Development of TALKDOC, an ıntervention assessment tool. NIH Journal of Health Communication. 2012;17(3):160–75.
Balçık PY, Taşkaya S, Şahin B. Sağlık okuryazarlığı. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2014;13(4):321–26.
Öztürk Z, Atilla E, Koç E. Aile sağlığı merkezlerine başvuran hastaların demografik özellikleri ve sağlık okuryazarlıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2015;19(2):263–84.
Sudore R, Yaffe K, Satterfield S, Harris T, Mehta K, Simonsick E, et al. Limited literacy and mortality in the elderly. Journal of general internal medicine. 2006;21(8):806– 12.
United Nations Educational Scientific and Cultural Organization [UNESCO]. The global literacy challenge, a profile of youth and adult literacy at the mid-point of the united nations literacy decade 2003-2012. Paris; 2008.
Durusu-Tanrıöver M, Yıldırım H, DemirayReady F, Çakır B, Akalın H. Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. Ankara: SağlıkSen Yayınları; 2014.
Şahin İ, Özata E. Türkiye’deki Sağlık Eğitiminin Finlandiya, Amerika (New Jersey ve Massachusetts), Kanada (Saskatchewan) Sağlık Eğitimleriyle Karşılaştırılması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Internet]. 2009;17(1):606–23. Available from: file:///C:/Users/user/Downloads/Turkiye_ deki_Saglik_Egitiminin_Finlandiy.pdf
Ünalan P, Kaya Ç, Akgün T, Yıkılkan H, Isgör H. Birinci basamakta ergen saglıgına yaklasım (Approach to adolescent health in primary care first step). Turkish Journal of Medical Sciences. 2007;27(4):567–76.
Çiler-Erbağ G. Sağlığın temel belirleyicisi olarak sağlık okuryazarlığı. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2015;3:1–14.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. Ortaöğretim sağlık bilgisi dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü; 2012.
Sezer A, Kadıoğlu H. Yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçeğinin geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014;17(3):165–70.
World Health Organization[WHO]. The second decade: improving adolescent health and development (No. WHO/FRH/ADH/98.18 Rev. 1). WHO; 2001. Warsh, J., Chari R, Badaczewski A, Hossain J, Sharif I. Can the newest vital sign be used to assess health literacy in children and adolescents? Clinical pediatrics. 2014;53(2):141–4.
Toci, E, Burazeri G, Jerliu N, Sørensen K, Ramadani N, Hysa B, et al. Health literacy, self-perceived health and self-reported chronic morbidity among older people in Kosovo. Health promotion international. 2015;30(3):667–74.
Temel-Çimen, Z. Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı ilişkisi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2017;33(3):105–25.
Perry, Y, Petrie K, Buckley H, Cavanagh L, Clarke D, Winslade M, et al. Effects of a classroom-based educational resource on adolescent mental health literacy: a cluster randomised controlled trial. 2014;37(7):1143–51.
Gray N, Klein J, Noyce P, Sesselberg T, Cantrill J. The Internet: a window on adolescent health literacy. Journal of adolescent health. 2005;37(3):243.
Burns, J, Rapee R. Adolescent mental health literacy: young people’s knowledge of depression and help seeking. Journal of adolescence. 2006;29(2):225–39.
Patton, M. Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: PEGEM Akademi, 2014.
Yüceşahin M, Tuysuz, S. Ankara kentinde sosyo-mekânsal farklılaşmanın örüntüleri: Ampirik bir analiz. Coğrafi Bilim. Dergisi. 2011; 9, 159–88.
Lincoln, YS, Guba, EG. The constructivist credo. The Constructivist Credo. Kaliforniya: Left Coast Press, 2016.
Creswell, JW, Clark, VLP. Designing and conducting mixed methods research. Singapur: Sage publications, 2017.
Fişek N. Sağlık Yönetimi. In: Modern Yönetim Semineri. Ankara: Türk-İş Yayınları; 1982.
Çetin G, Özarslan M, Işık E, Eser H. Students’ views about health concept by drawing and writing technique. Energy Education Science and Technology. 2013;5(1):597– 606.
Melton C, Graff C, Holmes G, Brown L, Bailey J. Health literacy and asthma management among African-American adults: An interpretative phenomenological analysis. J Asthma Off J Assoc Care Asthma. 2014;51(7):703–13.
Çakır O . Tu rki ye’de Kadının çalışma yaşamından dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2008;31:25–47.
Brown, S, Teufel, J, Birch, D. Early adolescents perceptions of health and health literacy. J. Sch. Health. 2007; 77: 7– 15.
Çopurlar C, Kartal M. Sağlık okuryazarlığı nedir? Nasıl değerlendirilir? Neden önemli? Turkish J. Fam. Med. Prim. Care. 2016; 10: 42–47.
Davey J, Holden C, Smith B. The correlates of chronic disease-related health literacy and its components among men: a systematic review. BMC Public Health. 2015;15(1):589–601.
Araz A, Harlak H, G. M. Sağlık Davranışları ve Alternatif Tedavi Kullanımı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2007;6(2):112–22.
Dağdeviren Z, Şimşek Z. Şanlıurfa il merkezindeki lise öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları ve ilişkili faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2013;12(2):135–42.
Naik A, Street-Jr R, Castillo D, Abraham N. Health literacy and decision making styles for complex antithrombotic therapy among older multimorbid adults. Patient education and counseling. 2011; 85(3): 499–504.
Cha E, Besse J. Low parent health literacy is associated with ‘obesogenic’infant care behaviours. Evidence-based nursing. 2015;18(2):46–46.
Alkan E, Ertem A, Hatemoğlu E, Hülür Ü, Mollahaliloğlu S. Okullarda sağlık eğitimi mevcut durum raporu. Ankara; 2005.
Yılmazel G. Çorum il merkezindeki ilköğretim öğretmenlerinde sağlık okuryazarlığı, hipertansiyon farkındalığı ve kontrolü arasındaki ilişki. Erciyes Üniversitesi; 2011.
Sağlam N. Orta Öğretimde Sağlık Bilgisi Dersinin Niteliği ve Öğrencilerin Derse İlgileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1. 1996;12:201–6.
Ertem M, Arda H, Baran G, Durgun Y. Dicle üniversitesi araştırma hastanesinde çalışan hekim ve hemşirelerin hasta iletişimi konusundaki görüşleri. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2007;15(59):68–7.